૧૬.૨૦
મૅન્ડ્રિલથી મૅલમડ બર્નાર્ડ
મૅન્ડ્રિલ
મૅન્ડ્રિલ (Mandril) : લેથકાર્યમાં દાગીનાને પકડવાનું સાધન. લેથકાર્યમાં દાગીનાને પકડવા માટે અનેક જાતનાં ચક, ફેઇસ-પ્લેટ તેમજ મૅન્ડ્રિલનો ઉપયોગ થાય છે. જે દાગીનો પોલાણવાળો હોય અને પોલાણવાળા ભાગ(અંદરના ભાગ)નું ટર્નિંગ (બોરિંગ) થઈ ગયું હોય, પરંતુ બહારના ભાગનું ટર્નિંગ કરવાનું હોય તેવા દાગીનાને મૅન્ડ્રિલ પર પકડી રાખવામાં આવે છે. મૅન્ડ્રિલને લેથનાં બે…
વધુ વાંચો >મેન્થા
મેન્થા : જુઓ, ફુદીનો.
વધુ વાંચો >મેન્થૉલ
મેન્થૉલ (હેક્ઝાહાઇડ્રોથાયમોલ) : CH3C6H9(C3H7)OH સૂત્ર ધરાવતો એક ચક્રીય, સંતૃપ્ત, દ્વિતીયક ટર્પીન આલ્કોહૉલ. તેનું બંધારણીય સૂત્ર નીચે પ્રમાણે છે : તેમાં ત્રણ અસમ કાર્બન પરમાણુઓ (ફૂદડી વડે દર્શાવેલા) છે. તેથી તે આઠ પ્રકાશક્રિયાશીલ સ્વરૂપમાં મળે છે. કુદરતમાં આ આઠ પૈકી માત્ર બે, l-મેન્થૉલ તથા d-નિયોમેન્થૉલ મળે છે. બાકીના સંશ્લેષણ દ્વારા મેળવી…
વધુ વાંચો >મેન્દેલિયેવ, દમિત્રી ઇવાનોવિચ
મેન્દેલિયેવ, દમિત્રી ઇવાનોવિચ (જ. 8 ફેબ્રુઆરી 1834, તોબોલ્સ્ક, સાઇબીરિયા (રશિયા); અ. 2 ફેબ્રુઆરી 1907, સેંટ પીટર્સબર્ગ) : તત્વોના આવર્તક કોષ્ટક(periodic table)ને વિકસાવનાર રશિયન રસાયણશાસ્ત્રી. તેઓ શિક્ષક પિતા (વ્યાયામશાળાના નિયામક) અને પ્રભાવશાળી માતાનું 17મું (છેલ્લું) સંતાન હતા. તેમના પિતાને અંધાપો આવવાથી માતાએ આવક માટે 32 કિમી. દૂર એક કાચની ફૅક્ટરી ચલાવવા…
વધુ વાંચો >મેન્દેલિવિયમ
મેન્દેલિવિયમ (Mendelevium) : માનવસર્જિત અનુયુરેનિયમ (transuranium) તત્વોમાં 9મું અને આવર્તક કોષ્ટકમાંની ઍક્ટિનાઇડ શ્રેણીનું 12મા ક્રમનું રાસાયણિક તત્વ. સંજ્ઞા Md; પરમાણુક્રમાંક 101; ઇલેક્ટ્રૉનીય સંરચના [Rn] 5f¹³ 7s². તે કુદરતમાં મળી આવતું નથી. 1955માં કૅલિફૉર્નિયા રેડિયેશન લૅબોરેટરી ખાતે અમેરિકન રસાયણવિદો આલ્બર્ટ ઘિયૉર્સો, બર્નાર્ડ જી. હાર્વે, ગ્રેગરી આર. ચૉપિન, સ્ટૅન્લી જી. ટૉમ્સન અને…
વધુ વાંચો >મેન્યૂહિન, યહૂદી
મેન્યૂહિન, યહૂદી (જ. 22 એપ્રિલ 1916, ન્યૂયૉર્ક; અ. 13 માર્ચ 1999, બર્લિન) : જગવિખ્યાત વાયોલિનવાદક. વીસમી સદીના પ્રારંભમાં પૅલેસ્ટાઇનથી અમેરિકા સ્થળાંતર કરી ગયેલા એક રશિયન યહૂદી દંપતીના પુત્ર. પિતા કૅલિફૉર્નિયામાં હીબ્રૂ ભાષાના શિક્ષક. મેન્યૂહિને 4 વર્ષની ઉંમરે સાનફ્રાન્સિસ્કો, રુમાનિયા, પૅરિસ અને સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડમાં મહાન ઉસ્તાદો પાસેથી વાયોલિન જેવા અઘરા વાદ્ય પર…
વધુ વાંચો >મૅન્લી, નૉર્મન વૉશિંગ્ટન
મૅન્લી, નૉર્મન વૉશિંગ્ટન (જ. 4 જુલાઈ 1893, જમૈકા; અ. 2 સપ્ટેમ્બર 1969, જમૈકા) : આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ ધરાવતા ધારાશાસ્ત્રી. જમૈકાના આઝાદીના ઘડવૈયા અને ત્યાંના વડાપ્રધાન. આ મૅન્લી-પરિવાર બે પેઢીથી જમૈકાને રાજકીય નેતૃત્વ પૂરું પાડે છે. જીવનનાં પ્રારંભિક વર્ષોમાં તેમણે નિર્ધનતાને કારણે લાકડાની લાટીમાં કામ કર્યું. આ દરમિયાન દેશના જનસાધારણને સમજવાની તક…
વધુ વાંચો >મૅન્લી, માઇકલ (નૉર્મન)
મૅન્લી, માઇકલ (નૉર્મન) (જ. 10 ડિસેમ્બર 1924, જમૈકા; અ. 6 માર્ચ 1997, કિંગસ્ટન, જમૈકા) : જમૈકાના રાજકારણી તથા 1972થી 1980 તથા 1989થી 1992ના ગાળા દરમિયાન જમૈકાના વડાપ્રધાન. તેમણે લંડન સ્કૂલ ઑવ્ ઇકૉનૉમિક્સ ખાતે અભ્યાસ કર્યો અને તે પછી થોડો વખત પત્રકાર તરીકે કામ કર્યું. તે પછી તેઓ જમૈકા પાછા આવ્યા…
વધુ વાંચો >મૅન્શિપ, પૉલ
મૅન્શિપ, પૉલ (જ. 25 ડિસેમ્બર 1885, સેંટ પૉલ, મિનેસોટા, અમેરિકા; અ. 31 જાન્યુઆરી 1966, ન્યૂયૉર્ક શહેર, અમેરિકા) : અમેરિકાના શિલ્પી. જાહેર સ્થાનો માટેનાં વિરાટકાય શિલ્પોના સર્જન માટે તેઓ પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે. પ્રાચીન ગ્રીક અને પ્રાચીન ભારતીય શિલ્પકળામાંથી તેમના સર્જનને પ્રેરણા મળી હતી. અમેરિકામાં ન્યૂયૉર્ક સિટી તથા ફિલાડેલ્ફિયામાં તાલીમ લીધા પછી…
વધુ વાંચો >મેન્શિયસ
મેન્શિયસ (જ. આશરે ઈ. સ. પૂ. 390, ઝોઉ, શાન્ટુંગ પ્રાંત; અ. ઈ. સ. પૂ. 305, ઝોઉ) : ચીનનો મોટો ફિલસૂફ. એનાં જન્મ અને અવસાનની નિશ્ચિત તારીખ મળતી નથી. પરંતુ ઈ. સ. પૂ. 390થી 305 દરમિયાન એ જીવિત હોવાનો સંભવ છે. ચીનમાં કન્ફ્યૂશિયસવાદની વિચારસરણીને પ્રચલિત કરવામાં તેનું સૌથી મોટું પ્રદાન હતું…
વધુ વાંચો >મૅન્ડ્રિલ
મૅન્ડ્રિલ (Mandril) : લેથકાર્યમાં દાગીનાને પકડવાનું સાધન. લેથકાર્યમાં દાગીનાને પકડવા માટે અનેક જાતનાં ચક, ફેઇસ-પ્લેટ તેમજ મૅન્ડ્રિલનો ઉપયોગ થાય છે. જે દાગીનો પોલાણવાળો હોય અને પોલાણવાળા ભાગ(અંદરના ભાગ)નું ટર્નિંગ (બોરિંગ) થઈ ગયું હોય, પરંતુ બહારના ભાગનું ટર્નિંગ કરવાનું હોય તેવા દાગીનાને મૅન્ડ્રિલ પર પકડી રાખવામાં આવે છે. મૅન્ડ્રિલને લેથનાં બે…
વધુ વાંચો >મેન્થા
મેન્થા : જુઓ, ફુદીનો.
વધુ વાંચો >મેન્થૉલ
મેન્થૉલ (હેક્ઝાહાઇડ્રોથાયમોલ) : CH3C6H9(C3H7)OH સૂત્ર ધરાવતો એક ચક્રીય, સંતૃપ્ત, દ્વિતીયક ટર્પીન આલ્કોહૉલ. તેનું બંધારણીય સૂત્ર નીચે પ્રમાણે છે : તેમાં ત્રણ અસમ કાર્બન પરમાણુઓ (ફૂદડી વડે દર્શાવેલા) છે. તેથી તે આઠ પ્રકાશક્રિયાશીલ સ્વરૂપમાં મળે છે. કુદરતમાં આ આઠ પૈકી માત્ર બે, l-મેન્થૉલ તથા d-નિયોમેન્થૉલ મળે છે. બાકીના સંશ્લેષણ દ્વારા મેળવી…
વધુ વાંચો >મેન્દેલિયેવ, દમિત્રી ઇવાનોવિચ
મેન્દેલિયેવ, દમિત્રી ઇવાનોવિચ (જ. 8 ફેબ્રુઆરી 1834, તોબોલ્સ્ક, સાઇબીરિયા (રશિયા); અ. 2 ફેબ્રુઆરી 1907, સેંટ પીટર્સબર્ગ) : તત્વોના આવર્તક કોષ્ટક(periodic table)ને વિકસાવનાર રશિયન રસાયણશાસ્ત્રી. તેઓ શિક્ષક પિતા (વ્યાયામશાળાના નિયામક) અને પ્રભાવશાળી માતાનું 17મું (છેલ્લું) સંતાન હતા. તેમના પિતાને અંધાપો આવવાથી માતાએ આવક માટે 32 કિમી. દૂર એક કાચની ફૅક્ટરી ચલાવવા…
વધુ વાંચો >મેન્દેલિવિયમ
મેન્દેલિવિયમ (Mendelevium) : માનવસર્જિત અનુયુરેનિયમ (transuranium) તત્વોમાં 9મું અને આવર્તક કોષ્ટકમાંની ઍક્ટિનાઇડ શ્રેણીનું 12મા ક્રમનું રાસાયણિક તત્વ. સંજ્ઞા Md; પરમાણુક્રમાંક 101; ઇલેક્ટ્રૉનીય સંરચના [Rn] 5f¹³ 7s². તે કુદરતમાં મળી આવતું નથી. 1955માં કૅલિફૉર્નિયા રેડિયેશન લૅબોરેટરી ખાતે અમેરિકન રસાયણવિદો આલ્બર્ટ ઘિયૉર્સો, બર્નાર્ડ જી. હાર્વે, ગ્રેગરી આર. ચૉપિન, સ્ટૅન્લી જી. ટૉમ્સન અને…
વધુ વાંચો >મેન્યૂહિન, યહૂદી
મેન્યૂહિન, યહૂદી (જ. 22 એપ્રિલ 1916, ન્યૂયૉર્ક; અ. 13 માર્ચ 1999, બર્લિન) : જગવિખ્યાત વાયોલિનવાદક. વીસમી સદીના પ્રારંભમાં પૅલેસ્ટાઇનથી અમેરિકા સ્થળાંતર કરી ગયેલા એક રશિયન યહૂદી દંપતીના પુત્ર. પિતા કૅલિફૉર્નિયામાં હીબ્રૂ ભાષાના શિક્ષક. મેન્યૂહિને 4 વર્ષની ઉંમરે સાનફ્રાન્સિસ્કો, રુમાનિયા, પૅરિસ અને સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડમાં મહાન ઉસ્તાદો પાસેથી વાયોલિન જેવા અઘરા વાદ્ય પર…
વધુ વાંચો >મૅન્લી, નૉર્મન વૉશિંગ્ટન
મૅન્લી, નૉર્મન વૉશિંગ્ટન (જ. 4 જુલાઈ 1893, જમૈકા; અ. 2 સપ્ટેમ્બર 1969, જમૈકા) : આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ ધરાવતા ધારાશાસ્ત્રી. જમૈકાના આઝાદીના ઘડવૈયા અને ત્યાંના વડાપ્રધાન. આ મૅન્લી-પરિવાર બે પેઢીથી જમૈકાને રાજકીય નેતૃત્વ પૂરું પાડે છે. જીવનનાં પ્રારંભિક વર્ષોમાં તેમણે નિર્ધનતાને કારણે લાકડાની લાટીમાં કામ કર્યું. આ દરમિયાન દેશના જનસાધારણને સમજવાની તક…
વધુ વાંચો >મૅન્લી, માઇકલ (નૉર્મન)
મૅન્લી, માઇકલ (નૉર્મન) (જ. 10 ડિસેમ્બર 1924, જમૈકા; અ. 6 માર્ચ 1997, કિંગસ્ટન, જમૈકા) : જમૈકાના રાજકારણી તથા 1972થી 1980 તથા 1989થી 1992ના ગાળા દરમિયાન જમૈકાના વડાપ્રધાન. તેમણે લંડન સ્કૂલ ઑવ્ ઇકૉનૉમિક્સ ખાતે અભ્યાસ કર્યો અને તે પછી થોડો વખત પત્રકાર તરીકે કામ કર્યું. તે પછી તેઓ જમૈકા પાછા આવ્યા…
વધુ વાંચો >મૅન્શિપ, પૉલ
મૅન્શિપ, પૉલ (જ. 25 ડિસેમ્બર 1885, સેંટ પૉલ, મિનેસોટા, અમેરિકા; અ. 31 જાન્યુઆરી 1966, ન્યૂયૉર્ક શહેર, અમેરિકા) : અમેરિકાના શિલ્પી. જાહેર સ્થાનો માટેનાં વિરાટકાય શિલ્પોના સર્જન માટે તેઓ પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે. પ્રાચીન ગ્રીક અને પ્રાચીન ભારતીય શિલ્પકળામાંથી તેમના સર્જનને પ્રેરણા મળી હતી. અમેરિકામાં ન્યૂયૉર્ક સિટી તથા ફિલાડેલ્ફિયામાં તાલીમ લીધા પછી…
વધુ વાંચો >મેન્શિયસ
મેન્શિયસ (જ. આશરે ઈ. સ. પૂ. 390, ઝોઉ, શાન્ટુંગ પ્રાંત; અ. ઈ. સ. પૂ. 305, ઝોઉ) : ચીનનો મોટો ફિલસૂફ. એનાં જન્મ અને અવસાનની નિશ્ચિત તારીખ મળતી નથી. પરંતુ ઈ. સ. પૂ. 390થી 305 દરમિયાન એ જીવિત હોવાનો સંભવ છે. ચીનમાં કન્ફ્યૂશિયસવાદની વિચારસરણીને પ્રચલિત કરવામાં તેનું સૌથી મોટું પ્રદાન હતું…
વધુ વાંચો >