પ્રવીણચંદ્ર પરીખ

ગોવિંદ ગુપ્ત (પાંચમી સદી) : ગુપ્ત સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત વિક્રમાદિત્યનો ધ્રુવસ્વામિનીદેવીથી ઉત્પન્ન થયેલો પુત્ર. એ ગુપ્ત સમ્રાટ હોવાનું મનાય છે. પિતાના સમયમાં એ યુવરાજપદે હતો અને ત્યારબાદ ઈ. સ. 412થી 415 દરમિયાન એનું અલ્પકાલીન શાસન પણ પ્રવર્ત્યું હતું. ‘વસુબંધુચરિત’માં એનો ‘કુમાર બાલાદિત્ય’ તરીકે નિર્દેશ થયો છે. એમાં નોંધાયા પ્રમાણે આ સમ્રાટે…

ઘટોત્કચગુપ્ત, પહેલો : મગધના ગુપ્તવંશના સ્થાપક શ્રીગુપ્તનો પુત્ર. વાકાટકોના અભિલેખોમાં એને ગુપ્તોના ‘આદિરાજ’ તરીકે ગણાવ્યો છે, જે સૂચવે છે કે વસ્તુત: એ ગુપ્તવંશનો પહેલો પ્રતાપી રાજા હતો અને મગધ પર એણે ગુપ્તોની સત્તાનો વિસ્તાર કર્યો હતો. અલબત્ત, રાજસત્તા વધારવા છતાં આ પ્રતાપી રાજાએ કેવળ ‘મહારાજ’નું બિરુદ જ ધારણ કર્યું હતું.…

ઘટોત્કચગુપ્ત, બીજો : મગધના ગુપ્તવંશનો રાજા. તે કુમારગુપ્ત પહેલા અને સ્કંદગુપ્તની વચ્ચેના સમયગાળામાં સત્તા પર આવેલો જણાય છે. બષાઢ(વૈશાલી)માંથી મળેલી મુદ્રા ઉપર ‘શ્રીઘટોત્કચગુપ્તસ્ય’ એટલું જ લખાણ મળે છે; પરંતુ તુમેનમાંથી મળેલ અભિલેખમાં આપેલી ગુપ્તોની વંશાવળીમાં એનો કુમારગુપ્ત પહેલા પછી તરત ઉલ્લેખ કરેલો છે અને તેને માટે કહ્યું છે કે, ‘એણે…