કીટકશાસ્ત્ર

કૂદકૂદિયાં : શેરડી, જુવાર, મકાઈ અને ઘઉં જેવા પાકને નુકસાન પહોંચાડતી ચૂસિયા જીવાત. આ ચૂસિયાનો સમાવેશ વર્ગ કીટક, શ્રેણી અર્ધપક્ષ(hemiptera)ના લોફોપિડી કુળમાં કરવામાં આવે છે. ભારતમાં શેરડીનું વાવેતર કરતા બધા પ્રદેશોમાં કૂદકૂદિયાંનો ઉપદ્રવ જોવા મળે છે. દક્ષિણ ગુજરાતમાં આ જીવાતને હવામાન અનુકૂળ હોવાથી ત્યાં તેનો ઉપદ્રવ વધારે હોય છે. પુખ્ત…

કૃમિ (worms) : ઉપાંગ વગરનું ગોળ અથવા ચપટું અને મૃદુ શરીર ધરાવતાં અપૃષ્ઠવંશી પ્રાણીઓ. તેની સાચી શરીરગુહા હોય કે ન પણ હોય. કૃમિ-કાચંડા (worm-lizard) અને કૃમિ-મત્સ્ય (worm-fish) જેવાં પૃષ્ઠવંશી પ્રાણીઓ કૃમિ જેવા આકારનાં હોવા છતાં તે વાસ્તવિક રીતે કૃમિ નથી. કેટલાક કીટકોની ઇયળોને પણ કૃમિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કૃમિનાં…

ગંઠવા કૃમિ : પાકોનાં મૂળમાં થતા કૃમિ. મૂળમાં પ્રવેશ કર્યા પછી તેમાં તેની વૃદ્ધિ થાય છે. કૃમિ અને વનસ્પતિ કોષો વચ્ચે ઘર્ષણ થતાં આવા આક્રમણનો ભોગ બનેલા કોષોની વિશેષ વૃદ્ધિ થાય છે, જેને રાક્ષસી કોષ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ગંઠવા કૃમિનો રોગ મુખ્યત્વે Meloidogyne પ્રજાતિના પરોપજીવી કૃમિઓથી થાય છે. તે…

ગાંઠિયા માખી : તલના પાકમાં ઉપદ્રવ કરતી દ્વિપક્ષ (diptera) શ્રેણીના સેસિડોમાયડી કુળની એક જીવાત ગૉલ ફલાય (Asphondylia sesami). તલનો પાક જ્યારે ફૂલ અવસ્થાએ આવે ત્યારે આ જીવાતના નુકસાનથી ફૂલમાંથી ડોડવા બેસવાને બદલે ગાંઠિયા (ગૉલ્સ) થઈ જાય છે. આ કીટકની પુખ્ત અવસ્થા ફિક્કા પીળાશ પડતા રંગની અને પગ વગરની હોય છે.…

ઘાસિયા જડાનો રોગ : સૂક્ષ્મ રસ(microplasm)થી શેરડીમાં થતો રોગ. તેનાથી રોગિષ્ઠ છોડની વૃદ્ધિ અટકી જાય છે અને તે નાના – વામણા રહી જાય છે. આવા છોડમાંથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં વામણા પીલા નીકળે છે, જે કેટલીક વાર 50થી 60 જેટલા હોય છે. આને પરિણામે સમગ્ર શેરડીનું જડિયું ઘાસના ભોથા કે થૂમડા જેવું…