History of Gujarat

સામંતસિંહ (લગભગ ઈ. સ. 923-942) : અણહિલવાડના ચાવડા વંશનો છેલ્લો રાજા. તે રત્નાદિત્યનો પુત્ર હતો. તે ભૂભટ-ભૂયડ-ભૂયગડ-ભૂવડ-ભૂઅડ નામે પણ ઓળખાતો હતો. એક બાજુ ‘સુકૃત- સંકીર્તન’માં તેની વીરતા તથા યશસ્વિતાની સુંદર પ્રશસ્તિ કરવામાં આવી છે તો ‘ધર્મારણ્યમાહાત્મ્ય’માં એને ખાઉધરો, કામી, અવિવેકી અને ચંચળ વર્ણવવામાં આવ્યો છે. તેણે અણહિલવાડ પાટણમાં પોતાના નામ…

સારંગદેવ (ઈ. સ. 1275–1296) : અણહિલવાડ પાટણની ગાદીએ આવનાર વાઘેલા-સોલંકી વંશના અર્જુનદેવ(1262-1275)નો પુત્ર. તે પરાક્રમી હતો અને તેણે પોતાના શાસનકાલ દરમિયાન લડાઈઓ કરીને ગુર્જરભૂમિને ભયમુક્ત કરી હતી. ઈ. સ. 1277ના લેખમાં તેને ‘માલવધરા-ધૂમકેતુ’ કહ્યો છે. ઈ. સ. 1287ની ‘ત્રિપુરાંતક પ્રશસ્તિ’માં તેણે માલવ-નરેશને હંફાવ્યાનું જણાવ્યું છે. તેથી સ્પષ્ટ થાય છે કે…

સિકંદર મંઝૂ (જ. 1553, મહેમદાવાદ; અ. 1630) : ગુજરાતના પ્રથમ પંક્તિના ફારસી ઇતિહાસ ‘મિરાતે સિકંદરી’ના ખ્યાતનામ લેખક. તેમનું પૂરું નામ સિકંદર ઇબ્ન મુહમ્મદ ઉર્ફે મંઝૂ ઇબ્ન અકબર. તેમની આ કૃતિ મધ્યકાલીન ગુજરાતના રાજકીય બનાવોનું સંપૂર્ણ વૃત્તાંત આપવાની સાથે તે સમયની સાંસ્કૃતિક, સામાજિક તથા ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓનો પણ વિસ્તૃત અહેવાલ ધરાવે છે.…

સીયક-2 : મોડાસા પ્રદેશ પર સત્તા ધરાવતો માળવાના પરમાર કુળનો રાજા. એનું રાજકુલ રાષ્ટ્રકૂટ કુળમાંથી ઉદભવ્યું હોય એવી રજૂઆત એનાં દાનશાસનોમાં કરવામાં આવી છે. પરમારોનો મૂળ પુરુષ અર્બુદાચલ પર વસિષ્ઠ ઋષિના યજ્ઞકુંડના અગ્નિમાંથી ઉત્પન્ન થયો હોવાની પૌરાણિક માન્યતા પ્રચલિત થઈ છે. એમાં વિશ્વામિત્ર પાસેથી વસિષ્ઠની કામધેનુ પાછી મેળવી આપનાર એ…

સુકૃત–સંકીર્તન : કવિ અરિસિંહ ઠક્કુરે 11 સર્ગોનું રચેલું કાવ્ય. તેમાં વસ્તુપાલનાં સુકૃત્યોનું વર્ણન કરેલું છે. કવિએ વનરાજથી લઈ સામંતસિંહ સુધીના ચાવડા રાજાઓ, મૂલરાજથી શરૂ કરીને ભીમદેવ 2જા સુધીના ચૌલુક્ય (સોલંકી) રાજાઓ તથા અર્ણોરાજથી લઈને વીરધવલ સુધીના વાઘેલા વંશના રાજાઓનો ઇતિહાસ ટૂંકમાં નિરૂપ્યો છે. જયકુમાર ર. શુક્લ

સુદર્શન તળાવ : ભારતનું માનવસર્જિત સૌથી પ્રાચીન તળાવ. જૂનાગઢ-ગિરનારમાં સમ્રાટ અશોકનો લેખ કોતરેલો છે તે જ શૈલ પર આવેલા ક્ષત્રપ રાજા રુદ્રદામા 1લા અને ગુપ્ત સમ્રાટ સ્કંદગુપ્તના શિલાલેખોને આધારે આ પ્રાચીનતમ તળાવ વિશેની માહિતી પ્રાપ્ત થાય છે. ગિરિનગર – વર્તમાન જૂનાગઢમાં આવેલું આ તળાવ મૌર્ય રાજા ચંદ્રગુપ્તના રાષ્ટ્રીય (સૂબા) વૈશ્ય…

સુવર્ણમંજરી–વિષય : અપરસુરાષ્ટ્રમંડલ(પશ્ચિમ સૌરાષ્ટ્ર)ના સૈંધવ વંશના રાજાઓની સત્તા હેઠળનો પ્રદેશ. સૈંધવ વંશના રાણકના ઈ.સ. 874-75ના, અગ્ગુક 3જાના ઈ.સ. 886-87ના તથા જાઈક 2જાના ઈ.સ. 915ના દાનશાસનમાં સુવર્ણમંજરીનો ઉલ્લેખ થયો છે. આ દાનશાસનોમાંના એ વિષયનાં ગામોના સંદર્ભમાં એ વિષયના વડા મથક સુવર્ણમંજરીનું સ્થાન નિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસો થયા છે. હરિપ્રસાદ ગં. શાસ્ત્રીએ રાજકોટ…

સુંદરજી સોદાગર (જ. 1764, ગુંદિયાળી, કચ્છ; અ. 1822, માંડવી, કચ્છ) : બાહોશ, સાહસિક અને દાનવીર વેપારી. શિવજી હીરજી બ્રહ્મક્ષત્રિયના ખેતી અને રંગાટીકામ પર નિર્ભર સાધારણ કુટુંબમાં સુંદરજી ચાર ભાઈઓમાં બીજા ક્રમે આવતા. સુંદરજી નાનપણમાં ટટ્ટુ પર સવાર થઈ ઘેટાં ચારવા જતા હતા. તે દરમિયાન ઘોડા વિશે તેમણે ઊંડી જાણકારી પ્રાપ્ત…