૧૨.૨૭
ફેલ્સ્પાર વર્ગથી ફૉર્ટ-દ-ફ્રાન્સ
ફેલ્સ્પાર વર્ગ
ફેલ્સ્પાર વર્ગ : ખડકનિર્માણ માટેનાં આવશ્યક ઍલ્યુમિનોસિલિકેટ ખનિજોના મહત્વના સમૂહનો ફેલ્સ્પાર વર્ગમાં સમાવેશ કરેલો છે. રાસાયણિક બંધારણ : ફેલ્સ્પાર ખનિજોનું એક સમૂહ તરીકે સર્વસામાન્ય બંધારણ પોટૅશિયમ, સોડિયમ, કૅલ્શિયમ અને ક્વચિત્ બેરિયમ સહિત ઍલ્યુમિનિયમના સિલિકેટથી બનેલું હોય છે. તેમનું રાસાયણિક બંધારણ OrxAbyAnz એ રીતે મુકાય, જેમાં x + y + z…
વધુ વાંચો >ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખડકો
ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખડકો : અગ્નિકૃત ખડકોનો એક વિશિષ્ટ પ્રકાર. આ પ્રકારના ખડકોના બંધારણમાં રહેલાં ખનિજોમાં સિલિકાથી અતૃપ્ત ફેલ્સ્પેથૉઇડ વર્ગનાં ખનિજો – લ્યુસાઇટ, નેફેલીન, કેન્ક્રિનાઇટ, સોડાલાઇટ, હોયેન, નોસિયન, લેઝ્યુરાઇટ–નો સમાવેશ થાય છે. આ ખડકો સિલિકા અને ઍલ્યુમિનિયમના સંબંધમાં આલ્કલી(Na2O + K2O)ની ઊંચી ટકાવારીની વિશિષ્ટતાવાળા હોય છે. આ ખડકો કુદરતમાં અંત:કૃત, અગ્નિકૃત તેમજ…
વધુ વાંચો >ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખનિજવર્ગ
ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખનિજવર્ગ : ફેલ્સ્પાર સમકક્ષ, પરંતુ સિલિકાથી અસંતૃપ્ત ખનિજોનો સમૂહ. આ ખનિજવર્ગમાં સમાવેશ કરવામાં આવેલાં ખનિજો રાસાયણિક બંધારણની ર્દષ્ટિએ ફેલ્સ્પાર ખનિજો સાથે સામ્ય ધરાવે છે, પરંતુ ફેલ્સ્પારની તુલનામાં તેમના બંધારણમાં રહેલા બેઝ(base)ના પ્રમાણમાં સિલિકાનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે. પરિણામે સ્ફટિકીકરણથી ઉદભવેલા ક્વાર્ટ્ઝ-ખનિજ સાથે અગ્નિકૃત ખડકોમાં આ ખનિજોની હાજરી હોઈ શકતી…
વધુ વાંચો >ફૅશન
ફૅશન : સામાજિક રૂઢિઓ અને જરૂરિયાતોને વખતોવખત આપવામાં આવતો નાવીન્યનો ઓપ, તેની લઢણો અને તેના પ્રવાહો. આ સામાજિક રૂઢિઓ અને જરૂરિયાતોમાં પહેરવેશ, ઘરેણાં, કેશકલા, શૃંગાર, રાચરચીલું, ઘરસજાવટ, ઘરમાં વપરાતાં ઉપકરણો, વાહનો, આહારની વાનગીઓ, ચિત્ર-શિલ્પ-સ્થાપત્ય, સાહિત્ય, સંગીત, નૃત્ય, નાટ્ય, ફિલ્મની કળાઓ, વાતચીતની છટાઓ, શબ્દો અને ઉચ્ચારવાની રીત, આનંદ-પ્રમોદની પદ્ધતિઓ અને સામાજિક…
વધુ વાંચો >ફેસિયા
ફેસિયા : પટ્ટો. દીવાલના ભાગ રૂપે અથવા સ્તંભોની રચનામાં સ્તંભ ઉપર રચાયેલા પાશ્ચાત્ય સ્થાપત્યની પરિભાષામાં પાટડાની રચનામાં થર અલગ પાડતા પટ્ટાને ફેસિયા કહેવાય છે. ભારતીય સ્થાપત્યમાં આ ‘થર’ તરીકે જ ઓળખાય છે. તેમાં જુદા જુદા વિષય પર આધારિત શિલ્પકૃતિઓ કંડારાય છે; જેમ કે, નરથર, ગજથર વગેરે. આ થર દ્વારા દીવાલોની…
વધુ વાંચો >ફૈઝ અહમદ ફૈઝ
ફૈઝ અહમદ ફૈઝ (જ. 1911, સિયાલકોટ; અ. નવેમ્બર 1984, લાહોર) : ભારતીય પ્રગતિશીલ સાહિત્યકારોની પ્રથમ પંક્તિના કવિ, લેખક, પત્રકાર અને પ્રાધ્યાપક. તેમના પિતા ચૌધરી સુલતાન મોહમ્મદખાન સિયાલકોટના ખ્યાતનામ બૅરિસ્ટર અને સાહિત્યપ્રેમી જીવ હતા. ફૈઝ અહમદે પ્રાથમિક-માધ્યમિક શિક્ષણ લાહોરમાં મેળવીને સરકારી કૉલેજમાંથી અંગ્રેજી વિષય સાથે સ્નાતકની ઉપાધિ મેળવી. તે પછી અરબીમાં…
વધુ વાંચો >ફૈઝલાબાદ
ફૈઝલાબાદ : પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતના સરગોધા વિભાગમાં આવેલો જિલ્લો (ક્ષેત્રફળ : 9,106 ચોકિમી.) અને તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લાનું વડું મથક તથા શહેર. 1979 સુધી તે લ્યાલપુર નામથી ઓળખાતું હતું. ભૌગોલિક સ્થાન : 31° 30´ ઉ. અ. અને 73° 04´ પૂ. રે. ચિનાબ અને રાવી નદીઓના સંગમસ્થાનથી ઉપરવાસમાં રચાતા રેચના…
વધુ વાંચો >ફૈઝાબાદ (1)
ફૈઝાબાદ (1) : ઉત્તરપ્રદેશના પૂર્વભાગમાં આવેલો જિલ્લો, જિલ્લામથક તથા શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 26° 47´ ઉ. અ. અને 82° 10´ પૂ. રે.ની આજુબાજુ વિસ્તરેલો છે. તેનો કુલ વિસ્તાર 2075.5 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની ઉત્તરમાં ગોન્ડા અને બસ્તી જિલ્લા, ઈશાનમાં ગોરખપુર, પૂર્વમાં અકબરપુર, અગ્નિ અને દક્ષિણમાં આઝમગઢ અને સુલતાનપુર તથા…
વધુ વાંચો >ફૈઝાબાદ (2)
ફૈઝાબાદ (2) : ઈશાન અફઘાનિસ્તાનમાં કોકચેહ નદી પર 1,200 મીટરની ઊંચાઈ પર આવેલું બદખશાનનું પાટનગર. ભૌ. સ્થાન : 37° 10´ ઉ. અ. અને 70° 32´ પૂ. રે.. શિયાળામાં ત્યાં થતી વધુ પડતી હિમવર્ષાથી ક્યારેક તે આજુબાજુના ભાગોથી અલગ પડી જાય છે, પરંતુ ઉનાળા ખુશનુમા રહે છે. થોડીક જગાઓમાં ખેતી થાય…
વધુ વાંચો >ફૈઝી, અબુલ ફેઝ
ફૈઝી, અબુલ ફેઝ (જ. 1547, આગ્રા; અ. 1595) : પ્રસિદ્ધ ફારસી કવિ. અમીર ખુશરૂ તથા ઉર્ફી શીરાઝીની હરોળના ત્રીજા કવિ. તેઓ મુઘલ શહેનશાહ અકબરના દરબારના નવ રત્નોમાંના એક હતા. શેખ મુબારક નાગોરના બે પુત્રોમાં તેઓ જ્યેષ્ઠ હતા. ફૈઝીએ પોતાના વિદ્વાન પિતા પાસેથી વિવિધ શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. ટૂંક સમયમાં જ…
વધુ વાંચો >ફેલ્સ્પાર વર્ગ
ફેલ્સ્પાર વર્ગ : ખડકનિર્માણ માટેનાં આવશ્યક ઍલ્યુમિનોસિલિકેટ ખનિજોના મહત્વના સમૂહનો ફેલ્સ્પાર વર્ગમાં સમાવેશ કરેલો છે. રાસાયણિક બંધારણ : ફેલ્સ્પાર ખનિજોનું એક સમૂહ તરીકે સર્વસામાન્ય બંધારણ પોટૅશિયમ, સોડિયમ, કૅલ્શિયમ અને ક્વચિત્ બેરિયમ સહિત ઍલ્યુમિનિયમના સિલિકેટથી બનેલું હોય છે. તેમનું રાસાયણિક બંધારણ OrxAbyAnz એ રીતે મુકાય, જેમાં x + y + z…
વધુ વાંચો >ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખડકો
ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખડકો : અગ્નિકૃત ખડકોનો એક વિશિષ્ટ પ્રકાર. આ પ્રકારના ખડકોના બંધારણમાં રહેલાં ખનિજોમાં સિલિકાથી અતૃપ્ત ફેલ્સ્પેથૉઇડ વર્ગનાં ખનિજો – લ્યુસાઇટ, નેફેલીન, કેન્ક્રિનાઇટ, સોડાલાઇટ, હોયેન, નોસિયન, લેઝ્યુરાઇટ–નો સમાવેશ થાય છે. આ ખડકો સિલિકા અને ઍલ્યુમિનિયમના સંબંધમાં આલ્કલી(Na2O + K2O)ની ઊંચી ટકાવારીની વિશિષ્ટતાવાળા હોય છે. આ ખડકો કુદરતમાં અંત:કૃત, અગ્નિકૃત તેમજ…
વધુ વાંચો >ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખનિજવર્ગ
ફેલ્સ્પેથૉઇડ ખનિજવર્ગ : ફેલ્સ્પાર સમકક્ષ, પરંતુ સિલિકાથી અસંતૃપ્ત ખનિજોનો સમૂહ. આ ખનિજવર્ગમાં સમાવેશ કરવામાં આવેલાં ખનિજો રાસાયણિક બંધારણની ર્દષ્ટિએ ફેલ્સ્પાર ખનિજો સાથે સામ્ય ધરાવે છે, પરંતુ ફેલ્સ્પારની તુલનામાં તેમના બંધારણમાં રહેલા બેઝ(base)ના પ્રમાણમાં સિલિકાનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે. પરિણામે સ્ફટિકીકરણથી ઉદભવેલા ક્વાર્ટ્ઝ-ખનિજ સાથે અગ્નિકૃત ખડકોમાં આ ખનિજોની હાજરી હોઈ શકતી…
વધુ વાંચો >ફૅશન
ફૅશન : સામાજિક રૂઢિઓ અને જરૂરિયાતોને વખતોવખત આપવામાં આવતો નાવીન્યનો ઓપ, તેની લઢણો અને તેના પ્રવાહો. આ સામાજિક રૂઢિઓ અને જરૂરિયાતોમાં પહેરવેશ, ઘરેણાં, કેશકલા, શૃંગાર, રાચરચીલું, ઘરસજાવટ, ઘરમાં વપરાતાં ઉપકરણો, વાહનો, આહારની વાનગીઓ, ચિત્ર-શિલ્પ-સ્થાપત્ય, સાહિત્ય, સંગીત, નૃત્ય, નાટ્ય, ફિલ્મની કળાઓ, વાતચીતની છટાઓ, શબ્દો અને ઉચ્ચારવાની રીત, આનંદ-પ્રમોદની પદ્ધતિઓ અને સામાજિક…
વધુ વાંચો >ફેસિયા
ફેસિયા : પટ્ટો. દીવાલના ભાગ રૂપે અથવા સ્તંભોની રચનામાં સ્તંભ ઉપર રચાયેલા પાશ્ચાત્ય સ્થાપત્યની પરિભાષામાં પાટડાની રચનામાં થર અલગ પાડતા પટ્ટાને ફેસિયા કહેવાય છે. ભારતીય સ્થાપત્યમાં આ ‘થર’ તરીકે જ ઓળખાય છે. તેમાં જુદા જુદા વિષય પર આધારિત શિલ્પકૃતિઓ કંડારાય છે; જેમ કે, નરથર, ગજથર વગેરે. આ થર દ્વારા દીવાલોની…
વધુ વાંચો >ફૈઝ અહમદ ફૈઝ
ફૈઝ અહમદ ફૈઝ (જ. 1911, સિયાલકોટ; અ. નવેમ્બર 1984, લાહોર) : ભારતીય પ્રગતિશીલ સાહિત્યકારોની પ્રથમ પંક્તિના કવિ, લેખક, પત્રકાર અને પ્રાધ્યાપક. તેમના પિતા ચૌધરી સુલતાન મોહમ્મદખાન સિયાલકોટના ખ્યાતનામ બૅરિસ્ટર અને સાહિત્યપ્રેમી જીવ હતા. ફૈઝ અહમદે પ્રાથમિક-માધ્યમિક શિક્ષણ લાહોરમાં મેળવીને સરકારી કૉલેજમાંથી અંગ્રેજી વિષય સાથે સ્નાતકની ઉપાધિ મેળવી. તે પછી અરબીમાં…
વધુ વાંચો >ફૈઝલાબાદ
ફૈઝલાબાદ : પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતના સરગોધા વિભાગમાં આવેલો જિલ્લો (ક્ષેત્રફળ : 9,106 ચોકિમી.) અને તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લાનું વડું મથક તથા શહેર. 1979 સુધી તે લ્યાલપુર નામથી ઓળખાતું હતું. ભૌગોલિક સ્થાન : 31° 30´ ઉ. અ. અને 73° 04´ પૂ. રે. ચિનાબ અને રાવી નદીઓના સંગમસ્થાનથી ઉપરવાસમાં રચાતા રેચના…
વધુ વાંચો >ફૈઝાબાદ (1)
ફૈઝાબાદ (1) : ઉત્તરપ્રદેશના પૂર્વભાગમાં આવેલો જિલ્લો, જિલ્લામથક તથા શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 26° 47´ ઉ. અ. અને 82° 10´ પૂ. રે.ની આજુબાજુ વિસ્તરેલો છે. તેનો કુલ વિસ્તાર 2075.5 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની ઉત્તરમાં ગોન્ડા અને બસ્તી જિલ્લા, ઈશાનમાં ગોરખપુર, પૂર્વમાં અકબરપુર, અગ્નિ અને દક્ષિણમાં આઝમગઢ અને સુલતાનપુર તથા…
વધુ વાંચો >ફૈઝાબાદ (2)
ફૈઝાબાદ (2) : ઈશાન અફઘાનિસ્તાનમાં કોકચેહ નદી પર 1,200 મીટરની ઊંચાઈ પર આવેલું બદખશાનનું પાટનગર. ભૌ. સ્થાન : 37° 10´ ઉ. અ. અને 70° 32´ પૂ. રે.. શિયાળામાં ત્યાં થતી વધુ પડતી હિમવર્ષાથી ક્યારેક તે આજુબાજુના ભાગોથી અલગ પડી જાય છે, પરંતુ ઉનાળા ખુશનુમા રહે છે. થોડીક જગાઓમાં ખેતી થાય…
વધુ વાંચો >ફૈઝી, અબુલ ફેઝ
ફૈઝી, અબુલ ફેઝ (જ. 1547, આગ્રા; અ. 1595) : પ્રસિદ્ધ ફારસી કવિ. અમીર ખુશરૂ તથા ઉર્ફી શીરાઝીની હરોળના ત્રીજા કવિ. તેઓ મુઘલ શહેનશાહ અકબરના દરબારના નવ રત્નોમાંના એક હતા. શેખ મુબારક નાગોરના બે પુત્રોમાં તેઓ જ્યેષ્ઠ હતા. ફૈઝીએ પોતાના વિદ્વાન પિતા પાસેથી વિવિધ શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. ટૂંક સમયમાં જ…
વધુ વાંચો >