જ. પો. ત્રિવેદી

મૅકમિલન, ઍડ્વિન મૅટિસન (McMillan, Edwin Mattison) (જ. 18 સપ્ટેમ્બર 1907, રિડૉન્ડો બીચ, કૅલિફૉર્નિયા; અ. 7 સપ્ટેમ્બર 1991, અલ સેરિટો, કૅલિફૉર્નિયા) : નૅપ્ચૂનિયમના શોધક અને 1951ના વર્ષના રસાયણશાસ્ત્ર વિષય માટેના નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા યુ.એસ.ના ભૌતિકવિજ્ઞાની. તેમણે શરૂઆતનું શિક્ષણ પૅસેડીના(કૅલિફૉર્નિયા)માં લીધેલું. 1928માં તેમણે કૅલિફૉર્નિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅકનૉલૉજીમાંથી બી.એસસી.ની, તે પછીના વર્ષે એમ.એસસી.ની…

મેન્થૉલ (હેક્ઝાહાઇડ્રોથાયમોલ) : CH3C6H9(C3H7)OH સૂત્ર ધરાવતો એક ચક્રીય, સંતૃપ્ત, દ્વિતીયક ટર્પીન આલ્કોહૉલ. તેનું બંધારણીય સૂત્ર નીચે પ્રમાણે છે : તેમાં ત્રણ અસમ કાર્બન પરમાણુઓ (ફૂદડી વડે દર્શાવેલા) છે. તેથી તે આઠ પ્રકાશક્રિયાશીલ સ્વરૂપમાં મળે છે. કુદરતમાં આ આઠ પૈકી માત્ર બે, l-મેન્થૉલ તથા d-નિયોમેન્થૉલ મળે છે. બાકીના સંશ્લેષણ દ્વારા મેળવી…

મેન્દેલિયેવ, દમિત્રી ઇવાનોવિચ (જ. 8 ફેબ્રુઆરી 1834, તોબોલ્સ્ક, સાઇબીરિયા (રશિયા); અ. 2 ફેબ્રુઆરી 1907, સેંટ પીટર્સબર્ગ) : તત્વોના આવર્તક કોષ્ટક(periodic table)ને વિકસાવનાર રશિયન રસાયણશાસ્ત્રી. તેઓ શિક્ષક પિતા (વ્યાયામશાળાના નિયામક) અને પ્રભાવશાળી માતાનું 17મું (છેલ્લું) સંતાન હતા. તેમના પિતાને અંધાપો આવવાથી માતાએ આવક માટે 32 કિમી. દૂર એક કાચની ફૅક્ટરી ચલાવવા…

મેરિફિલ્ડ (રૉબર્ટ) બ્રુસ (જ. 15 જુલાઈ 1921, ફૉર્ટ વર્થ, ટેક્સાસ, યુ.એસ.; અ. 14 મે 2006, યુ.એસ.) : જીવરસાયણશાસ્ત્રી અને કેળવણીકાર. યુનિવર્સિટી ઑવ્ કૅલિફૉર્નિયા ઍટ લૉસ એન્જેલસ(UCLA)માંથી 1943માં સ્નાતક થઈ 1943–44માં રસાયણશાસ્ત્રી તરીકે તથા 1948–49માં શિક્ષણ અને સંશોધન-સહાયક તરીકે કાર્ય કર્યું. 1949માં UCLAમાંથી જીવરસાયણમાં પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. આ જ વર્ષે…

મેલામાઇન : રેઝિન બનાવવામાં ઉપયોગી સાયનુર્ટ્રાઇ-એમાઇડ(cynurtriamide) અથવા 2, 4, 6-ટ્રાઇએમિનો-S-ટ્રાયાઝીન નામનું રસાયણ. તેનું બંધારણ નીચે મુજબ છે : તે સફેદ રંગનો, એકનતાક્ષ (monoclinic) સ્ફટિકમય પદાર્થ છે તથા પાણીમાં સાધારણ દ્રાવ્ય, પરંતુ ઈથર, બેન્ઝિન, કાર્બનટેટ્રાક્લૉરાઇડમાં અદ્રાવ્ય છે. તેનું ગ.બિં. 354° સે. છે. તે બાષ્પશીલ છે. મેલામાઇન બે રીતે બનાવી શકાય છે.…

મોઇસાં, (ફર્ડિનાન્ડ ફ્રેડરિક) હેન્રી (જ. 28 સપ્ટેમ્બર 1852, પૅરિસ; અ. 20 ફેબ્રુઆરી 1907, પૅરિસ) : વિખ્યાત ફ્રેંચ રસાયણશાસ્ત્રી. તેઓ ખૂબ ગરીબ ઘરમાંથી આવેલા. તેમણે તેમના અભ્યાસ માટે ખૂબ ઝૂઝવું પડેલું, પણ સંપત્તિવાન કુટુંબમાં લગ્ન થતાં તેમની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો થયો હતો. ડૉક્ટરેટની પદવી પ્રાપ્ત કર્યા પછી તેઓ 1886માં પૅરિસની સ્કૂલ…