૨૪
સોઇન્કા, વોલથી સ્વોબોડા, લુડવિક
સ્નિગ્ધતા (viscosity)
સ્નિગ્ધતા (viscosity) : તરલની પોતાની ગતિને અથવા તેમાં થઈને ગતિ કરતા પદાર્થની ગતિને નડતરરૂપ અવરોધ. રેનોલ્ડ સંખ્યાથી ઓછું મૂલ્ય ધરાવતા પ્રવાહની સામે તરલ વડે દર્શાવાતો અવરોધ. જ્યારે કોઈ સ્થિર સમક્ષિતિજ સપાટી ઉપર પ્રવાહી ધીમેથી અને એકધારું વહે ત્યારે એટલે કે પ્રવાહ ધારારેખી (streamline) હોય ત્યારે સ્થિર સપાટીના સંપર્કમાં હોય તેવું…
વધુ વાંચો >સ્નૂકર-1
સ્નૂકર-1 : પશ્ચિમમાં વિકસેલી દડાની એક રમત. તે બહુ ખર્ચાળ હોય છે. સ્નૂકરની રમત ખાનાવાળા બિલિયર્ડ્ઝ ટેબલ ઉપર રમાય છે. સ્નૂકરની રમતમાં કુલ 22 દડાઓનો ઉપયોગ કરાય છે. ભાગ લેનાર ખેલાડી દડાઓને ખાનામાં નાખીને ગુણ મેળવે છે. સ્નૂકરની રમત સિંગલ્સ, ડબલ્સ તેમજ ટીમો વચ્ચે પણ રમાય છે. ટેબલ : લંબાઈ…
વધુ વાંચો >સ્નેઇલ
સ્નેઇલ : જુઓ ગોકળગાય.
વધુ વાંચો >સ્નેલ જ્યૉર્જ
સ્નેલ, જ્યૉર્જ (જ. ડિસેમ્બર 1903, બ્રેડફૉર્ડ, મૅસેચૂસેટ્સ, યુ.એસ.; અ. 6 જૂન 1996) : સન 1980ના તબીબી વિદ્યા અને દેહધર્મવિદ્યા(physiology)ના નોબેલ પુરસ્કારના ત્રીજા ભાગના વિજેતા. તેમની સાથે બરુજ બેનાસરાફ અને જીન ડોસેટને પણ આ સન્માન મળ્યું હતું. જ્યૉર્જ સ્નેલ રોગો સામે વિશિષ્ટ અને ચોક્કસ રીતે અપાતા રક્ષણની પ્રક્રિયાને પ્રતિરક્ષા (immunity) કહે…
વધુ વાંચો >સ્નેલનો નિયમ
સ્નેલનો નિયમ : આપાતકોણ અને વક્રીભૂતકોણ વચ્ચેનો સ્થાપિત સંબંધ. તેને વક્રીભવનનો નિયમ પણ કહે છે. સ્નેલનો નિયમ નીચેના સૂત્રથી અપાય છે : જ્યાં m અચળાંક છે જેને વક્રીભવનાંક કહે છે. ∈ અને ∈´ અનુક્રમે આપાતકોણ અને વક્રીભૂતકોણ છે. n1 અને n2 અનુક્રમે માધ્યમ 1 અને 2 વક્રીભવનાંક છે. c1 અને c2…
વધુ વાંચો >સ્નેલ પીટર
સ્નેલ, પીટર : ન્યૂઝીલૅન્ડના મહાન દોડવીર. તેઓએ 800 મીટર દોડ 1 મિનિટ અને 44.3 સેકન્ડમાં, 1,000 મીટર દોડ 2 મિનિટ અને 16.6 સેકન્ડમાં, 880 વાર દોડ 1 મિનિટ અને 45.1 સેકન્ડમાં તથા 1 માઈલની દોડ 3 મિનિટ અને 54.1 સેક્ધડમાં પૂર્ણ કરી ચાર ‘વિશ્વરેકૉર્ડ’ પ્રસ્થાપિત કર્યા હતા, જે અકલ્પ્ય સિદ્ધિ…
વધુ વાંચો >સ્નેહરશ્મિ (ઝીણાભાઈ રતનજી દેસાઈ)
સ્નેહરશ્મિ (ઝીણાભાઈ રતનજી દેસાઈ) (જ. 16 એપ્રિલ 1903, ચીખલી, જિ. વલસાડ; અ. 6 જાન્યુઆરી 1991) : ગાંધીયુગના ગણનાપાત્ર કવિ અને કેળવણીકાર. પ્રાથમિક–માધ્યમિક શિક્ષણ વતનમાં. 1920માં અસહકારની લડતમાં ઝંપલાવી મૅટ્રિકનો અભ્યાસ અધૂરો મૂક્યો. 1921માં ગૂજરાત વિદ્યાપીઠની ‘વિનીત’ પરીક્ષા પાસ કરી. 1926માં રાજ્યશાસ્ત્રના વિષય સાથે વિદ્યાપીઠમાંથી સ્નાતક થયા. 1926થી 1928 સુધી બે…
વધુ વાંચો >સ્નેહલતા
સ્નેહલતા : ભારતીય ચલચિત્ર. નિર્માણવર્ષ : 1936. ભાષા : ગુજરાતી અને હિંદી, શ્વેત અને શ્યામ. નિર્માતા : વિજયશંકર ભટ્ટ. નિર્માણસંસ્થા : પ્રકાશ પિક્ચર્સ. દિગ્દર્શક : બલવંત ભટ્ટ. ગીતકાર : રઘુનાથ બ્રહ્મભટ્ટ. સંગીત : લાલુભાઈ નાયક. મુખ્ય પાત્રો : જયંત, ગુલાબ, પન્ના, ઉમાકાન્ત, રાજકુમારી, શિરિન બાનુ, લાલોભાઈ. 1931માં સવાક્ ચિત્રોનો દોર…
વધુ વાંચો >સ્નો ચાર્લ્સ પર્સી ફર્સ્ટ બૅરન સ્નો ઑવ્ લેસ્ટર
સ્નો, ચાર્લ્સ પર્સી, ફર્સ્ટ બૅરન સ્નો ઑવ્ લેસ્ટર (જ. 15 ઑક્ટોબર 1905, લેસ્ટર, લિસેસ્ટરશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1 જુલાઈ 1980, લંડન) : બ્રિટિશ સાહિત્યકાર અને વૈજ્ઞાનિક. પિતા દેવળમાં સંગીતકાર. 1950માં પામેલા સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયા. લિસ્ટર યુનિવર્સિટીમાંથી ગ્રૅજ્યુએટ થયા અને 1930માં કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી ભૌતિકશાસ્ત્રના વિષયમાં પીએચ.ડી.ની ઉપાધિ મેળવી. 1930–1950 સુધી ક્રાઇસ્ટ કૉલેજના…
વધુ વાંચો >સ્નૉ જૉન
સ્નૉ, જૉન (જ. 13 ઑક્ટોબર 1941, પોપલટન, વૉર્સ્ટશાયર, યુ.કે.) : જાણીતા આંગ્લ ક્રિકેટ-ખેલાડી અને ટોચના ઝડપી ગોલંદાજ. 1965માં તેમણે ઇંગ્લૅન્ડની ટીમમાં પ્રવેશ કર્યો. તેમની ગોલંદાજી સરળ તથા ઊંચા સ્તરની હતી અને તેમાંથી સાચી ઝડપ પ્રગટ થતી. બૅટિંગમાં ક્યારેક પૂંછડિયા ખેલાડી તરીકે તેઓ ઉપયોગી બની રહેતા; 1966માં તેમણે વેસ્ટ ઇંડિઝ સામે…
વધુ વાંચો >સોઇન્કા વોલ
સોઇન્કા, વોલ (જ. 13 જુલાઈ 1934, ઇસાટા, નાઇજિરિયા) : આફ્રિકન કવિ, નવલકથાકાર અને નાટ્યકાર. 1986ના સાહિત્યના નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા. તેમનો ઉછેર એંગ્લિકન ચર્ચના કમ્પાઉન્ડમાં થયો હતો. બાળપણથી જ તેઓ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. પિતા પ્રાથમિક શાળાના આચાર્ય હતા. અંગ્રેજી સામ્રાજ્યના વાતાવરણમાં ઉછેર થયો હોવા છતાં સોઇન્કા પોતાની યોરુબા જાતિની જીવનશૈલી અને…
વધુ વાંચો >સોકોટો (નદી)
સોકોટો (નદી) : પશ્ચિમ આફ્રિકામાં આવેલા નાઇજિરિયા દેશના વાયવ્ય ભાગમાં વહેતી નદી. તે કેમ્બી નદીના નામથી પણ ઓળખાય છે. અહીંના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા ઉચ્ચપ્રદેશ પરના ફુંતુઆની દક્ષિણેથી તે નીકળે છે અને પહોળો વળાંક લઈને ઉગ્ર સમુત્પ્રપાતો(escarpments)ની વચ્ચે ખીણો અને ખાઈઓના સપાટ તળભાગમાં થઈને આશરે 320 કિમી.ની લંબાઈમાં સોકોટો રાજ્યના સોકોટો…
વધુ વાંચો >સોકોત્રા (Socotra)
સોકોત્રા (Socotra) : હિંદી મહાસાગરમાં યમન દેશની દરિયાઈ સીમામાં આવેલો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 12 30´ ઉ. અ. અને 54.0 પૂ. રે. ઉપર સ્થિત છે. ગુઆરડાફૂઈ (Guardafui) ખાડી અને અરબી સમુદ્રની વચ્ચે આવેલો છે. સોકોત્રા દ્વીપસમૂહમાં સોકોત્રા ટાપુ સૌથી મોટો છે. જેનું ક્ષેત્રફળ 3,665 ચો.કિમી. છે. આ સિવાય બીજા ચાર…
વધુ વાંચો >સૉક્રેટિસ
સૉક્રેટિસ (જ. ઈ. પૂ. 469, ઍથેન્સ, ગ્રીસ; અ. 399) : અત્યંત ઉમદા ચારિત્ર્ય ધરાવતો ‘ભારતીય ઋષિ’ના બિરુદને પાત્ર મહાન તત્વજ્ઞાની. જેમ રાષ્ટ્રપિતા ગાંધીજીએ ‘મારું જીવન એ જ મારો સંદેશ છે.’ – એમ કહેલું, તેમ સૉક્રેટિસે પણ કહેલું : ‘મારું જીવન એ જ મારું તત્વજ્ઞાન છે’. વિચાર જીવનમાં જ પ્રતિબિંબિત થવા…
વધુ વાંચો >સોગંદનામું (affidavit)
સોગંદનામું (affidavit) : કેટલીક અરજીઓમાં લખેલી વિગતોની પુષ્ટિ કરવા માટે તથા કેટલાક સંજોગોમાં ન્યાયાલય સમક્ષ પુરાવા તરીકે રજૂ કરવા સારુ લેવાતું સહીવાળું લેખિત નિવેદન. સામાન્ય રીતે તે જ્યુડિશ્યિલ ફર્સ્ટ ક્લાસ મૅજિસ્ટ્રેટ, મૅજિસ્ટ્રેટ, ન્યાયાધીશ કે નૉટરી અથવા અધિકૃત અધિકારી સમક્ષ લેવામાં આવતું હોય છે. આવું નિવેદન આપનારે તેમાં દર્શાવેલ હકીકતો સાચી…
વધુ વાંચો >સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden)
સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden) : નૉર્વેના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલું ફિયૉર્ડ. નૉર્વેનું લાંબામાં લાંબું અને ઊંડામાં ઊડું ફિયૉર્ડ. તેનો મુખભાગ બર્ગેનથી ઉત્તરે 72 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. ઉત્તર સમુદ્રમાં આવેલા દૂરતટીય સુલાના ટાપુ પરના સોલુંડથી સ્કિયોલ્ડેન સુધીની તેની લંબાઈ 203 કિમી. તથા વિસ્તાર 18,623 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની મહત્તમ ઊંડાઈ 1,308 મીટર છે.…
વધુ વાંચો >સોચા જૂન સૂરતૂન (1990)
સોચા જૂન સૂરતૂન (1990) : સિંધી કવિ હરિકાંત-રચિત કાવ્યસંગ્રહ. આ કૃતિને કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો 1991ના વર્ષનો પુરસ્કાર મળ્યો હતો. આ પુરસ્કૃત કાવ્યસંગ્રહની રચનાઓમાં બહુધા ભ્રમનિરસનનો ભાવ વણાયેલો છે; એ ઉપરાંત તેમાં આજના અસ્તવ્યસ્ત શહેરી જીવનમાંથી ઉદભવતી નવી સંકુલ સમસ્યાઓનું ચિત્રણ છે. મોટા ભાગનાં કાવ્યોમાં વેધક રાજકીય કટાક્ષનો આક્રોશ છે. તેમની…
વધુ વાંચો >સોજિત્રા
સોજિત્રા : આણંદ જિલ્લામાં આવેલું ગામ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 32´ ઉ. અ. અને 72° 53´ પૂ. રે. પર તાલુકામથક પેટલાદથી 11 કિમી. દૂર આવેલું છે. સોજિત્રા ચરોતરના સમતળ, ફળદ્રૂપ પ્રદેશમાં આવેલું છે. તેની આજુબાજુની જમીન ગોરાડુ છે. આબોહવા વિષમ છે. ઉનાળા અને શિયાળાનાં સરેરાશ મહત્તમ અને લઘુતમ દૈનિક…
વધુ વાંચો >સોઝ હીરાનંદ
સોઝ, હીરાનંદ [જ. 19 મે 1922, જિ. મિયાંવાલી (હાલ પાકિસ્તાન)] : ઉર્દૂ લેખક અને કવિ. તેઓ ઉત્તર રેલવેમાંથી સેવાનિવૃત્ત થયા. ત્યાર બાદ લેખનપ્રવૃત્તિ આરંભી. 1994માં હરિયાણા ઉર્દૂ અકાદમીની કાર્યકારી સમિતિના સભ્ય તેમજ ફરીદાબાદની અંજુમન-અદબના સેક્રેટરી રહ્યા. તેમણે ઉર્દૂમાં 7 ગ્રંથો આપ્યા છે. તેમાં ‘કાગઝ કી દીવાર’ (1960), ‘સાહિલ, સમુન્દર ઔર…
વધુ વાંચો >સોડરબ્લૉમ લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન)
સોડરબ્લૉમ, લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન) (જ. 15 જાન્યુઆરી 1866, ટ્રોનો, સ્વીડન; અ. 12 જુલાઈ 1931, ઉપસાલા, સ્વીડન) : સ્વીડિશ ધર્મગુરુ, લુથેરન ખ્રિસ્તી દેવળના મુખ્ય બિશપ, અગ્રણી ધર્મશાસ્ત્રી તથા ખ્રિસ્તી દેવળોની એકતા મારફત આંતરરાષ્ટ્રીય સમજણ વિસ્તારવાનો સઘન પ્રયાસ કરવા બદલ 1930 વર્ષના શાંતિ માટેના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. ખ્રિસ્તી સંપ્રદાયોની એકતા તથા…
વધુ વાંચો >