હિંમતસિંહ લાલસિંહ ચૌહાણ

ફુલેવરના રોગો : ફુલેવર નામની શાકભાજીને થતા ધરુનો સુકારો, કાળો સડો, પાનનાં ટપકાં, ઝાળ, પીંછછારો અને સફેદ ગેરુ જેવા રોગો. (1) ધરુનો સુકારો : આ રોગ ફુલેવર ઉપરાંત ધરુ ઉછેરી ઉગાડાતા અન્ય પાકોના ધરુવાડિયામાં જોવા મળે છે. જ્યાં ધરુ ઉપર જમીનજન્ય કે બીજજન્ય પરોપજીવી ફૂગ આક્રમણ કરે છે, તેથી  ફેર-રોપણી…

ફૂલના ડીંટાનો કોહવારો : ફૂલ પૂરતું ખીલતાં પહેલાં ફળપાકો અને શોભાના ફૂલછોડના ખીલતા ફૂલના ડીંટા ઉપર સૂક્ષ્મ જીવોના આક્રમણને લીધે ડીંટાનું થતું કોહવાણ. વ્યાધિજનકનું આક્રમણ ડીંટાના ભાગ પર થતાં ત્યાં પોચા જખમો થાય છે અને તે ખૂબ જ ઝડપથી વિકાસ પામી આ ભાગની પેશીઓમાં જુદા જુદા રંગનાં ધાબાં કે ચાઠાં…

બખોલ કરતાં કરમિયાનો રોગ : જમીનના અંદરના ભાગોમાંથી છોડમાં પ્રવેશ કરી બખોલ કરનાર કૃમિઓ. રોડોફોલસ સિમિલિસ નામના કરમિયા છોડના જમીનના અંદરના ભાગોમાં આક્રમણ કરી તેનાં થડ, કંદ, ગાંઠ કે મૂળમાં પ્રવેશ કરી તેની પેશીના કોષમાંથી પ્રવાહીને ચૂસી લે છે તેથી છોડ મૃત્યુ પામે છે, જ્યારે એ કરમિયા મૃત્યુ પામતી પેશીની…

બટાટાના રોગો : બટાટાના પાકને ફૂગ, બૅક્ટેરિયા અને વિષાણુઓના ચેપથી થતા રોગો. (1) આગોતરો સુકારો : પાકની શરૂઆતની વૃદ્ધિના સમયમાં આ સુકારાનો રોગ થતો હોવાથી તેને આગોતરો સુકારો કહે છે. ફૂગથી થતા આ રોગોની શરૂઆતમાં છોડની નીચેનાં પાન ઉપર ભૂખરા બદામી રંગનાં છૂટાંછવાયાં લંબગોળ અને કાટખૂણા આકારનાં ટપકાં જોવા મળે…

બડની ક્રૉસિસ (અગ્રકલિકાનો સુકારો) : અગ્રકલિકાના સડા માટે કારણભૂત એક વિષાણુજન્ય રોગ. આ અગ્રકલિકાનો સુકારો જુદા જુદા વ્યાધિજનથી થાય છે. તે પૈકી મગફળી પાકમાં તેમજ ટામેટાંમાં થતો અગ્રકલિકાનો સુકારો એક પ્રચલિત રોગ છે. આ રોગ ભારતમાં સૌપ્રથમ 1964માં નોંધાયેલો. ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર અને ઉત્તર પ્રદેશમાં વિષાણુથી થતો મગફળીની અગ્રકલિકાનો સુકારો દર…

બરસીમના રોગો : પ્રતિકૂળ જમીન અને વાતાવરણને અધીન બરસીમ વનસ્પતિને થતા જાતજાતના રોગો. બરસીમ કઠોળવર્ગનો ઘાસચારાનો મુખ્ય પાક છે. બરસીમને અનેક વ્યાધિજનથી 70 પ્રકારના રોગ થાય છે. તેમાં જીવાણુ, ફૂગ, વિષાણુ, કૃમિ, માઇકોપ્લાઝમા અને સપુષ્પ પરોપજીવી વનસ્પતિના આક્રમણથી થતા રોગોનો સમાવેશ થાય છે. તે પૈકીના નીચે જણાવેલા રોગ દર વર્ષે…

બંગડીનો રોગ : બટાટામાં જીવાણુથી થતો એક વિશિષ્ટ પ્રકારનો રોગ. આ રોગનો ફેલાવો રોગિષ્ઠ બીજ મારફત એક ઋતુથી બીજી ઋતુમાં થાય છે. બીજ માટે જે છરીથી રોગિષ્ઠ બટાટાના કટકા કર્યા હોય તે જ છરીથી રોગ વગરના બટાટાના કટકા કરવા જતાં તેને ચેપ લાગે છે. તેથી છોડ વૃદ્ધિ દરમિયાન ધીમે ધીમે…

બાજરીના રોગો : તળછારો (Downy mildew), ગુંદરિયો (ergot), અંગારિયો (smut) અને ગેરુ (rust) જેવા સૂક્ષ્મજીવોના ચેપથી ઉદભવતા બાજરીના રોગો. 1. તળછારો અથવા જોગીડો : બાજરીમાં થતો આ રોગ પીલિયો, તળછારો, બાવા, ખોડિયા જોગીડો, ડાકણની સાવરણી વગેરે નામે ઓળખાય છે. રોગનો ઉપદ્રવ બીજમાં અથવા જમીનમાં રહેલા તળછારોના બીજાણુ મારફત થાય છે.…