૨૦.૨૩
વીમાવિજ્ઞાનથી વૂડવર્ડ, રૉબર્ટ બર્ન્સ
વીમાવિજ્ઞાન
વીમાવિજ્ઞાન : અકસ્માત કે મોટી દુર્ઘટનાથી વ્યક્તિ કે સંસ્થાને થતા આર્થિક નુકસાનનું વળતર મળી શકે તે પ્રકારની વ્યવસ્થાના પાયામાં રહેલા સિદ્ધાંતો. માનવજીવન અનેક જોખમોથી ભરેલું છે. જેમ જેમ આર્થિક વિકાસ થતો ગયો છે તેમ તેમ માનવી જોખમ અને જોખમથી થતા નાણાકીય નુકસાન પ્રત્યે સભાન બનતો ગયો છે. જોખમની વ્યાખ્યા એ…
વધુ વાંચો >વીમો
વીમો : એક બાજુના પક્ષકારને જોખમમાંથી નુકસાન થાય તો તે પૈસાથી ભરપાઈ કરી આપવા માટે અગાઉથી અવેજમાં પ્રીમિયમનો સ્વીકાર કરીને અન્ય બાજુના પક્ષકારે આપેલી લેખિત ખાતરી. ઉત્ક્રાંતિકાળથી માણસજાત લડાઈ, રોગચાળો, આગ, પૂર, વાવાઝોડું અને ધરતીકંપથી જાન અને માલ અંગે અસુરક્ષા અનુભવે છે. તેની સામે રક્ષણકવચ તરીકે વીમાવ્યવસાયની શરૂઆત થઈ. ઈસુના…
વધુ વાંચો >વીર
વીર : કૌલ સાધનામાં પ્રયત્નપૂર્વક મોહ કે માયાના પાશને છેદી નાખનાર સાધક. કૌલ સાધનામાં ત્રણ પ્રકારના સાધક અથવા અધિકારી ગણાય છે : દિવ્ય, વીર અને પશુ. ‘વીર’ મધ્યમ કોટિના અધિકારી છે. આત્મા અને પરમાત્મા અથવા જીવ અને બ્રહ્મના અદ્વૈતનો આછો આભાસ મેળવીને સાધના માર્ગમાં ઉત્સાહપૂર્વક મોહ-માયાના પાશને છેદી નાખનાર સાધકને…
વધુ વાંચો >વીરજી
વીરજી (ઈ. સ. 1664માં હયાત) : મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિ. મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં ઉપર્યુક્ત કવિ વીરજી ઉપરાંત એક વીરજી (મુનિ) નામના કવિ મળે છે, જે સત્તરમી સદીમાં થઈ ગયેલ પાર્શ્ર્વચંદ્રગચ્છના જૈન સાધુ છે. બીજા એક કવિ સંભવત: લૉંકાગચ્છીય જૈન કવિ છે. ઉપર્યુક્ત કવિ પ્રેમાનંદના સમકાલીન આખ્યાનકવિ હતા. તેઓ મોઢ ચતુર્વેદી બ્રાહ્મણ…
વધુ વાંચો >વીરધવલ
વીરધવલ (જ. ?; અ. 1238) : પાટણના સોલંકીઓના સામંત અને ધોળકાના રાણા લવણપ્રસાદનો વીર પુત્ર. તે તેના પિતાની સાથે રહીને પરાક્રમો કરતો હતો. આ પિતાપુત્રની જોડી તેરમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં એટલી પ્રબળ સત્તા ધરાવતી હતી કે લવણપ્રસાદે ધાર્યું હોત તો તે અણહિલવાડ પાટણની રાજગાદી મેળવી શક્યો હોત. લવણપ્રસાદ વયોવૃદ્ધ થયા ત્યારે…
વધુ વાંચો >વીરન અળગુમુથુ (થેની)
વીરન અળગુમુથુ (થેની) : તામિલનાડુ રાજ્યનો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 9° 48´ ઉ. અ. અને 77° 20´ પૂ. રે. આજુબાજુનો 2,889 ચોકિમી. વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે મન્નાર થિરુમલાઈ (હવે ડિંડિગુલ), પૂર્વમાં મદુરાઈ, દક્ષિણે તથા પશ્ચિમમાં અનુક્રમે કામરાજર (હવે વિરુદુનગર) અને ઇદુક્કી (કેરળ) જિલ્લા આવેલા છે. અલ્લીનગરમ્ તેનું…
વધુ વાંચો >વીર નર્મદ
વીર નર્મદ : ઈ. સ. 1933માં રચાયેલું નર્મદવિષયક જીવનચરિત્ર. એના લેખક છે વિશ્વનાથ મ. ભટ્ટ. નર્મદ જે જાતનું જીવન જીવી ગયા અને એમણે ગુજરાતની જે અનન્યભાવે સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, સાહિત્યિક સેવા કરી એનું ટૂંકમાં પણ યથાર્થ દર્શન કરાવવાના હેતુથી ગુજરાત સાહિત્ય સભાએ નર્મદની પ્રથમ જન્મ શતાબ્દી પ્રસંગે વિશ્વનાથ મ. ભટ્ટ પાસે…
વધુ વાંચો >વીરનિર્વાણ સંવત
વીરનિર્વાણ સંવત : જુઓ સંવત.
વધુ વાંચો >વીરપુર
વીરપુર : સૌરાષ્ટ્રના રાજકોટ જિલ્લામાં આવેલું પ્રસિદ્ધ યાત્રાધામ. ભૌગોલિક સ્થાન : 21° 47´ ઉ. અ. અને 70° 42´ પૂ. રે.. તે રાજકોટથી 56 કિમી.ને અંતરે રાજકોટ-જૂનાગઢ રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ પર ગોંડળજે-તપુર વચ્ચે આવેલું છે. રેલમાર્ગે જેતપુર સ્ટેશને ઊતરીને ત્યાંથી રાજ્ય પરિવહનની બસ મારફતે જઈ શકાય છે. ખાનગી વાહન દ્વારા પણ…
વધુ વાંચો >વીરપ્પન, કે. મુથુસ્વામી
વીરપ્પન, કે. મુથુસ્વામી (જ. 1952, ગોપીનાથમ્, કર્ણાટક; અ. 18 ઑક્ટોબર 2004, પપરાપત્તિ, ધરમપુરી, તામિલનાડુ) : જઘન્ય ગુનેગારી માટે ભારતભરમાં કુખ્યાત બનેલો અને જેને જીવતો અથવા મરેલો પકડવા માટે તામિલનાડુ અને કર્ણાટક રાજ્યોની સરકારો અને પોલીસે પુષ્કળ ભોગ આપેલો તે દંતકથારૂપ ડાકુ. તામિલનાડુ અને કર્ણાટક રાજ્યોનાં ગીચ જંગલોમાં અને અંશત: કેરળ…
વધુ વાંચો >વુહાન (Wuhan)
વુહાન (Wuhan) : ચીનના હુબઈ પ્રાંતમાં નજીક નજીકનાં હેન્કાઉ, હેનિયાંગ અને વુચાંગ શહેરોને આવરી લેતા પ્રદેશ માટે અપાયેલું સામૂહિક નામ. આ ત્રણેય શહેરો 30° 25´ ઉ. અ. અને 114° 25´ પૂ. રે. પર નજીક નજીક આવેલાં છે. તે એક રાજકીય-આર્થિક એકમ તરીકે કામ કરે છે. આ ત્રણેય સ્થળો હેન અને…
વધુ વાંચો >વૂડ, ગ્રાન્ટ
વૂડ, ગ્રાન્ટ (જ. 13 ફેબ્રુઆરી 1892, એનામોસા નજીક, આયોવા, અમેરિકા; અ. 12 ફેબ્રુઆરી 1942, આયોવા સિટી, આયોવા, અમેરિકા) : અમેરિકન ચિત્રકાર. વૂડ પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ(1914-18)માં વિમાનો, ટકો, લશ્કરી છાવણીના તંબુઓ તથા નૌકાઓને દુશ્મનોની નજરોથી બચાવવા માટે આસપાસના પર્યાવરણમાં ભેળવી દેવાનું રંગકામ (camouflage) કરતો. એ પછી 1923માં તેમણે એક વરસ માટે ઉચ્ચ…
વધુ વાંચો >વૂડ પરિવાર
વૂડ પરિવાર [વૂડ રેલ્ફ (જ. 1715; અ. 1772); વૂડ આરૉન (જ. 1717; અ. 1785); વૂડ જૉન (જ. 1746; અ. 1797); વૂડ વિલિયમ (જ. 1746; અ. 1808); વૂડ રેલ્ફ (જુનિયર) (જ. 1748; અ. 1795); વૂડ એનૉખ (જ. 1759; અ. 1840)] : બ્રિટનના સ્ટેફૉર્ડશાયરનો નામાંકિત કુંભકાર પરિવાર. રેલ્ફ અને આરૉન ભાઈઓ હતા.…
વધુ વાંચો >વૂડફૉર્ડિયા
વૂડફૉર્ડિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા લિથ્રેસી કુળની એક પ્રજાતિ. તેની એક જ જાતિ, Woodfordia fruiticosa (ધાવડી, ધાતકી), ભારત, માડાગાસ્કર, શ્રીલંકા, ચીન અને સુમાત્રાથી ટીમોર સુધીના ઉષ્ણ પ્રદેશોમાં મળી આવે છે. તે નદીની ભેખડો કે રસ્તાની આસપાસ ઊગે છે. તે મધ્યમ કદનું ક્ષુપ છે. તેનાં પર્ણો સંમુખ, ક્વચિત્ ભ્રમિરૂપ (whorled), અંડાકાર…
વધુ વાંચો >વૂડવર્ડ, રૉબર્ટ બર્ન્સ
વૂડવર્ડ, રૉબર્ટ બર્ન્સ (જ. 10 એપ્રિલ 1917, બૉસ્ટન, મૅસેચૂસેટ્સ, યુ.એસ.; અ. 8 જુલાઈ 1979, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ, યુ.એસ.) : સંકીર્ણ કાર્બનિક સંયોજનોના સંશ્લેષણ માટે જાણીતા, 1965ના વર્ષના નોબેલ. અમેરિકન રસાયણવિદ. નાની ઉંમરેથી જ તેઓ રસાયણશાસ્ત્ર તરફ આકર્ષાયેલા. 1933માં 16 વર્ષની ઉંમરે તેઓ મૅસેચૂસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ટૅક્નૉલૉજીમાં દાખલ થયા પણ ફ્રેશમૅન(પ્રથમ વર્ષ)માં…
વધુ વાંચો >