ભાલચન્દ્ર હાથી
મજીઠ
મજીઠ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા રુબિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Rubia cordifolia Linn. sensu Hook. F. (स. मजिष्ठा; હિં. મજીઠ; મ. બં. ક. મંજિષ્ઠ; ગુ. મજીઠ; તે. તામરવલ્લી; ત. શેવેલ્લી, માંદીટ્ટી; અં. ઇંડિયન મેડર, બેંગૉલ મેડર, મેડરટ) છે. તે કાંટાળી વિસર્પી લતા (creeper) કે આરોહી (climber) જાતિ છે.…
વધુ વાંચો >મયૂરશિખા
મયૂરશિખા : વનસ્પતિઓના ત્રિઅંગી વિભાગમાં આવેલા એડિયેન્ટેસી કુળનો એક હંસરાજ (fern). તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Actinopteris Australis (Linn. f.) Link. syn. A. radiata link; A. dichotoma kuhn. (હિં. મયૂરશિખા; ગુ. મયૂરશિખા, ભોંયતાડ; અં. પીકૉક્સ ટેલ) છે. હંસરાજની તે એકલપ્રરૂપ (monotypic) પ્રજાતિ છે. તેનું વિતરણ દક્ષિણ અને પૂર્વ આફ્રિકામાં થઈને આરબ દેશો…
વધુ વાંચો >મરડાશિંગ
મરડાશિંગ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા સ્ટરક્યુલિયેસી કુળની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Helicteres isora Linn. (સં. આવર્તની, રંગલતા, ઋદ્ધિ, વામાવર્ત ફલા.; હિં. મરોડફલી; બં. આતમોડા, ભેંદુ; મ. મુરડશિંગી, કેવણ; તે. ગુવાદર; મલ. કૈવન; ગુ. મરડાશિંગ; ત. વલામપીરી, કૈવા; કોં. ભગવતવલી; અં. ઈસ્ટ ઇંડિયન સ્ક્રૂ ટ્રી) છે. તે ઉપ-પર્ણપાતી (sub-deciduous), ક્ષુપ કે…
વધુ વાંચો >મરેઠી
મરેઠી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલ ઍસ્ટરેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Spilanthes oleracea Murr. syn. S. acmella var. oleracea Hook f. (સં. મરહષ્ટિકા, મહારાષ્ટ્રી; હિં. મરૈઠી; મ. મરાઠી, ગુ. મરેઠી; અં. પેરાક્રેસ, બ્રાઝિલિયન ક્રેસ) છે. તે લગભગ 30 સેમી.થી 60 સેમી. ઊંચી બહુવર્ષાયુ શાકીય વનસ્પતિ છે, અને ઉદ્યાનોમાં કૂંડામાં…
વધુ વાંચો >મહુડો
મહુડો : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા સેપોટેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Madhuca indica J. F. Gmel. syn. M. latifolia Mach; Bassia latifolia Roxb. (સં. મધુક; હિં. મહુવા, મોહવા; બં. મૌલ; મ. મોહાંચા વૃક્ષ; ગુ. મહુડો; તે. ઇપ્પા; ત. મધુકં, એલુપા; મલ. ઇરૂપ્પા, પૂનમ; સાંથાલ-માતકોમ; અં. બટર ટ્રી, ઇલુપાટ્રો) છે.…
વધુ વાંચો >મામેજવો
મામેજવો : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા જેન્શિયાનેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Enicostemma littorale Blume. (સં. મામજ્જક; હિં. છોટા કિરાયતા; મ. કડાવિનાયી; ગુ. મામેજવો; ત. અને મલ. વલ્લારી) છે. તે અરોમિલ (glabrous), બહુવર્ષાયુ, લગભગ 50.0 સેમી. સુધી ઊંચી વધતી શાકીય જાતિ છે. ખેતરના છેડાઓ કે ઘાસના બીડમાં તે પુષ્કળ પ્રમાણમાં…
વધુ વાંચો >માલકાંગણી
માલકાંગણી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા સિલેસ્ટ્રેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Celastrus paniculatus Willd. (સં. જ્યોતિષ્મતી; હિં. માલકંગની; બં. લતાફટકી; મ. માલકોંગોણી; ત. વલુલુવઈ; ક. કૈગુએરડું; તે. વાવંજી; અં. સ્ટાફ ટ્રી) છે. તે પીળાં ફળ ધરાવતી મોટી આરોહી ક્ષુપ પ્રકારની વનસ્પતિ છે અને 1,200 મી.ની ઊંચાઈ સુધી ભારતમાં પહાડી…
વધુ વાંચો >મીંઢળ
મીંઢળ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા રુબિયેસી કુળની વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Randia spinosa Poir. syn. R. dumetorum Poir; R. brandisii Gamble; R. longispina wight & Arn.; Xeromorphis spinosa Keay (સં. મદનફલ, પિણ્ડીતક, કરહાટ, રાઠ; હિં. મૈનફલ, કરહર; મ. મેણફળ, મદન; બં. મયનાકાંટા; પં. મેણફલ; તે. મંગ, મ્રંગ; મલા. માંગાકાયી; તા.…
વધુ વાંચો >મીંઢીઆવળ (સોનામુખી)
મીંઢીઆવળ (સોનામુખી) : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા ફેબેસી કુળના ઉપકુળ સીઝાલ્પિનિયૉઇડીની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Cassia senna Linn. var. senna syn. C. acutifolia Delile, C. angustifolia Vahl.; C. obovata Baker (FIBrInd) in part (સં. ભૂમ્યાહલી, માર્કન્ડી, સનામતી; હિં. સોનામુખી, ભુંઈ ખખસા; બં. કાંકરોલભેદ; મ. ભુતરવડ; ગુ. મીંઢીઆવળ, સોનામુખી; ક. નેલદાવરોગિડ;…
વધુ વાંચો >મૂસળી
મૂસળી : એકદળી વર્ગમાં આવેલા ઍમેરિલીડેસી(નાગદમની) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Curculigo orchoides Gaertn (સં. તાલમૂલી, તાલપત્રી, મૂસલી કંદ, હેમપુષ્પી; હિં. મૂસલી કંદ, કાલી મૂસલી; બં. તાલમૂલી, તલ્લૂર; મ. મૂસલી કંદ, ગુ. મૂસળી, કાળી મૂસળી; ક. નેલતાડી; તા. તિલાપને, તાલતાડ; મલા. નિલપના; તે. નેલતાડીચેટૂ ગડ્ડા; ફા. મોસલી, અં. બ્લેકમુસેલ)…
વધુ વાંચો >