તાઇપેઈ

તાઇપેઈ : ચીનની મુખ્ય ભૂમિની પડખે આવેલા ટાપુઓના બનેલા પ્રજાસત્તાક દેશ તાઇવાન(ફોર્મોસા)નું પાટનગર અને મોટામાં મોટું નગર. આ ટાપુના વાયવ્યે તે આશરે 25° 05´ ઉ. અ. તથા 121° 32´ પૂ. રે. પર આવેલું છે. મૂળમાં તાઇવાન અને તેને સંકલિત બીજા નાના નાના ટાપુઓ, એ ચીનનો એક અંતર્ગત ભાગ હતો, પણ 1949થી તે એક સ્વતંત્ર પ્રજાસત્તાક તરીકે અસ્તિત્વ ધરાવે છે. ઓગણીસમી સદીમાં તાઇપેઈ દરિયાપારના વ્યાપારનું એક અગત્યનું કેન્દ્ર હતું. તે તેનાથી 30 કિમી. દૂર આવેલા કી-લંગ નામના દરિયાઈ બંદર સાથે સંકળાયેલું રહ્યું છે. 1950થી આ નગરનો ઝડપી વિકાસ થયો છે, તેથી તે સમગ્ર એશિયાનાં સૌથી વધુ વિકાસ પામતાં નગરો પૈકીનું એક છે. આ નગરનું મૂળ ક્ષેત્રફળ લગભગ 67 ચોકિમી. હતું, પણ 1967માં અહીં નગરપાલિકા સ્થપાતાં આ ટાપુના સમગ્ર ઉત્તર ભાગમાં આવેલાં કી-લંગ અને તાન-શુઈ બંદરો સહિત ઘણાં ગામડાં અને કસબાઓને આ શહેરી વિસ્તારમાં સમાવી લેવામાં આવ્યાં, જેથી તેનું ક્ષેત્રફળ વધીને 272 ચોકિમી. જેટલું થયું. આ શહેરની વસ્તી 24,62,482 (મ્યુનિસિપાલિટી) 90,78,000 મહાનગર (2022) છે. વિશ્વમાં ગીચ વસ્તી ધરાવતાં નગરોમાં તેનો સમાવેશ થાય છે.

તાઇપેઈની આબોહવા દરિયાઈ લહેરોના પ્રભાવથી નરમ બનેલી છે. તેનું ઉનાળાનું અને શિયાળાનું તાપમાન ભાગ્યે જ 35° સે.થી વધુ ઊંચે અને 15° સે.થી વધુ નીચે જાય છે. વળી અહીં માર્ચથી જૂન તેમજ નવેમ્બરથી જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી સુધી વર્ષાઋતુ અનુભવાય છે, તેની વાર્ષિક સરેરાશ 2112 મિમી. જેટલી છે. આથી આ નગર તથા તેની આસપાસના ડુંગરાળ પ્રદેશો બારેમાસ ઘટાટોપ હરિયાળાં વૃક્ષોથી આચ્છાદિત રહે છે.

આ નગર વ્યાપાર, ઉદ્યોગ તથા વાહનવ્યવહાર જેવી આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં ટાપુનાં અન્ય નગરો કરતાં અગ્રેસર રહ્યું છે. તાઇપેઈ અને તેની આસપાસના વિસ્તાર, એ દેશનો મુખ્ય ઔદ્યોગિક પ્રદેશ ગણાય છે. અહીં દેશનાં અગત્યનાં સુતરાઉ કાપડનાં ઔદ્યોગિક એકમો આવેલાં છે. અહીં ખાસ કરીને વીજાણુ પુરજા અને ઉપકરણો, વિદ્યુત-યંત્રસામગ્રી અને ઉપકરણો, તાર, મોટરસાઇકલ, પ્લાસ્ટિક તથા રબરનો સરસામાન, વાતશૂન્ય ડબ્બાઓમાં પૅક કરવામાં આવતી ચીજવસ્તુઓ, નૌકા તથા જહાજ-બાંધકામ, હસ્તકૌશલ્યની વિવિધ ચીજવસ્તુઓને લગતા ઉદ્યોગો વિકસ્યા છે.

તે સડક અને રેલમાર્ગે ટાપુના અન્ય ભાગો સાથે સંકળાયેલું છે. વળી તે શંગ-શાન નામનું આંતરરાષ્ટ્રીય હવાઈ મથક પણ ધરાવે છે. શહેરમાં ખાનગી વાહનચાલકો તથા નગરપાલિકા દ્વારા બસસેવાઓ ચાલે છે. તેના રેલવે સ્ટેશનની આસપાસના ભાગોમાં ગીચ વસ્તી કેન્દ્રિત થયેલી છે. શહેરનાં જૂનાં મકાનો મોટે ભાગે નીચાં તથા લાકડાનાં બનેલાં છે, પણ 1960 પછીથી આ પૈકીનાં ઘણાં મકાનોને સ્થાને ગગનચુંબી આવાસો અને ઑફિસો બનાવવામાં આવ્યાં છે. ત્યાં ઉત્તમ પ્રકારની જાહેર આરોગ્યવિષયક સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે. નગરમાં પ્રાથમિક શાળાઓ, માધ્યમિક શાળાઓ, તકનીકી અને વ્યવસાયલક્ષી શિક્ષણસંસ્થાઓ, ઉચ્ચશિક્ષણની સંસ્થાઓ તથા નૅશનલ તાઇવાન યુનિવર્સિટી, નૅશનલ તાઇવાન નૉર્મલ યુનિવર્સિટી અને નૅશનલ ચેંગચી યુનિવર્સિટી આવેલી છે.

નગરમાં અનેક જોવાલાયક સ્થળો છે. તે પૈકીનું રાષ્ટ્રીય સંગ્રહસ્થાન ખૂબ સમૃદ્ધ છે. તેમાં હસ્તકલાકારીગરી, ચિત્રકામ, ભરતકામ, ચીનાઈ માટીનાં વાસણો તથા બીજી અનેક પ્રકારની પ્રાચીન અમૂલ્ય ચીજવસ્તુઓના લગભગ છ લાખ જેટલા નમૂના છે. આ સિવાય નગરમાં સંખ્યાબંધ ખ્રિસ્તી દેવળો તેમજ તાઓ તથા બૌદ્ધમંદિરો છે. તાઇપેઈના મધ્ય ભાગથી આશરે 16 કિમી. દૂર પર્વતની તળેટીમાં ગરમ પાણીના ઝરા છે અને આશરે 11 કિમી. દૂર ગ્રીન સરોવર આવેલું છે, જ્યાં જલવિહાર તથા જલરમતોની સુવિધાઓ છે. વળી નજીકના રેતાળ દરિયાકિનારાની આસપાસ ગોલ્ફકોર્સનાં મેદાનો પણ આવેલાં છે.

સત્તરમી સદીથી ચીનના લોકોએ તાઇવાનટાપુ પર વસવાટ શરૂ કર્યો. તાઇપેઈ નગરની સ્થાપના 1708માં થઈ હતી. 1895માં ટાપુ પર જાપાનનું આધિપત્ય દાખલ થયું. તેમના શાસનકાળ દરમિયાન આ નગરની ઝડપભેર પ્રગતિ થવા લાગી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ (1939–45)ની સમાપ્તિ સાથે જાપાને ટાપુનો કબજો ચીનની મુખ્ય ભૂમિ પરના શાસકોને સોંપ્યો. 1949માં ચીનમાં સામ્યવાદી સરકાર સ્થપાઈ ત્યારે માર્શલ ચાંગ-કાઈ શેકે તેમના ટેકેદારો સાથે તાઇવાન ટાપુ પર સ્થળાંતર કર્યું અને ત્યારથી આ નગર તેનું પાટનગર બન્યું છે.

બીજલ પરમાર