ઉદ્યોગ વ્યાપાર અને વ્યવસ્થાપન

વીમાવિજ્ઞાન : અકસ્માત કે મોટી દુર્ઘટનાથી વ્યક્તિ કે સંસ્થાને થતા આર્થિક નુકસાનનું વળતર મળી શકે તે પ્રકારની વ્યવસ્થાના પાયામાં રહેલા સિદ્ધાંતો. માનવજીવન અનેક જોખમોથી ભરેલું છે. જેમ જેમ આર્થિક વિકાસ થતો ગયો છે તેમ તેમ માનવી જોખમ અને જોખમથી થતા નાણાકીય નુકસાન પ્રત્યે સભાન બનતો ગયો છે. જોખમની વ્યાખ્યા એ…

વીમો : એક બાજુના પક્ષકારને જોખમમાંથી નુકસાન થાય તો તે પૈસાથી ભરપાઈ કરી આપવા માટે અગાઉથી અવેજમાં પ્રીમિયમનો સ્વીકાર કરીને અન્ય બાજુના પક્ષકારે આપેલી લેખિત ખાતરી. ઉત્ક્રાંતિકાળથી માણસજાત લડાઈ, રોગચાળો, આગ, પૂર, વાવાઝોડું અને ધરતીકંપથી જાન અને માલ અંગે અસુરક્ષા અનુભવે છે. તેની સામે રક્ષણકવચ તરીકે વીમાવ્યવસાયની શરૂઆત થઈ. ઈસુના…

વેપારી મહાજન : પારસ્પરિક સહાય અને સંરક્ષણ માટે એક જ પ્રકારના ધંધા અથવા વ્યવસાયમાં સંકળાયેલા પ્રતિષ્ઠિત માનવોનું સંગઠન. ભારતીય સમાજવ્યવસ્થામાં વર્ણો અને જ્ઞાતિનું પ્રાધાન્ય હતું. હજુ પણ આ બંનેનું અસ્તિત્વ જળવાઈ રહ્યું છે. પરંતુ વીસમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં આ બંને ખૂબ પ્રભાવક હતાં. પ્રત્યેક વર્ણમાં (શૂદ્ર સિવાય) અને જ્ઞાતિમાં મહાજનો ઊભરી…

વૅરહાઉસ વૉરન્ટ (ગોદામ–સમર્થનપત્ર) : જાહેર ગોદામમાં માલ અનામત રાખવા માટે સોંપ્યો છે તેનું સમર્થન કરતો ગોદામ-અધિકારીએ આપેલો પત્ર. વિદેશથી આયાત કરેલો માલ જહાજમાંથી ઉતાર્યા પછી બંદરની અંદર અથવા બંદરની નજીકમાં જાહેર ગોદામમાં સંગૃહીત કરવામાં આવે છે. આ માલ વેચાય અથવા ઉપયોગમાં લેવાય ત્યાં સુધી ગોદામમાં રાખવામાં આવે છે. તેવી રીતે…

વૈજ્ઞાનિક સંચાલન : કોઈ પણ કાર્યના સમયબદ્ધ સંચાલનના અભ્યાસ અને તેને આધારે તેના સૂક્ષ્મ વિભાગીકરણ દ્વારા ન્યૂનતમ સમયમાં તેને પૂરી ક્ષમતાથી સિદ્ધ કરવાની તર્કબદ્ધ પદ્ધતિ. ઉત્પાદનક્ષમતામાં વૃદ્ધિ કરવા ફ્રેડરિક ડબ્લ્યૂ. ટેઇલરે 1893માં વૈજ્ઞાનિક સંચાલનપદ્ધતિ વિકસાવી હતી. તેમણે બૉલબેરિંગ બનાવતી સીમોન્ડ્ઝ રોલિંગ મશીન કંપનીમાં તે અમલમાં મૂકી કંપનીનાં ઉત્પાદન, ગુણવત્તા તેમજ…