સંગીતકલા
મેન્ડેલ્સોન, ફેલિક્સ બાર્થૉલ્ડી
મેન્ડેલ્સોન, ફેલિક્સ બાર્થૉલ્ડી (mendelssohn, Felix Bartholdy) (જ. 3 ફેબ્રુઆરી 1809, હૅમ્બર્ગ, જર્મની; અ. 4 નવેમ્બર 1847, લાઇપ્ઝિક, ગ. જર્મની) : પ્રસિદ્ધ જર્મન રંગદર્શિતાવાદી સંગીતકાર અને સંગીતનિયોજક. શરાફી ધનાઢ્ય યહૂદી કુટુંબમાં જન્મ; પરંતુ પછીથી કુટુંબે પ્રૉટેસ્ટન્ટ ખ્રિસ્તી ધર્મનો અંગીકાર કરેલો. બાળપણમાં ક્લૅમૅન્ટીના વિદ્યાર્થી લુડવિગ બર્જર પાસે પિયાનોવાદનની તાલીમ લીધી. નવ વરસની વયે…
વધુ વાંચો >મેન્યૂહિન, યહૂદી
મેન્યૂહિન, યહૂદી (જ. 22 એપ્રિલ 1916, ન્યૂયૉર્ક; અ. 13 માર્ચ 1999, બર્લિન) : જગવિખ્યાત વાયોલિનવાદક. વીસમી સદીના પ્રારંભમાં પૅલેસ્ટાઇનથી અમેરિકા સ્થળાંતર કરી ગયેલા એક રશિયન યહૂદી દંપતીના પુત્ર. પિતા કૅલિફૉર્નિયામાં હીબ્રૂ ભાષાના શિક્ષક. મેન્યૂહિને 4 વર્ષની ઉંમરે સાનફ્રાન્સિસ્કો, રુમાનિયા, પૅરિસ અને સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડમાં મહાન ઉસ્તાદો પાસેથી વાયોલિન જેવા અઘરા વાદ્ય પર…
વધુ વાંચો >મેલિકૉવ, આરિફ
મેલિકૉવ, આરિફ (જ. 13 સપ્ટેમ્બર 1933, આઝરબૈજાન) : આઝરબૈજાની સંગીતકાર અને સંગીતનિયોજક. બાળપણમાં મેલિકૉવનો આઝરબૈજાની લોકસંગીતનાં વાદ્યો વગાડવાનો શોખ કિશોરવયે બાકુ ખાતે આવેલી ઝેલીની મ્યૂઝિક સ્કૂલમાં તેમને વિદ્યાર્થી તરીકે ખેંચી ગયો. અહીં લોકવાદ્યોના વિભાગમાં તેમને વિશેષ રસ પડ્યો. આ પછી તેમણે બાકુની બાકુ કૉન્ઝર્વેટરીમાં પ્રવેશ મેળવ્યો અને વિખ્યાત સંગીતનિયોજક કારા…
વધુ વાંચો >મેલ્બા, (ડેમી) નેલી
મેલ્બા, (ડેમી) નેલી (જ. 19 મે 1861, રિચમૉન્ડ, મેલબોર્ન; અ. 23 ફેબ્રુઆરી 1931, સિડની, ન્યૂ સાઉથવેલ્સ) : અતિતાર સપ્તકમાં ગાનારાં વિખ્યાત ઑસ્ટ્રેલિયન કલાકાર. તેમનું મૂળ નામ હેલન પૉર્ટર મિટશેલ (Mitchel) હતું. બાળપણમાં જૂની ઢબના પિયાનો વગાડવાનો અભ્યાસ કરેલો અને ગિરજાઘર(church)માં તથા સ્થાનિક સંગીત-સમારોહમાં ગાતાં. બ્લચ માર્ચેસીના માર્ગદર્શન હેઠળ તેમણે પૅરિસ…
વધુ વાંચો >મેવાતી ઘરાણા
મેવાતી ઘરાણા : ઉત્તર હિંદુસ્તાનના શાસ્ત્રીય સંગીતનું એક લોકપ્રિય ઘરાણું. જયપુર, કીરાના, ગ્વાલિયર તથા આગ્રા એ પ્રકારનાં ઘરાણાં છે. મેવાતી ઘરાણાના સ્થાપક ઉસ્તાદ ધધ્ધે નઝીરખાં રાજસ્થાનના અલવર રાજ્યમાં મેવાત નામે ઓળખાતા પ્રદેશમાં રહેતા હોવાથી તેમણે સ્થાપેલા ઘરાણાનું નામ ‘મેવાતી ઘરાણા’ પડ્યું. ધધ્ધે નઝીરખાં જોધપુર રિયાસતના દરબારી ગાયક હતા તે વેળા…
વધુ વાંચો >મેહદી હસન
મેહદી હસન (જ. 1927, લુના, રાજસ્થાન; અ. 13 જૂન 2012, કરાંચી, પાકિસ્તાન) : વિખ્યાત પાકિસ્તાની ગઝલગાયક, સ્વરકાર અને પાર્શ્વગાયક. સદીઓથી પરંપરાગત સંગીતકળાને વરેલા પરિવારમાં જન્મ. ‘કલાવંત’ નામથી જાણીતી બનેલી સંગીત પરંપરાની સોળમી પેઢીના ઉત્તરાધિકારી. પિતાનું નામ આઝિમખાન, જેમની પાસેથી મેહદી હસને શાસ્ત્રીય સંગીતની શિક્ષા પ્રાપ્ત કરી. તેમના કાકા ઉસ્તાદ ઇસ્માઇલખાન…
વધુ વાંચો >મૅહિલૉન, વિક્ટર ચાર્લ્સ
મૅહિલૉન, વિક્ટર ચાર્લ્સ (જ. 10 માર્ચ 1841, બ્રસેલ્સ; અ. 17 જૂન 1924, બેલ્જિયમ) : બેલ્જિયમના સંગીત-વિષયક વિદ્વાન. તેમણે અનેકવિધ સંગીતવાદ્યોનો સંગ્રહ કરી તેમનું વિગતે વર્ણન કરીને એ વાદ્યોની અનુકૃતિ કરી લીધી. 1865માં તે પિતાની વાજિંત્ર-નિર્માણની ફૅક્ટરીમાં જોડાયા. તેમણે ‘લ ઈકો મ્યુઝિકલ’ નામનું સામયિક 1869થી ’86 સુધી પ્રગટ કર્યું. 1879થી તે…
વધુ વાંચો >મેહલર, ગુસ્તાફ
મેહલર, ગુસ્તાફ (જ. 7 જુલાઈ 1860, કૅલિખ્ટ (kalischt), ઑસ્ટ્રિયા; અ. 18 મે 1911, વિયેના, ઑસ્ટ્રિયા) : વિખ્યાત આધુનિક ઑસ્ટ્રિયન સંગીતકાર અને સંગીતનિયોજક. વિયેના કૉન્ઝર્વેટરીમાં સંગીતના અભ્યાસમાં તેજસ્વી નીવડ્યા પછી સંગીત-વાદ્યવૃંદ-સંચાલક(conductor)ની કારકિર્દી અપનાવી અને યુરોપનાં વિવિધ શહેરોમાં તેમની નિમણૂક થતી રહી. આ પછી 1888માં બુડાપેસ્ટ ઑપેરાના તેઓ દિગ્દર્શક–નિયામક તરીકે નિમાયા. 1897માં…
વધુ વાંચો >મોઇત્ર, રાધિકામોહન
મોઇત્ર, રાધિકામોહન (જ. 13 ફેબ્રુઆરી 1917, તાલંડ હાલ બાંગ્લાદેશમાં; અ. 15 ઑક્ટોબર 1981, કૉલકાતા) : ભારતના અગ્રણી સરોદવાદક. સમગ્ર શિક્ષણ કૉલકાતામાં. કૉલકાતા યુનિવર્સિટીમાંથી તત્વજ્ઞાન વિષય સાથે બી.એ. અને એમ.એ.ની પદવીઓ પ્રાપ્ત કર્યા પછી રાજશાહી ખાતેની શાસકીય કૉલેજમાં તત્વજ્ઞાન વિષયના અધ્યાપક તરીકે જોડાયા. દરમિયાન કૉલકાતા યુનિવર્સિટીની એલએલ.બી.ની પદવી પણ પ્રાપ્ત કરી…
વધુ વાંચો >મોત્સાર્ટ, વુલ્ફગેન્ગ એમિડિયસ
મોત્સાર્ટ, વુલ્ફગેન્ગ એમિડિયસ (MOZART, WOLFGANG AMEDEUS) (જ. 27 જાન્યુઆરી 1756, સાલ્ઝબર્ગ, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 5 જાન્યુઆરી 1791, વિયેના, ઑસ્ટ્રિયા) : યુરોપી સંગીતજગતના એક મહાન સંગીતનિયોજક (composer). પિતા લિયોપોલ્ડ મોત્સાર્ટ વાયોલિનિસ્ટ, તથા સાલ્ઝબર્ગના આર્ચબિશપના સંગીત-નિયોજક તથા વાદકવૃંદના ઉપસંચાલક (kapellmeister) હતા. માતાનું નામ આના મારિયા. યુગલનાં 7 સંતાનો પૈકી 2 જ બાળપણ ઓળંગી…
વધુ વાંચો >