૧૯.૦૮
લોચનથી લૉરેન્સ ઑવ્ અરેબિયા
લૉરેન્ઝેતી, એમ્બ્રોજિયો
લૉરેન્ઝેતી, એમ્બ્રોજિયો (જ. આશરે 1290, સિયેના, ઇટાલી; અ. 1348, ઇટાલી) : ઇટાલિયન ગૉથિક ચિત્રકાર. ગોથિક ચિત્રકલાની સિયેનીઝ શાખાની ત્રિપુટીમાં એનું સ્થાન સિમોની માર્તિની અને ડુચિયોની સાથે છે. એણે ચીતરેલાંમાંથી માત્ર છ જ ચિત્રો બચ્યાં છે. એ ચિત્રો તેર વરસના ગાળામાં ચીતરાયેલાં છે. આ ચિત્રોમાં ફ્લૉરેન્સના ઉફીત્ઝી મ્યુઝિયમમાંનાં 1,332માં ચિત્રિત ‘સેંટ…
વધુ વાંચો >લૉરેન્ઝેતી, પિયેત્રો
લૉરેન્ઝેતી, પિયેત્રો (જ. આશરે 1290પછી, સિયેના ?, ઇટાલી; અ. આશરે 1349, સિયેના, ઇટાલી) (કાર્યશીલ સમય 1306થી 1345) : સિયેનીઝ શાખાનો ગૉથિક ચિત્રકાર. એ ડુચિયોનો શિષ્ય હતો તેવું આજે માનવામાં આવે છે; કારણ કે ડુચિયોની માફક તેનાં ચિત્રોમાં પણ લાવણ્યમય રેખાઓ જોવા મળે છે. એના જીવન અંગેની જૂજ માહિતી મળે છે.…
વધુ વાંચો >લૉરેન્ઝો, મૉનેકો
લૉરેન્ઝો, મૉનેકો (જ. આશરે 1370/71, સિયેના, ઇટાલી; અ. આશરે 1425, ફ્લૉરેન્સ, ઇટાલી) : ઇન્ટરનૅશનલ ગૉથિક ચિત્રશૈલીમાં કામ કરનાર ઇટાલિયન ચિત્રકાર. તેનાં ચિત્રોમાં રેનેસાંસ ચિત્રકાર જ્યોત્તોના પ્રભાવ સાથે લય અને લાવણ્યયુક્ત પ્રવાહી રેખાઓનું સંયોજન જોવા મળે છે. 1391માં તેણે ફ્લૉરેન્સના સાન્તા મારિયા ડૅગ્લી એન્જેલી મઠમાં ખ્રિસ્તી ધર્મના કૅમેલ્ડોલિઝ સંપ્રદાયમાં જોડાઈને સાધુજીવન…
વધુ વાંચો >લૉરેન્ટાઇડ હિમચાદર
લૉરેન્ટાઇડ હિમચાદર : પ્લાયસ્ટોસીન કાલખંડ દરમિયાન અસ્તિત્વ ધરાવતું મુખ્ય હિમઆવરણ. આ હિમપટ વર્તમાન પૂર્વે 25 લાખ વર્ષ અગાઉ શરૂ થયેલો અને વર્તમાન પૂર્વે 10,000 વર્ષ અગાઉ પૂરો થયેલો. તેના મહત્તમ વિસ્તૃતિકાળ વખતે તે દક્ષિણ તરફ 37° ઉ. અ. સુધી ફેલાયેલો અને તેણે 1.3 કરોડ ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લીધેલો. અમુક…
વધુ વાંચો >લૉરેન્ટ્સ, આર્થર
લૉરેન્ટ્સ, આર્થર (જ. 14 જુલાઈ 1917, બ્રુકલિન, ન્યૂયૉર્ક) : અમેરિકન નાટ્યકાર, દિગ્દર્શક, પટકથાલેખક. શિક્ષણ : કૉનેલ યુનિવર્સિટી, ઇથાકા, ન્યૂયૉર્ક; બી.એ., 1937. અમેરિકાના લશ્કરી દળમાં કામગીરી બજાવી, 1940-45. રેડિયો-નાટ્યલેખક તરીકે કાર્ય કર્યું, 1943-45. એમાં સેક્રેટરી ઑવ્ વૉર તરફથી સાઇટેશન તથા ‘વેરાઇટી’ ઍવૉર્ડ, 1945. તેઓ ડ્રામૅટિસ્ટ પ્લે સર્વિસમાં રંગભૂમિના નિર્દેશક બન્યા, 1961-66.…
વધુ વાંચો >લૉરેન્શિયન ગર્ત
લૉરેન્શિયન ગર્ત : ઉત્તર અમેરિકાની પૂર્વીય ખંડીય છાજલીમાં રહેલું અધોદરિયાઈ હિમજન્ય ગર્ત. તે પૃથ્વી પરના ઘણા અગત્યના લક્ષણ તરીકે જાણીતું છે. તે સેન્ટ લૉરેન્સ નદીમુખથી શરૂ થઈ, સેન્ટ લૉરેન્સના અખાતમાંથી પસાર થઈ, ખંડીય છાજલીની ધાર સુધી વિસ્તરેલું છે. તે ન્યૂ ફાઉન્ડલૅન્ડથી 306 કિમી.ને અંતરે આવેલું છે. તેની સરેરાશ પહોળાઈ 80…
વધુ વાંચો >લૉરેન્શિયન પર્વતો
લૉરેન્શિયન પર્વતો : ક્વિબેક(કૅનેડા)ના અગ્નિ ભાગમાં વિસ્તરેલી ઓછી ઊંચાઈ ધરાવતી ગિરિમાળા. તે આ વિસ્તારના દક્ષિણ ભાગમાંથી પસાર થતી સેન્ટ લૉરેન્સ નદીના હેઠવાસના વાયવ્ય કાંઠા નજીક આવેલી છે. તેની સરેરાશ ઊંચાઈ 240 મીટર જેટલી છે. આ ગિરિમાળા પ્રાચીન ભૂસ્તરીય કાળમાં વધુ ઊંચાઈ ધરાવતી હતી; પરંતુ ઘણા લાંબા કાળગાળા સુધી ઘસાતી રહીને…
વધુ વાંચો >લૉરેન્શિયન શ્રેણી
લૉરેન્શિયન શ્રેણી : પ્રી-કૅમ્બ્રિયન ખડકોનો એક વિભાગ. પ્રી-કૅમ્બ્રિયન કાળગાળો 4.6 અબજ વર્ષ પૂર્વે, પૃથ્વીની ઉત્પત્તિ સાથે શરૂ થયેલો અને વર્તમાન પૂર્વે 57 કરોડ વર્ષ અગાઉ પૂરો થયેલો. જ્યાં લૉરેન્શિયન ખડકો સર્વપ્રથમ વાર ઓળખાયા, તે લેક સુપીરિયર વિસ્તાર(કૅનેડા)નું તત્કાલીન નામ લૉરેન્ટાઇડ હતું, તે પરથી આ શ્રેણીનું નામ અપાયેલું છે. જોકે આ…
વધુ વાંચો >લૉરેન્સ, અર્નેસ્ટ ઑર્લાન્ડો
લૉરેન્સ, અર્નેસ્ટ ઑર્લાન્ડો (જ. 1901; અ. 1958) : 1939ના વર્ષના ભૌતિકવિજ્ઞાનના નોબેલ પારિતોષિકવિજેતા. અમેરિકન ભૌતિકવિજ્ઞાની. આ પારિતોષિક તેમને કણપ્રવેગક (particle accelerator) ‘સાઇક્લોટ્રૉન’ની શોધ કરવા બદલ મળ્યું હતું. લૉરેન્સને 1925માં અમેરિકાની યેલ યુનિવર્સિટીમાંથી પીએચ.ડી.ની પદવી મળી હતી. પ્રારંભમાં ત્યાં જ સહ પ્રાધ્યાપક તરીકે જોડાયા બાદ તેઓ બર્કલેની યુનિવર્સિટી ઑવ્ કૅલિફૉર્નિયા ખાતે…
વધુ વાંચો >લૉરેન્સ ઑવ્ અરેબિયા
લૉરેન્સ ઑવ્ અરેબિયા : ઑસ્કાર વિજેતા ચલચિત્ર. ભાષા : અંગ્રેજી. રંગીન. નિર્માણ-વર્ષ : 1962. નિર્માણ-સંસ્થા : હોરાઇઝન પિક્ચર્સ પ્રોડક્શન્સ. નિર્માતા : સામ સ્પીગલ. દિગ્દર્શક : ડેવિડ લીન. પટકથા : રૉબર્ટ બોલ્ટ. કથા : ટી. ઇ. લૉરેન્સના પુસ્તક ‘ધ સેવન પિલર્સ ઑવ્ વિઝડમ’ પર આધારિત. છબિકલા : ફે્રડી એ. યંગ. સંગીત…
વધુ વાંચો >લોચન
લોચન : પ્રાચીન ભારતીય અલંકારશાસ્ત્રના પ્રમુખ ગ્રંથ ‘ધ્વન્યાલોક’ પર અભિનવગુપ્ત નામના આલંકારિક આચાર્યે રચેલી ટીકા. તેનું ‘લોચન’ એ સંક્ષિપ્ત નામ છે. પૂર્ણ નામ તો ‘ધ્વન્યાલોકલોચન’ કે ‘સહૃદયાલોકલોચન’ અથવા ‘કાવ્યાલોકલોચન’ છે. આ ‘લોચનટીકા’ લેખકે પહેલાં લખેલી અને તે પછી ‘નાટ્યશાસ્ત્ર’ પર ‘અભિનવભારતી’ નામની ટીકા લખેલી; કારણ કે ‘અભિનવભારતી’માં ‘લોચનટીકા’ના ઉલ્લેખો જોવા…
વધુ વાંચો >લોચન (14મી-15મી સદી)
લોચન (14મી-15મી સદી) : ઉત્તર હિંદુસ્તાની સંગીતના શાસ્ત્રકાર. વતન બિહારનું મુજફ્ફરપુર. તેમનો જીવનકાળ ચૌદમી સદીનાં અંતિમ તથા પંદરમી સદીનાં પ્રારંભનાં વર્ષો ગણવામાં આવે છે. તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ઉત્તર હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતની પદ્ધતિઓમાં ઝડપભેર ફેરફાર થઈ રહ્યા હતા, જેનો પૂરેપૂરો ઉપયોગ કરી તેમણે બે ગ્રંથો તૈયાર કર્યા – ‘રાગસર્વસંગ્રહ’ તથા ‘રાગ-તરંગિણી’.…
વધુ વાંચો >લૉજ, હેન્રી કૅબટ
લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જ. 12 મે 1850, બૉસ્ટન, અમેરિકા; અ. 9 નવેમ્બર 1924, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકાના રિપબ્લિકન પક્ષના ખ્યાતનામ સેનેટર (1893થી 1924); લીગ ઑવ્ નેશન્સમાં અમેરિકાના સભ્યપદ વિરુદ્ધ કૉંગ્રેસના સફળ પ્રતિકારના મોભી. ન્યૂ ઇંગ્લૅન્ડનું લૉજ કુટુંબ તેના સભ્યોની અગ્રણી રાજકીય ભૂમિકા માટે અમેરિકામાં જાણીતું હતું. કુટુંબના અન્ય સભ્યોએ વિવિધ…
વધુ વાંચો >લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જૂનિયર)
લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જૂનિયર) (જ. 5 જુલાઈ 1902, નહાન્ત મૅસેચૂસેટ્સ; અ. ? 1985) : હેન્રી કૅબટ લૉજના પૌત્ર અને અમેરિકાના રાજનીતિજ્ઞ. 1924માં હાર્વર્ડમાંથી સ્નાતક થઈને તેમણે અખબારો વેચવાની કામગીરીથી કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. 1933થી 1937 તેમણે રાજ્યની ધારાસભામાં પ્રતિનિધિ તરીકે કાર્ય કર્યું અને 1936માં અમેરિકાની સેનેટમાં પ્રતિનિધિ તરીકે ચૂંટાયા અને 1942માં…
વધુ વાંચો >લૉટન, ચાર્લ્સ (1899-1962)
લૉટન, ચાર્લ્સ (1899-1962) : જન્મે અંગ્રેજ નટ, જેઓ સન 1950માં પોતાની અભિનેત્રી પત્ની એલ્સા લાન્ચેસ્ટર સાથે અમેરિકાના નાગરિક બન્યા. 1926માં ‘ધી ઇન્સ્પેક્ટર જનરલ’ નાટકમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી વ્યાવસાયિક રંગભૂમિ પર પદાર્પણ કર્યું. તે પછી ‘એલિબી’ નાટકમાં હરક્યૂલ પૉયરોની ભૂમિકા ભજવી તથા 1931માં ‘પેમેન્ટ ડિફર્ડ’ નાટકમાં વિલિયમ મારબલનું પાત્ર ભજવી ન્યૂયૉર્કના…
વધુ વાંચો >લૉટર્બર, પૉલ સી. (Lauterbur, Paul C.)
લૉટર્બર, પૉલ સી. (Lauterbur, Paul C.) (જ. 6 મે 1929, સિડની, ઓહાયો, યુ.એસ.) : સન 2003ના તબીબી અને દેહધર્મવિદ્યા અંગેના નોબેલ પારિતોષિકના સર પિટર મૅન્સફિલ્ડના સહવિજેતા. તેમને ચુંબકીય અનુનાદીય ચિત્રણ(magnetic resonance imaging, MRI)ની નિદાનલક્ષી ચિત્રણપ્રણાલી શોધવા માટે આ સન્માન મળ્યું હતું. સન 1951માં તેમણે રસાયણશાસ્ત્રના વિષય સાથે ક્લિવલૅન્ડની કેસ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ…
વધુ વાંચો >લોટવાળા, રણછોડદાસ ભવાનભાઈ
લોટવાળા, રણછોડદાસ ભવાનભાઈ (20મી સદીના પૂર્વાર્ધમાં વિદ્યમાન) : ગુજરાતી ભાષાના આદિ પત્રકારોમાંના નોંધપાત્ર પત્રકાર. નિવાસ મુંબઈમાં. કેળવણી પણ ત્યાં જ. અંગ્રેજી શિક્ષણના પ્રભાવે સુધારાવાદી વિચારો પ્રત્યે આકર્ષાયા. સામે પક્ષે દેશની સ્વતંત્રતાના વિષયમાં પણ ઉગ્ર વિચારો ધરાવતા થયા. સુધારાવાદી વિચારોના પ્રસાર તથા રૂઢિવાદી ટીકાને ઉત્તર આપવાના હેતુથી તેમણે ‘આર્યપ્રકાશ’ નામે વર્તમાનપત્રનો…
વધુ વાંચો >લૉટો, લૉરેન્ઝો (Lotto, Lorenzo)
લૉટો, લૉરેન્ઝો (Lotto, Lorenzo) (જ. આશરે 1480, વેનિસ, ઇટાલી; અ. 1556, લોરેટો, ઇટાલી) : ધાર્મિક વિષયોનાં રહસ્યમય ચિત્રો તેમજ મનોગતને નિરૂપતાં વ્યક્તિચિત્રો આલેખવા માટે જાણીતો રેનેસાંસ ચિત્રકાર. વેનિસના ચિત્રકારો જિયોવાની બેલિની અને ઍન્તોનેલો દા મૅસિનાનો તેની પર પ્રારંભમાં પ્રભાવ પડ્યો, પણ પછી તેણે એ પ્રભાવને ખંખેરી કાઢી રફાયેલનો પ્રભાવ ઝીલ્યો.…
વધુ વાંચો >લોડ કાસ્ટ
લોડ કાસ્ટ : જુઓ બોજબીબાં.
વધુ વાંચો >લોડસ્ટોન (Loadstone)
લોડસ્ટોન (Loadstone) : ચુંબકીય ગુણધર્મધારક કાળા રંગનો સખત પાષાણ. વાસ્તવમાં તે મૅગ્નેટાઇટ(Fe3O4)થી બનેલું ખનિજ છે. એક દંતકથા મુજબ, આ લોડસ્ટોન એશિયા માઇનર(હવે ટર્કી)ના એક ભરવાડે શોધ્યો હોવાનું કહેવાય છે. તેનાં પગરખાં નીચેના લોખંડના ખીલા અને તેની લાકડીના છેડે પહેરાવેલી લોખંડની ટોપી, જ્યારે તે આવા પથ્થરો પરથી પસાર થતો ત્યારે જડાઈ…
વધુ વાંચો >