સંગીતકલા

પ્રેસલી, એલ્વિસ (જ. 8 જાન્યુઆરી 1935, ટુપેલો–મિસિસીપી; અ. 16 ઑગસ્ટ 1977, મેસ્કિસ-ટેનેસી) : ‘રૉક ઍન્ડ રોલ’ નામથી ઓળખાતા પાશ્ચાત્ય સંગીતનો વિશ્વવિખ્યાત ગાયક. જન્મ ધાર્મિક પણ ગરીબ કુટુંબમાં. પિતાનું નામ વર્નન અને માતાનું ગ્લેડિસ. માબાપ પુત્રની બાળપણની જરૂરિયાતો પૂરી કરવા દિવસ-રાત કાળી મજૂરી કરતાં. કુટુંબનું વાતાવરણ ધાર્મિક હોવાથી એલ્વિસ બાળપણમાં માતા-પિતા…

ફડકે, સુધીર (જ. 25 જુલાઈ 1919, કોલ્હાપુર) : જાણીતા મરાઠી ભાવગીતગાયક, સંગીતદિગ્દર્શક અને પાર્શ્વગાયક. પિતાનું નામ વિનાયકરાવ અને માતાનું નામ  સરસ્વતી. મૂળ નામ રામ, પરંતુ 1934માં યોજાયેલ સંગીતના એક કાર્યક્રમમાં સુધીર નામથી તેમની ઓળખાણ કરાવવામાં આવી ત્યારથી તે નામ પ્રચલિત બન્યું. ગ્વાલિયર ઘરાનાના શાસ્ત્રીય સંગીતકાર પંડિત વામનરાવ પાધ્યે પાસેથી સંગીતની…

ફિદાહુસેનખાં (જ. 1883, રામપુર; અ. 1948, બદાયૂં) : ઉત્તર હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના જાણીતા ગાયક. સંગીતની પ્રારંભિક તાલીમ પિતા હૈદરખાં પાસેથી અને ત્યારબાદ ઉચ્ચ શિક્ષણ ઇનાયતહુસેનખાં તથા મુહમ્મદહુસેનખાં જેવા અગ્રણી સંગીતકારો પાસેથી પ્રાપ્ત કર્યું. તેમનો મૂળ અવાજ કંઠ્યસંગીત માટે અનુકૂળ ન હોવાથી શરૂઆતમાં કોઈ પણ સંગીતકાર તેમને કંઠ્યસંગીત શીખવવા રાજી ન…

ફૈય્યાજખાં (જ. 1886, સિકંદરા; અ. 5 નવેમ્બર 1950, વડોદરા) : આગ્રા ઘરાનાના મશહૂર અને અગ્રણી રચનાકાર. પિતાનું નામ સફદરહુસેન. તેમના જન્મ પહેલાં જ પિતાનું મૃત્યુ થવાથી ફૈય્યાજખાંનું પાલનપોષણ તેમના નાના ગુલામ અબ્બાસે કર્યું હતું. નાનાજીએ જ તેમને સંગીતશિક્ષણ આપ્યું. નાનપણથી જ ફૈય્યાજખાં પાસે ઘણી બંદિશોનો સંગ્રહ થયો હતો. કિશોરાવસ્થાથી જ…

બક્ષી, ગજેન્દ્ર (જ. 4 ફેબ્રુઆરી 1946) : શાસ્ત્રીય સંગીતના ગુજરાતના જાણીતા ગાયક. પિતા ભૂપતરાય ઉચ્ચ કક્ષાના ગાયક, તબલાવાદક તથા ચિત્રકામના શોખીન હતા. કલારસિક તથા સંગીતમય કૌટુંબિક વાતાવરણમાં તેમનો ઉછેર થયો હતો. છ વર્ષની વયથી ગ્રામોફોન રેકર્ડ સાંભળીને ગજેન્દ્રભાઈને જાગેલો શાસ્ત્રીય ગાયનનો શોખ દસ વર્ષે તબલાવાદન તથા ગાયનના અભ્યાસ સાથે પોષાવા…

બખલે, ભાસ્કર બુવા (જ. 17 ઑક્ટોબર 1869, કઠોર, જિ. વડોદરા; અ. 8 એપ્રિલ 1922, પુણે) : ઉત્તર હિંદુસ્તાની સંગીતની એક આગવી શૈલીના ગાયક. નાનપણમાં સંસ્કૃત શીખવાના ઇરાદાથી તેઓ વડોદરા ગયા અને ત્યાંની રાજારામ શાસ્ત્રીની સંસ્કૃત પાઠશાળામાં દાખલ પણ થયા. પરંતુ સંગીત પ્રત્યે અધિક રુચિ હોવાથી તેઓ કીર્તનકાર વિષ્ણુ બુવા પિંગળે…

બડે ગુલામઅલીખાં (જ. 1902, લાહોર; અ. 23 એપ્રિલ 1968, હૈદરાબાદ) : ઉત્તર હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીત સાથે સંકળાયેલ પતિયાલા ઘરાનાના મશહૂર ગાયક. પિતાનું નામ અલીબક્ષ. તેમની પરંપરા પતિયાલા ઘરાનાના સંગીતજ્ઞોની હતી. શરૂઆતમાં પાંચ વર્ષની વયથી બડે ગુલામ અલીખાંએ પોતાના કાકા કાલેખાં પાસેથી સંગીતની તાલીમ લીધી. પછી પોતાના પિતા પાસે શીખવા લાગ્યા.…

બડે રામદાસ (જ. 31 જાન્યુઆરી 1876, વારાણસી; અ. 31 જાન્યુઆરી 1960) : ઉત્તર હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના વિખ્યાત ગાયક. કાશીનગરીના સન્માનિત સંગીતજ્ઞોમાં તેમનું સ્થાન મહત્વનું ગણાય છે. તેમના પિતાનું નામ શિવનંદન તથા માતાનું નામ ભગવંતીદેવી. ભાસ્કરાનંદ સ્વામીના શુભાશીર્વાદથી આ પ્રતિભાવાન પુત્રનો જન્મ થયો એવી લોકવાયકા છે. તેમને સંગીતના પાઠ બાલ્યકાલમાં પિતા…

બડોંદેકર, લક્ષ્મીબાઈ (જ. 1902, કોલ્હાપુર, મહારાષ્ટ્ર; અ. ) : મહારાષ્ટ્રનાં શાસ્ત્રીય સંગીતનાં ગાયિકા. એમનું મૂળ નામ લક્ષ્મીબાઈ જાધવ. એમની માતાનું નામ યશોદાબાઈ, પિતાનું નામ પરશુરામ. તેમણે ગાયન-સમ્રાટ અલ્લાદિયાખાનસાહેબના ભાઈ, ખાનસાહેબ હૈદરખાન પાસેથી સંગીતની તાલીમ પ્રાપ્ત કરી હતી. 1922થી 1945 સુધી તેઓ વડોદરા-દરબારમાં દરબારી ગાયિકાના પદ પર રહ્યાં હતાં. ત્યારબાદ પોતાના…