૭.૦૩
ચરબી (tallow) (2)થી ચલતી કા નામ ગાડી
ચરબી (tallow) (2)
ચરબી (tallow) (2) : મુખ્યત્વે પ્રાણીઓના સ્નાયુઓમાંથી મેળવાતો સ્વાદવિહીન, રંગવિહીન સફેદ તૈલી પદાર્થ. સામાન્ય અર્થમાં જાનવરની ચરબી માટે વપરાતો શબ્દ (ટૅલો). કોઈક વાર લાર્ડ (lard) શબ્દ પણ વપરાય છે, જે ડુક્કરની ચરબી માટે ખાસ વપરાતો શબ્દ છે. ગૌવસા તથા વૃક્કવસા (suet) એ ઘેટાં, ઘોડાં વગેરે જાનવરોનાં કિડની તથા કમર (loins)…
વધુ વાંચો >ચરબીજ ઍસિડ
ચરબીજ ઍસિડ : ઍલિફૅટિક શ્રેણીના સંતૃપ્ત તથા અસંતૃપ્ત કાર્બનિક ઍસિડો. ચરબીજ ઍસિડ ગ્લિસરાઇડ તેલો, ચરબીયુક્ત પદાર્થો તથા કુદરતી મીણના જળવિભાજનથી મળે છે. ઍલિફૅટિક ઍસિડ શ્રેણીના પ્રથમ ત્રણ, ફૉર્મિક, એસેટિક તથા પ્રોપિયોનિક ઍસિડ સિવાય બધા ઍસિડ વાસ્તવમાં ચરબીજ ઍસિડ છે. માત્ર થોડા અપવાદ સિવાય કુદરતમાં મળતા ચરબીજ ઍસિડ બેકી સંખ્યામાં કાર્બન…
વધુ વાંચો >ચરમી
ચરમી : જુઓ ચરેરી; જીરું અને તેના રોગો
વધુ વાંચો >ચરિત-પુથિ
ચરિત-પુથિ : અસમના વૈષ્ણવ સંત શંકરદેવ(1449–1569)ના ચરિતનું વિવિધ લેખકો દ્વારા વિવિધ તબક્કે રચાયેલું સાહિત્ય. વૈષ્ણવ આંદોલનના જુવાળની પ્રશાખા જેવો અને અસમની સત્રસંસ્થાઓના આશ્રયે આ ચરિત-પ્રકાર વિકસ્યો હતો. આ પરંપરા બીજા વૈષ્ણવ સંતોની જીવનકથાઓમાં પણ જળવાઈ રહી છે. જેમ કે બંગાળમાં ચૈતન્ય મહાપ્રભુની. જીવનચરિત્રમાંથી પઠનની પ્રણાલીની શરૂઆત માધવદેવે (1492–1597) કરી હતી.…
વધુ વાંચો >ચરિય (ચરિત્ર, ચરિત)
ચરિય (ચરિત્ર, ચરિત) : અપભ્રંશની કાવ્યપ્રકારની એક સમૃદ્ધ પરંપરા. એ પ્રકાર મુખ્યત્વે જૈન કવિઓ દ્વારા ખેડાયેલો હતો. એમાં અમુક જૈન સિદ્ધાંત કે ધાર્મિક-નૈતિક માન્યતાના ર્દષ્ટાંત લેખે કોઈ તીર્થંકરનું- કે જૈન પુરાણકથા, ઇતિહાસ અથવા અનુશ્રુતિના યશસ્વી પાત્રનું ચરિત્ર આલેખાતું અને અગત્યની વાત એ છે કે આ ચરિતકાવ્યો સંસ્કૃત મહાકાવ્યની પ્રતિકૃતિસમાં હતાં.…
વધુ વાંચો >ચરેરી (કાળિયો)
ચરેરી (કાળિયો) : જુદા જુદા વિસ્તારમાં ચરેરી, ચરમી, ચરમો, કાળિયો, કાળો ચરમો, ચરેરિયું વગેરે નામોથી ઓળખાતો જીરાનો રોગ. રોગની શરૂઆત થયા પછી તે ઝડપથી ફેલાય છે. આ રોગ દર વર્ષે વધતા-ઓછા પ્રમાણમાં નુકસાન કરે છે. રોગની શરૂઆત સામાન્ય રીતે પાક વાવ્યા પછી 30થી 40 દિવસે જ્યારે ફૂલ બેસવાનાં થાય ત્યારે…
વધુ વાંચો >ચર્ચ ઇમાત્રા
ચર્ચ ઇમાત્રા : ફિનલૅન્ડમાં ઇમાત્રા ખાતેનું ચર્ચ. સ્થાપત્યની આધુનિક શૈલીના એક પ્રણેતા સમા આલ્વાર આલ્ટોએ તેના સ્થાપત્યનું આયોજન કરેલું. તે 1957–59 દરમિયાન બંધાયેલું. આજુબાજુની ઔદ્યોગિક વસાહતને લક્ષમાં લઈને દેવળના સ્થાપત્યમાં ઘંટ માટે બંધાતો મિનાર ખાસ પ્રકારનો રચાયેલ જેથી તેનો આકાર આગવી છાપ ઊભી કરી શકે; જ્યારે દૂરથી દેવળની બાહ્ય રચના…
વધુ વાંચો >ચર્ચિલ, સર વિન્સ્ટન
ચર્ચિલ, સર વિન્સ્ટન (જ. 30 નવેમ્બર 1874, વુડસ્ટૉક, ઑક્સફર્ડશાયર, લંડન; અ. 24 જાન્યુઆરી 1965, લંડન) : બીજા વિશ્વયુદ્ધની કટોકટીના સમયમાં બ્રિટનનું વડાપ્રધાનપદ ગ્રહણ કરી સાથીરાજ્યોને વિજય મેળવવામાં અગ્રેસર રહેનાર (1940–45), હિટલરના ભયની સામે લોકોનું દેશાભિમાન જગાડનાર તથા અંગ્રેજી ભાષાની વાક્છટા તથા લેખનશૈલીમાં અનોખી ભાત પાડનાર બ્રિટનના સામ્રાજ્યના પક્ષકાર રૂઢિચુસ્ત પક્ષના…
વધુ વાંચો >ચર્ટ
ચર્ટ : સિલિકાનો અદ્રાવ્ય, અવશિષ્ટ સૂક્ષ્મસ્ફટિકમય પ્રકાર. કૅલ્સેડોની અને સૂક્ષ્મસ્ફટિકમય ક્વાર્ટ્ઝનું કે વિવિધ જાતના ઓપલયુક્ત સિલિકાનું બનેલું ઘનિષ્ઠ સ્વરૂપ; અથવા કૅલ્સેડોની અને ઓપલ બંનેના બનેલા ઘનિષ્ઠ ખડક-સ્વરૂપને પણ ચર્ટ તરીકે ઓળખાવાય છે. તે દળદાર સ્વરૂપવાળાં ઓપલયુક્ત સિલિકાથી માંડીને ક્રિસ્ટોબેલાઇટનાં અવ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવાયેલાં અંતર્ગત માળખાવાળાં ઓપલ સુધીનાં વિવિધ સ્વરૂપોમાં પ્રાપ્ય હોય…
વધુ વાંચો >ચર્નિયન
ચર્નિયન : ઇંગ્લૅન્ડના લેસ્ટરશાયરમાં જોવા મળતો લાક્ષણિક પ્રી-કૅમ્બ્રિયન જ્વાળામુખીજન્ય સ્તરવિદ્યાત્મક વિભાગ. ગિરીશભાઈ પંડ્યા
વધુ વાંચો >ચલણી નોટ
ચલણી નોટ : આધુનિક જમાનામાં વૈશ્વિક સ્તરે વ્યાપક રીતે અમલમાં આવેલું વિનિમયનું માધ્યમ. તે બિલ, કાગદી ચલણ અથવા નોટ સ્વરૂપમાં હોય છે. તે એક પરક્રામ્ય વટાઉ ખતપત્ર હોય છે. તે વચનચિઠ્ઠી (પ્રૉમિસરી નોટ) તરીકે પણ ઓળખાય છે. ઓછા મૂલ્યવાળા નાણાકીય એકમો માટે હવે સિક્કાઓ ચલણમાં રાખવામાં આવે છે જ્યારે વધુ…
વધુ વાંચો >ચલતી કા નામ ગાડી
ચલતી કા નામ ગાડી : ગાયક અભિનેતા કિશોરકુમાર નિર્મિત અને અભિનીત ફિલ્મ. સ્વચ્છ પ્રણયપ્રસંગોને પ્રદર્શિત કરતી સર્વાંગસંપૂર્ણ હાસ્યપ્રધાન-સંગીતપ્રધાન ફિલ્મ 1958માં સૌપ્રથમ વાર રજૂઆત પામેલી. તેનું નિર્દેશન ફિલ્મકાર સત્યેન બોઝે સંભાળ્યું હતું. ફિલ્મમાં ત્રણેય કલાકાર ભાઈઓ અશોકકુમાર, અનુપકુમાર અને કિશોરકુમારે તથા નાયિકા તરીકે મધુબાલાએ તેમજ ચરિત્ર અભિનેતા તરીકે સજ્જને અભિનય આપ્યો…
વધુ વાંચો >