૮.૧૬

ઠાકોર ઇલાક્ષીથી ડાગર નસીર મોઇનુદ્દીન

ઠાકોર, ઇલાક્ષી

ઠાકોર, ઇલાક્ષી (જ. 12 એપ્રિલ 1936, પુણે) : ભરતનાટ્યમનાં વિખ્યાત નૃત્યાંગના. પિતા ઠાકોરદાસ જયકિસનદાસ. તેઓ નામાંકિત હસ્તાક્ષરનિષ્ણાત હતા. તેમની તથા બહેન જયબાળાની પ્રેરણાથી તેમણે શાસ્ત્રીય નૃત્યક્ષેત્રમાં નાની ઉંમરે પદાર્પણ કર્યું. માતાનું નામ ધનલક્ષ્મી. તેમનું પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ પુણે ખાતે થયું હતું. કથક નૃત્યની પ્રારંભિક તાલીમ તેમણે 6–7 વર્ષ સુધી…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, કીર્તિદા

ઠાકોર, કીર્તિદા (જ. 11 ઑક્ટોબર 1936) : ગુજરાતી રંગમંચ, ટીવી અને ફિલ્મક્ષેત્રની અભિનેત્રી. અભિનયની ચારેક દાયકાની કારકિર્દીમાં તેમણે પ્રશિષ્ટ નાટકો (‘જહાનઆરા’, ‘ચૌલાદેવી’, ‘ગૃહદાહ’, ‘ચિત્રાંગદા’ વગેરે), લોકકથાઓ (‘શેણી વિજાણંદ’ વગેરે), વ્યાવસાયિક રંગભૂમિનાં નાટકો(‘અમે બરફનાં પંખી’, ‘કૂંપળ ફૂટ્યાની વાત’, વગેરે)માં અનેક યાદગાર ભૂમિકાઓ ભજવી છે. ઇસરો (પીજ) ટીવીની નાટ્યશ્રેણીઓ તથા ‘રેવા’, ‘બહેરું…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, જયંતીલાલ પ્રાણલાલ

ઠાકોર, જયંતીલાલ પ્રાણલાલ (જ. 4 માર્ચ 1913, લાલપુર, જિ. જામનગર; અ. મે 2004, અમદાવાદ) : આઝાદીની લડતના સેનાની અને રચનાત્મક કાર્યકર. તેઓ દાંતના ડૉકટર અને કુદરતી ઉપચારના નિષ્ણાત હતા. જન્મ બ્રહ્મક્ષત્રિય કુટુંબમાં થયો હતો. સાત વર્ષની વયે પિતાનું અવસાન થયું. બાળપણ અમદાવાદમાં વિતાવ્યું. શાળાના અભ્યાસકાળ દરમિયાન છાપાંઓ વહેંચવાં જેવાં નાનાંમોટાં…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, જે. એમ.

ઠાકોર, જે. એમ. (જ. 23 નવેમ્બર 1914, મુંબઈ; અ. 27 નવેમ્બર 2000, અમદાવાદ) : અગ્રણી ધારાશાસ્ત્રી અને ગુજરાત રાજ્યના વરિષ્ઠ ઍડ્વોકેટ જનરલ. આખું નામ જયેન્દ્ર મણિલાલ ઠાકોર. જાણીતા ધારાશાસ્ત્રીઓના પરિવારમાં જન્મ. પિતા ઍડ્વોકેટ હતા. માતાનું નામ પદ્માદેવી. ભારતના પ્રખર ધારાશાસ્ત્રી સર ચીમનલાલ સેતલવાડ તેમના નાના તથા સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ ઍટર્ની…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, ઠાકોરભાઈ શ્રીપતરાય

ઠાકોર, ઠાકોરભાઈ શ્રીપતરાય (જ. 22 જાન્યુઆરી 1902, ભરૂચ; અ. 23 ઑગસ્ટ 1990, અમદાવાદ) : ગુજરાતના એક અગ્રણી કેળવણીકાર. પિતા શ્રીપતરાય અને માતા શિવગૌરીબહેનનાં નવ સંતાનોમાં છઠ્ઠા. મૅટ્રિક સુધીનું શિક્ષણ સૂરતમાં લઈ, 1919માં ઍલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજમાં જોડાઈ, 1923માં અંગ્રેજી અને ભૌતિકવિજ્ઞાન સાથે બી.એ.ની અને 1924માં રસાયણશાસ્ત્ર સાથે બી.એસસી.ની પદવીઓ મેળવી. 1929માં કીર્તિદાબહેન…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, પિનાકિન

ઠાકોર, પિનાકિન (જ. 24 ઑક્ટોબર 1916, મ્યોમ્યાં; અ. 26 નવેમ્બર 1995, અમદાવાદ) : ગુજરાતી કવિ. વતન અમદાવાદ. માધ્યમિક શિક્ષણ વડોદરામાં લઈ 1934માં મૅટ્રિક થયા અને ત્યાંની કૉલેજમાં એક વર્ષ અભ્યાસ કરી પુણેમાંથી 1938માં કૃષિવિજ્ઞાનના વિષય સાથે બી.એસસી. થયા. 1940માં મ્યોમ્યાંમાં સોના-ઝવેરાતનો વેપાર શરૂ કર્યો. 1941થી અમદાવાદમાં ઝવેરાતની દુકાન નાખી સ્થિર…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, બળવંતરાય કલ્યાણરાય

ઠાકોર, બળવંતરાય કલ્યાણરાય (જ. 23 ઑક્ટોબર 1869, ભરૂચ; અ. 2 જાન્યુઆરી 1952, મુંબઈ) : યુગપ્રભાવક ગુજરાતી કવિ અને પ્રથમ પંક્તિના વિદ્વાન. દાદા પોતાની અટક ‘સેહૅની’ લખતા તેને બળવંતરાયે ઉપનામ તરીકે પસંદ કરેલી. શરૂઆતમાં તખલ્લુસ ‘વલ્કલ’ પણ રાખેલું. જ્ઞાતિ વીશા બ્રહ્મક્ષત્રિય. પત્ની ચંદ્રમણિબહેન. પ્રાથમિક શિક્ષણ વતન ભરૂચમાં અને પછી પિતાની નોકરીને…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, બળવંતરાય પ્રમોદરાય

ઠાકોર, બળવંતરાય પ્રમોદરાય (જ. 21 ઑગસ્ટ 1878, અમદાવાદ; અ. 21 જાન્યુઆરી 1939) : રાષ્ટ્રપ્રેમી કેળવણીકાર અને સ્વાતંત્ર્યસેનાની. આર. સી. હાઈસ્કૂલમાં શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરી ગુજરાત કૉલેજમાં જોડાયા અને બી.એ. થયા. ત્યારપછી શિક્ષણવિદ્યામાં એસ.ટી.સી. પદવી મેળવી. 1908માં સરકારી નોકરીમાં સ્વમાનભંગ થતાં તેનો ત્યાગ કર્યો અને પ્રોપ્રાયટરી હાઈસ્કૂલની સ્થાપના કરી. 1920માં સ્વાતંત્ર્યની લડતમાં…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર, મધુકર કૃષ્ણલાલ

ઠાકોર, મધુકર કૃષ્ણલાલ (જ. 30 સપ્ટેમ્બર 1921, અમદાવાદ; અ. 30 ઑક્ટોબર 2002, અમદાવાદ) : ગુજરાતની અનેક અદ્યતન ઇમારતોના મૌલિક દૃષ્ટિ ધરાવતા આર્કિટેક. તેમના પિતા કૃષ્ણલાલે થાણાના ડિસ્ટ્રિક્ટ અને સેશન કોર્ટ, કચ્છની હાઇકોર્ટ અને જામનગરની કોર્ટના જજ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ ખંભાતના દીવાન હતા. તેમણે શિરોહીના મુખ્યમંત્રી તરીકે સેવા આપી…

વધુ વાંચો >

ઠાકોર સુમિત્રાબહેન ભૂપતરાય

ઠાકોર સુમિત્રાબહેન ભૂપતરાય (જ. 27 જુલાઈ 1914, અમદાવાદ; અ. ?) : સ્વતંત્રતાના આંદોલનમાં અને અમદાવાદના વિકાસગૃહમાં મહત્વનું યોગદાન આપનાર સંનિષ્ઠ સમાજસેવિકા. ભૂપતરાય ઠાકોર અને મંગળાગૌરીની આ પુત્રીનું બાળપણ ખાડિયા વિસ્તારની ઘાસીરામની પોળમાં વીત્યું હતું. મહાત્મા ગાંધીના આંદોલનમાં સરઘસ, પ્રભાતફેરી અને સભાઓમાં ભાગ લઈને સરલાદેવી સારાભાઈ, મૃદુલાબહેન સારાભાઈ અને પુષ્પાબહેન મહેતાની…

વધુ વાંચો >

ડહોમી (આફ્રિકા)

Jan 16, 1997

ડહોમી (આફ્રિકા) : જુઓ, બેનિન.

વધુ વાંચો >

ડંકલ દરખાસ્તો

Jan 16, 1997

ડંકલ દરખાસ્તો : આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપારને મુક્ત અને વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવવાના હેતુથી યોજાયેલી મંત્રણાઓ દરમિયાન સધાયેલી સમજૂતીના સંદર્ભમાં પ્રયોજિત કાર્યવહી અંગે રજૂ થયેલા પ્રસ્તાવોનો ખરડો. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી ગૅટ(આયાતજકાત અને વેપાર અંગેની સર્વસામાન્ય સમજૂતી)ના આશ્રયે 1979 સુધીમાં આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર પરનાં આયાતજકાત સહિતનાં નિયંત્રણો ઘટાડવા માટે સાત વાટાઘાટો થઈ ચૂકી હતી. 1986માં…

વધુ વાંચો >

ડંખાંગ

Jan 16, 1997

ડંખાંગ (nematocyst) : કોષ્ઠાંત્રી સમુદાયનાં પ્રાણીઓમાં જોવા મળતો એક વિશિષ્ટ પ્રકારનો કોષ. તે પ્રાણીની આક્રમક અને રક્ષણાત્મક અંગિકા તરીકે કાર્ય કરે છે અને પ્રચલનમાં પણ મદદ કરે છે. તે પ્રાણીના શરીરના અન્ય ભાગ કરતાં સૂત્રાંગો પર વધુ પ્રમાણમાં હોય છે પરંતુ પ્રાણીના તલસ્થ છેડે હોતા નથી. તે 10થી 15ના સમૂહમાં…

વધુ વાંચો >

ડંગવાલ, વીરેન

Jan 16, 1997

ડંગવાલ, વીરેન [જ. 5 ઑગસ્ટ, 1947, ટેહરી-ગઢવાલ(હવે ઉત્તરાંચલ)નું કીર્તિનગર] : હિંદી કવિ અને અનુવાદક. તેમને તેમના કાવ્યસંગ્રહ ‘દુષ્ચક્ર મેં સ્રષ્ટા’ બદલ 2004ના વર્ષનો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યો છે. તેમણે હિંદીમાં એમ.એ. અને ડી.ફિલ.ની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરેલી. તેઓ અંગ્રેજીની જાણકારી ધરાવે છે. 1971માં બરેલી કૉલેજમાં અધ્યાપક હતા. 1968–69થી તેમનાં…

વધુ વાંચો >

ડંડાસ, સર હેન્રી

Jan 16, 1997

ડંડાસ, સર હેન્રી (જ. 28 એપ્રિલ 1742, આર્મસ્ટોન, સ્કૉટલૅન્ડ; અ. 28 મે 1811) : અગ્રગણ્ય સ્કૉટિશ રાજપુરુષ અને ઇંગ્લૅન્ડના પ્રધાનમંડળના સભ્ય. તેઓ એડિનબરો યુનિવર્સિટીમાંથી શિક્ષણ લઈ કાયદાની વિદ્યાશાખામાં જોડાઈને 1763માં ઍડ્વોકેટ બન્યા. 1794માં મિડલોધિયન વિસ્તારમાંથી પ્રથમ વાર ચૂંટાઈને પાર્લમેન્ટમાં લૉર્ડ નૉર્થના પક્ષમાં જોડાયા. 1802માં ઉમરાવપદ મળ્યું ત્યાં સુધીમાં પાર્લમેન્ટની આમસભામાં…

વધુ વાંચો >

ડાઇક

Jan 16, 1997

ડાઇક (dyke) : વિસંવાદી પ્રકારનું આગ્નેય ખડકપટ રચતું અંતર્ભેદક. અંતર્ભેદકો જુદાં જુદાં સ્વરૂપો અને પ્રકારોમાં મળી આવે છે, જે પ્રાદેશિક ખડકો સાથે ચોક્કસ રચનાત્મક અને બંધારણીય સંબંધો ધરાવે છે. પ્રાદેશિક ખડકો સાથે જો તે સમાંતર વલણ ધરાવતા હોય તો સંવાદી અને આરપાર ભેદતા હોય તો વિસંવાદી અંતર્ભેદકો કહેવાય છે. વિવિધ…

વધુ વાંચો >

ડાઇડો

Jan 16, 1997

ડાઇડો : પ્રાચીન ફિનિશિયન પૌરાણિક પાત્ર. ટાયરના ફિનિશિયન રાજાની પુત્રી. એનું અસલ નામ એલિસા હતું. એના પતિ સિચીઅસની હત્યા કર્યા પછી એનો ભાઈ પિગ્મેલિયન એની પણ હત્યા કરે તે પૂર્વે કેટલાક વિશ્ર્વાસુ સાથીઓ સાથે એણે લિબિયા પ્રતિ સમુદ્રપ્રયાણ કર્યું હતું અને મહાનગર કાર્થેજનું નિર્માણ કર્યું હતું અને ત્યાં શાસન કર્યું…

વધુ વાંચો >

ડાઇનોફ્લેજલેટ્સ

Jan 16, 1997

ડાઇનોફ્લેજલેટ્સ : બે અસમાન કશાઓ (flagella) અને વનસ્પતિ તેમજ પ્રાણી બંનેનાં લક્ષણો ધરાવતા એકકોષી જલીય સજીવો. તે સૂક્ષ્મ હોય છે અને ઘણુંખરું દરિયાઈ પ્લવકો (planktons) તરીકે ઉત્પન્ન થાય છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રીઓ આ સજીવના જૂથને લીલના પાયરો-ફાઇટા વિભાગના ડાઇનોફાયસી વર્ગમાં મૂકે છે, જ્યારે પ્રાણીશાસ્ત્રીઓ પ્રજીવ સમુદાયના ડાઇનોફ્લેજેલીડા ગોત્રમાં મૂકે છે. તેમનું કદ…

વધુ વાંચો >

ડાઈ વેલ્ટ

Jan 16, 1997

ડાઈ વેલ્ટ : જર્મનીનું અગ્રણી દૈનિક. તેનો પ્રારંભ એપ્રિલ, 1946માં એચ. બી. ગાર્લેન્ડ નામના બ્રિટિશ લશ્કરી અધિકારી – અને પછીથી જર્મન ભાષાના અધ્યાપક – દ્વારા થઈ હતી. હાન્સ ઝેહરર એના પ્રથમ તંત્રી હતા. એને લંડનના ‘ટાઇમ્સ’ની જર્મન આવૃત્તિ બનાવવાની એમની ઇચ્છા હતી. પ્રથમ અંક છ પાનાંનો હતો, જેમાં બે પાનાં…

વધુ વાંચો >

ડાઈસી, એ. વી.

Jan 16, 1997

ડાઈસી, એ. વી. (જ. 4 ફેબ્રુઆરી 1835, ક્લેબ્રૂક, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 7. એપ્રિલ 1922, ઑક્સફર્ડ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બંધારણીય કાયદાના વિખ્યાત અંગ્રેજ નિષ્ણાત. ‘કાયદાના શાસન’ની વિભાવનાના પિતા થૉમસ એડવર્ડ ડાઈસીના ત્રીજા નંબરના પુત્રને ક્લેફામ ધર્મપ્રચારક સંપ્રદાયના વડા જ્હૉન વેનના સન્માનમાં ‘આલ્બર્ટ વેન ડાઈસી’ નામ અપાયું. ડાઈસીના ઘડતરમાં આ ખ્રિસ્તી ધર્મનો ઘણો પ્રભાવ…

વધુ વાંચો >