Geology

મિલેરાઇટ (Millerite) : નિકલનું ખનિજ. તેને નિકલ પાયરાઇટ કે કેશમાક્ષિક (hair pyrite) પણ કહે છે. રાસા. બં. : NiS (Ni = 64.7, S = 35.3 %) સ્ફ. વ. : હેક્ઝાગૉનલ (ટ્રાયગૉનલ). સ્ફ. સ્વ. : મોટેભાગે તે અતિનાજુક, C- અક્ષની દિશામાં લંબાયેલા કેશમય સ્ફટિકો સ્વરૂપે મળે છે; રેસાદાર પણ મળે; વિકેન્દ્રિત…

મિશ્ર સ્ફટિકો (Mixed crystals) : બે કે તેથી વધુ સમરૂપ અથવા અંશત: સમરૂપ ઘટકોથી બનેલા સ્ફટિકો. દ્વિઅંગી મૅગ્માની સ્ફટિકીકરણ-પ્રક્રિયા એવી સમજ આપે છે કે તેમાં તૈયાર થતા ઘટકો બદલાતા જતા બંધારણવાળા હોતા નથી અને પ્રત્યેક ઘટક એકબીજાથી સ્વતંત્રપણે સ્ફટિકીકરણ પામે છે; પરંતુ હકીકતમાં, મોટાભાગના આગ્નેય ખનિજોમાં આ લક્ષણ જોવા મળતું…

મિસિસિપિયન : પ્રથમ જીવયુગના ઉત્તરાર્ધ દરમિયાનનો એક કાળગાળો. કાર્બોનિફેરસ કાળનો પૂર્વાર્ધ. તેની નીચે ડેવોનિયન અને ઉપર પેન્સિલ્વેનિયન રચનાઓ રહેલી છે. યુ. એસ.નાં રાજ્યો અગ્નિ આયોવા અને ઇલિનૉઇ વચ્ચે મિસિસિપી નદીની ખીણમાં આ સમયના ખડકો જોવા મળે છે, તેથી તે ભૂસ્તરીય વિભાગને મિસિસિપિયન નામ અપાયેલું છે. આ સમય દરમિયાન આ વિસ્તારમાં…

મીઠાના ઘુમ્મટ (Salt Domes) : પોપડાનાં જળકૃત ખડક-આવરણોને ભેદીને પ્રવિષ્ટિ પામેલા જુદી જુદી ગોળાઈના આકારોમાં રહેલા મીઠા(સિંધવ)ના વિશાળ પરિમાણવાળા જથ્થા. સામાન્ય રીતે તે ઘુમ્મટ-આકારમાં મળતા હોવાથી તેમને મીઠાના ઘુમ્મટ કહે છે. આ એક પ્રકારનું અંતર્ભેદન સ્વરૂપ હોવા છતાં ભૂસ્તરીય વિરૂપતાઓમાં તે અંતર્ભેદનોથી વિશિષ્ટપણે જુદું પડે છે. તે ક્ષારીય બંધારણવાળા હોય…

મુખરજી, શાંતિસુધા મણિમોહન (જ. 4 જાન્યુઆરી 1909, કૉલકાતા; અ. 7 જૂન 1984, અમદાવાદ) : ભૂસ્તરશાસ્ત્રના જાણીતા પ્રાધ્યાપક. પૂરું નામ શાંતિસુધા મણિમોહન મુખરજી. કૉલકાતાના ઉચ્ચ બંગાળી કુટુંબમાં જન્મ. શાળાથી કૉલેજ સુધીનો અભ્યાસ કૉલકાતામાં. ભૂસ્તરશાસ્ત્ર અને ભૂગોળના વિષયો સાથે ત્યાંની પ્રેસિડન્સી કૉલેજમાંથી એમ. એસસી. થયા. તેમાં યુનિવર્સિટીમાં પ્રથમ વર્ગમાં પ્રથમ સ્થાન પ્રાપ્ત…

મુલિયન-સંરચના (mullion structure) : (1) સ્તરભંગ-સપાટીમાં ખડકોની સરકવાની દિશાને સમાંતર લાંબા, પહોળા સળ બનાવતી રચના. (2) સળિયા જેવી સંરચના. (3) વિકૃત ખડકોમાં જોવા મળતી સમાંતર સ્તંભોની શ્રેણી, જેમનો વ્યાસ અનેક સેમી. હોય, લંબાઈ કેટલાક મીટરની હોય તથા દરેક સ્તંભ ગેડવાળા વિકૃત ખડકોથી બનેલો હોય. ર્દઢ સ્તરોમાં દાબની અસર હેઠળ વિકસતી…