ગિરીશભાઈ પંડ્યા
વિક્ટોરિયા લૅન્ડ
વિક્ટોરિયા લૅન્ડ : ઍન્ટાર્ક્ટિકા ઉપખંડનો એક ભાગ. ભૌગોલિક સ્થાન : 75° દ. અ. અને 163° પૂ. રે.. તે ન્યૂઝીલૅન્ડથી દક્ષિણે રૉસ સમુદ્રના પશ્ચિમ કિનારા પર આવેલો છે. તે ઉત્તર વિક્ટોરિયા લૅન્ડ અને દક્ષિણ વિક્ટોરિયા લૅન્ડ જેવા બે વિભાગોમાં વહેંચાયેલો છે. બ્રિટિશ અભિયંતા તેમજ નૌકા કમાન્ડર સર જેમ્સ રૉસે 1839-1843નાં તેનાં…
વધુ વાંચો >વિક્ટોરિયા સામુદ્રધુની
વિક્ટોરિયા સામુદ્રધુની : આર્ક્ટિક મહાસાગરનો દક્ષિણ ફાંટો. તે કૅનેડાના વાયવ્ય પ્રદેશના દક્ષિણ ફ્રૅન્કલિન જિલ્લા તરફ ફંટાયેલી છે. તેની પશ્ચિમે વિક્ટોરિયા ટાપુ અને પૂર્વ તરફ કિંગ વિલિયમ ટાપુ આવેલા છે. આ સામુ્દ્રધુનીની લંબાઈ 160 કિમી. અને પહોળાઈ સ્થાનભેદે 80થી 128 કિમી. જેટલી છે. દક્ષિણ તરફ તે ક્વીન માઉદના અખાતને, વાયવ્ય તરફ…
વધુ વાંચો >વિઘટન-વિભંજન (ખડક)
વિઘટન-વિભંજન (ખડક) : ખડકખવાણના સર્વસામાન્ય, સાર્વત્રિક પ્રકારો. ખડકોનું ખવાણ ત્રણ રીતે થતું હોય છે : ખડકોમાં ઉદ્ભવતાં રહેતાં વિવિધ પ્રતિબળોને કારણે તે ભૌતિક રીતે તૂટે છે, તેમના પર થતી રહેતી રાસાયણિક પ્રક્રિયાઓથી ખવાય છે, ભૂપૃષ્ઠ પર ઊગતી વનસ્પતિથી તેમજ પ્રાણીઓના સંચલનથી ઉદ્ભવતા ભૌતિક-રાસાયણિક સંજોગો મારફતે પણ ખડકો ખવાણ દ્વારા રૂપાંતર…
વધુ વાંચો >વિચલન, ચુંબકીય (magnetic declination)
વિચલન, ચુંબકીય (magnetic declination) : પૃથ્વીના ચુંબકીય ધ્રુવોની વિચલિત થતી સ્થિતિ. ભૂચુંબકત્વ પર્યાય પૃથ્વીના ખડકોના ચુંબકત્વ અને તેની સાથે સંકળાયેલી વિજ્ઞાનશાખાની સમજ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. હવે તો આ પર્યાયને પાર્થિવ ચુંબકત્વના બહોળા અર્થમાં પણ વાપરવાનું વલણ વધતું રહ્યું છે. પૃથ્વીના ગોળાને ઉત્તર ગોળાર્ધ અને દક્ષિણ ગોળાર્ધ – એ પ્રમાણેના…
વધુ વાંચો >વિજયનગરમ્ (Vizianagaram)
વિજયનગરમ્ (Vizianagaram) : આંધ્રપ્રદેશ રાજ્યના ઈશાન ભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 17° 50´થી 19° 15´ ઉ. અ. અને 83°થી 83° 45´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 6,539 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની પૂર્વમાં શ્રીકાકુલમ્ જિલ્લો, દક્ષિણ અને પશ્ચિમમાં વિશાખાપટનમ્ જિલ્લો, અગ્નિ…
વધુ વાંચો >વિટવૉટર્સરૅન્ડ (Witwatersrand)
વિટવૉટર્સરૅન્ડ (Witwatersrand) : દક્ષિણ આફ્રિકામાં આવેલો ઔદ્યોગિક, વાણિજ્ય, નાણાકીય અને ખાણક્ષેત્રે ઘણો જ મહત્વનો વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 25° 55´ દ. અ. અને 27° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુ વિસ્તરેલો છે. અહીં ક્વાટર્ઝાઇટ(વિકૃત ખડકનો એક પ્રકાર)ની ડુંગરધારો આવેલી છે. તેમની ઊંચાઈ 1,525થી 1,830 મીટર જેટલી છે. તે સફેદ રંગની હોવાથી…
વધુ વાંચો >વિદાબ ખનિજો (antistress minerals)
વિદાબ ખનિજો (antistress minerals) : પ્રતિબળ(stress)ની અસર વિના થતી વિકૃતિના સંજોગો હેઠળ ઉદભવતાં ખનિજો. આલ્કલિ ફેલ્સ્પાર, નેફેલિન, લ્યુસાઇટ, ઍન્ડેલ્યુસાઇટ અને કૉર્ડિરાઇટ જેવાં ખનિજો ઊંચા વિરૂપક પ્રતિબળના પર્યાવરણમાં બની શકતાં નથી અથવા બને તો અસ્થિર રહે છે. આ જ કારણે તો તે વધુ વિરૂપતા પામેલા ખડકોમાં જોવા મળતાં નથી. એવું ધારવામાં…
વધુ વાંચો >વિદિશા
વિદિશા : મધ્યપ્રદેશના પશ્ચિમ-મધ્યભાગમાં આવેલો જિલ્લો અને તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 23° 20´થી 24° 15´ ઉ. અ. અને 77° 15´થી 78° 15´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 7,371 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ જિલ્લો ભોપાલ મહેસૂલ વિભાગમાં આવેલો છે. તેની ઉત્તર, વાયવ્ય અને પશ્ચિમ…
વધુ વાંચો >વિધેરાઇટ
વિધેરાઇટ : ઍરેગોનાઇટ જૂથનું ખનિજ. રાસા. બં. : BaCO3. સ્ફટિક-વર્ગ : ઑર્થોર્હૉમ્બિક. સ્ફટિક-સ્વરૂપ : સ્ફટિકો મોટેભાગે (110) ફલક પર યુગ્મસ્વરૂપે મળે; જે સ્યુડોહેક્ઝાગોનલ ડાયપિરામિડ સ્વરૂપમાં હોય; મેજઆકારના કે બહિર્ગોળ તળવાળાં ટૂંકાં પ્રિઝમ સ્વરૂપોમાં પણ હોય. ફલકો ક્ષૈતિજ સળવાળા હોય તો તે અનિયમિત કે બરછટ દેખાય. આ ઉપરાંત દળદાર, દાણાદાર, સ્થૂળ…
વધુ વાંચો >વિનિપેગ
વિનિપેગ : કૅનેડાના મેનિટોબા રાજ્યનું પાટનગર તથા કૅનેડાનું ચોથા ક્રમે આવતું મોટું શહેર. તે વિનિપેગ સરોવરથી દક્ષિણે રેડ રીવર પર આવેલું છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 49° 53´ ઉ. અ. અને 97° 09´ પ. રે.. તે કૅનેડાયુ.એસ.ની સરહદથી ઉત્તર તરફ આશરે 97 કિમી. અંતરે આવેલું છે. વિનિપેગ શહેર કૅનેડાનું અનાજ માટેનું,…
વધુ વાંચો >