૧૯.૧૦
લોહચુંબકત્વ (ferromagnetism)થી લ્યુસિટોફાયર
લોહચુંબકત્વ (ferromagnetism)
લોહચુંબકત્વ (ferromagnetism) અવીજભારિત પદાર્થો એકબીજાને પ્રબળ રીતે આકર્ષતા હોય તેવી ભૌતિક ઘટના. ઈ. પૂ. 600 પહેલાંથી તે જાણીતી છે. કુદરતમાં મળી આવતો ચુંબક-પથ્થર (lodestone અથવા loadstone) (મૅગ્નેટાઇટ, Fe3O4, આયર્નનો એક ઑક્સાઇડ) અને લોહ (iron) એ એવા પદાર્થો છે જે આવું આકર્ષણબળ ધરાવે છે અથવા ગ્રહણ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. લોહ…
વધુ વાંચો >લોહનિષ્કર્ષણ
લોહનિષ્કર્ષણ : જુઓ ધાતુનિષ્કર્ષણ.
વધુ વાંચો >લોહરદગા
લોહરદગા : ઝારખંડ રાજ્યના નૈર્ઋત્ય ભાગમાં આવેલો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : 23° 26’ ઉ. અ. અને 84° 41’ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 1,494 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ જિલ્લો છોટા નાગપુર વિભાગમાં આવેલો છે. તે રાજ્યમાં બીજા ક્રમે આવતો નાનામાં નાનો જિલ્લો છે. તેની ઉત્તરે પાલામાઉ, પૂર્વમાં રાંચી તથા…
વધુ વાંચો >લોહરવંશ
લોહરવંશ : કાશ્મીરમાં 11મી-12મી સદીમાં પ્રવર્તમાન રાજવંશ. દશમી સદીના અંતમાં પર્વગુપ્તવંશની રાણી દિદ્દાના ક્રૂર અને ભ્રષ્ટાચારી શાસન પછી કાશ્મીરમાં લોહરવંશની સત્તા સ્થપાઈ (ઈ. સ. 1003). આ વંશના સંગ્રામરાજ, કલશરાજ અને હર્ષરાજે વિદ્યા અને કલાને ઉત્તેજન આપેલું. આ વંશના સ્થાપક સંગ્રામરાજે મહમૂદ ગઝનવીના અનેક હુમલા પાછા હઠાવ્યા ને પોતાના મંત્રી તુંગને…
વધુ વાંચો >લોહવિદ્યુત (Ferroelectricity)
લોહવિદ્યુત (Ferroelectricity) : સામાન્ય પરાવિદ્યુત (dielectric) પદાર્થોમાં ધ્રુવીભવન(polarization)નો વીજક્ષેત્ર સાથે રેખીય સંબંધ હોવાની અને બાહ્ય વીજક્ષેત્રની ગેરહાજરીમાં ધ્રુવીભવન શૂન્ય થવાની ઘટના. એક વર્ગના પદાર્થો કે જે સ્વયંભૂ (spontaneous) ધ્રુવીભવન દર્શાવે છે તેના માટે ધ્રુવીભવન (P) અને વીજક્ષેત્ર (E) વચ્ચેનો સંબંધ બિન-રેખીય (nonlinear) છે. આ પ્રકારના પદાર્થો શૈથિલ્ય (hysteresis) વક્ર દર્શાવે…
વધુ વાંચો >લોહસંગ્રહ વિકારો (Iron Storage Disorders)
લોહસંગ્રહ વિકારો (Iron Storage Disorders) : શરીરમાં લોહતત્ત્વના ભરાવાથી થતા વિકારો. તેને લોહસંગ્રહિતા પણ કહેવાય. તેમાં 2 પ્રકારની વિષમ પરિસ્થિતિઓ (વિકારો) જોવા મળે છે : અતિલોહરક્તકતા (haemosiderosis) અને અતિલોહવર્ણકતા (haemochromatosis). પેશીમાં લોહતત્ત્વના ભરાવાને અતિલોહરક્તકતા (haemosiderosis) અથવા અતિલોહતા (siderosis) કહે છે, કેમકે તેમાં લોહતત્ત્વ લોહરક્તક (haemosiderin) નામના વર્ણકદ્રવ્ય (pigment) રૂપે જમા…
વધુ વાંચો >લોહિત
લોહિત : ભારતના છેક ઈશાન છેડે આવેલા રાજ્ય અરુણાચલ પ્રદેશનો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 28° 00’ ઉ. અ. અને 96° 40’ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 11,402 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે અને ઈશાન તરફ ચીન, પૂર્વ અને અગ્નિ તરફ મ્યાનમાર, દક્ષિણે રાજ્યનો તિરાપ જિલ્લો તથા પશ્ચિમે દિબાંગ…
વધુ વાંચો >લોહિત્યગિરિ
લોહિત્યગિરિ : લાલ પર્વત. લોહિત્ય અર્થાત્ બ્રહ્મપુત્રા ખીણના પ્રદેશમાં આ પર્વત આવેલો છે. રામાયણ (કિષ્કિન્ધાકાંડ, 10-26) અને મહાભારત (ભીષ્મપર્વ પ્ર. 9, અનુશાસનપર્વ 7, 647)માં આ પર્વતનો ઉલ્લેખ છે. લોહિત કે લૌહિત્ય નદી ત્યાંથી પસાર થાય છે. કિરાતો આ લૌહિત્ય પર્વતની બંને બાજુ કેવી રીતે રહેતા હતા તે પણ મહાભારતના સભાપર્વમાં…
વધુ વાંચો >લોહિયા, રામમનોહર
લોહિયા, રામમનોહર (જ. 23 માર્ચ 1910, અકબરપુર, જિ. ફૈઝાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ; અ. 12 ઑક્ટોબર 1967, દિલ્હી) : ભારતના અગ્રણી સ્વાતંત્ર્યસેનાની, સમાજવાદી ચિંતક, પ્રથમ કક્ષાના રાજનીતિજ્ઞ અને સાંસદ તથા પ્રજાકીય આંદોલનોના આગેવાન. તેમના પૂર્વજો લોખંડની ચીજવસ્તુઓનો વ્યાપાર કરતા હોવાથી પરિવારનું નામ લોહિયા પડ્યું. મૂળ વતન મિર્ઝાપુર, ઉત્તરપ્રદેશ. પરંતુ વ્યવસાયને કારણે અયોધ્યા…
વધુ વાંચો >લોહીનું દબાણ (blood pressure)
લોહીનું દબાણ (blood pressure) નસની દીવાલના એકમ વિસ્તાર પર લોહી દ્વારા અપાતું બળ. તેને લોહીનો નસની દીવાલ પર થતો પાર્શ્વપ્રદમ (lateral pressure) પણ કહે છે. જ્યારે લોહીનું દબાણ 120 મિમી. પારો છે એવું કહેવામાં આવે ત્યારે તે સૂચવે છે કે તે ધમનીની દીવાલના એકમ વિસ્તાર પર લોહી એટલું દબાણ કરે…
વધુ વાંચો >લોંકડી (Indian fox or Bengal fox)
લોંકડી (Indian fox or Bengal fox) : ભારતના મેદાની વિસ્તારોમાં જોવા મળતું નાના કદનું પ્રાણી. તેનું કુળ કેનિડિસ અને શાસ્ત્રીય નામ Vulpes bengalensis છે. તે સ્થાનિક રીતે બંગાળી લોંકડી, લોંકડી, લોમડી અને લોકરી નામથી ઓળખાય છે. તેની લંબાઈ 80 સેમી. અને ઊંચાઈ 30 સેમી. જેટલી હોય છે. તેનું વજન 6…
વધુ વાંચો >લોંકાશાહ
લોંકાશાહ : જૈન ધર્મમાં લોંકાગચ્છ સંપ્રદાયના સ્થાપક. અમદાવાદમાં દશા શ્રીમાળી જૈન જ્ઞાતિના લોંકાશાહ નામના લહિયા રહેતા હતા. તેઓ જૈન શાસ્ત્રો અને ગ્રંથોની નકલ કરવાનું કામ કરતા. એ સમયે છાપખાનાંઓ ન હતાં. એટલે ગ્રંથો, શાસ્ત્રો કે પોથીઓની નકલ લહિયાઓ પાસે કરાવવામાં આવતી. કેટલાક શ્રીમંત જૈન શ્રેષ્ઠીઓ પણ પોતાના ખર્ચે ગ્રંથોની નકલ…
વધુ વાંચો >લૉંગ આઇલૅન્ડ (Long Island)
લૉંગ આઇલૅન્ડ (Long Island) : ન્યૂયૉર્ક(યુ.એસ.)નો અગ્નિ ભાગ રચતો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : 40° 50^ ઉ. અ. અને 73° 00^ પ. રે. તે પરાં અને નાનામોટા નિવાસી વિસ્તારોમાં વહેંચાયેલો છે. આ ઉપરાંત, તેમાં ખેતરો, માછીમારી કરતા વિભાગો અને તેના પૂર્વ ભાગમાં વિહારધામો પણ છે; જ્યારે તેનો પશ્ચિમતરફી ભાગ ન્યૂયૉર્ક શહેરનો…
વધુ વાંચો >લૉંગફેલો, હેન્રી વર્ડ્ઝવર્થ
લૉંગફેલો, હેન્રી વર્ડ્ઝવર્થ (જ. 27 ફેબ્રુઆરી 1807, પૉર્ટલૅન્ડ, મેઇન, યુ.એસ.; અ. 24 માર્ચ 1882, કૅમ્બ્રિજ, મૅસૅચૂસેટ્સ) : અમેરિકન કવિ. પિતા વકીલ હતા. નાનપણથી જ તેમને રમતગમતમાં ઓછો રસ હતો, પણ વાચન માટેનો ઊંડો શોખ અને રુચિ હતાં. 1822માં બોડન (Bowdoin) કૉલેજમાં જોડાઈ ત્યાંથી સ્નાતકની ઉપાધિ મેળવી અને ત્યાં જ આધુનિક…
વધુ વાંચો >લૉંગ બીચ (Long Beach)
લૉંગ બીચ (Long Beach) (1) : દક્ષિણ કૅલિફૉર્નિયાના લૉસ ઍન્જલસમાં આવેલું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 33° 46^ ઉ. અ. અને 118° 11^ પ. રે. લૉસ ઍન્જલસની સરહદ પરનું આ શહેર મેક્સિકોની સીમાથી ઉત્તર તરફ 161 કિમી.ને અંતરે સાન પેદ્રો પર આવેલું છે. તેમાં દરિયાઈ બંદર, વિહારધામ તેમજ ઔદ્યોગિક વસાહત આવેલાં…
વધુ વાંચો >લૉંગેસ્ટ ડે, ધ
લૉંગેસ્ટ ડે, ધ : ચલચિત્ર. ભાષા : અંગ્રેજી. શ્વેત અને શ્યામ. નિર્માણ-વર્ષ : 1962. નિર્માણ-સંસ્થા : ટ્વેન્ટિયેથ સેન્ચરી ફૉક્સ. નિર્માતા : ડેરિલ એફ. ઝેનુક. દિગ્દર્શક : ઍન્ડ્રૂ માર્ટન, કેન એનોકિન, બર્નહાર્ડ વિકી, ગર્ડ ઑસ્વાલ્ડ. પટકથા : કૉર્નેલિયસ રાયન, રોમેન ગૅરી, જેમ્સ જોન્સ, ડેવિડ પરસોલ, જૅક સિડૅન. કથા : કૉર્નેલિયસ રાયનની…
વધુ વાંચો >લોંગોવાલ, હરચંદસિંઘ
લોંગોવાલ, હરચંદસિંઘ (જ. 2 જાન્યુઆરી 1932, ગદિરા, સંગરૂર જિલ્લો, પંજાબ; અ. 20 ઑગસ્ટ 1985, શેરપુરમાં હત્યા) : શિરોમણિ અકાલી દળના પ્રમુખ. ચાર ભાઈઓ અને ચાર બહેનોના બહોળા કુટુંબમાં જન્મેલા હરચંદસિંઘને બાળપણથી ધાર્મિક શિક્ષણ લેવા પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવેલા. તેથી પરંપરાગત શિક્ષણ મેળવવાથી તેઓ દૂર રહ્યા. તેઓ ભટિંડા જિલ્લાના મૌજો ગામે જોધસિંગના…
વધુ વાંચો >લૌકિક સંવત
લૌકિક સંવત : જુઓ સંવત
વધુ વાંચો >લ્યુઇન કર્ટ
લ્યુઇન કર્ટ (જ. 1890, જર્મની; અ. 1947, અમેરિકા) : ક્ષેત્રસિદ્ધાંતના સ્થાપક અને સમદૃષ્ટિવાદી મનોવૈજ્ઞાનિક. મનોવિજ્ઞાન ક્ષેત્રે તેમણે જે સંશોધનકાર્ય કર્યું તે કારણે તેઓ એક વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે. મૅક્સ વર્ધીમર, કુર્ટ કોફકા અને કોહલરની વિચારધારા પ્રમાણે લ્યુઇને પણ જે વિચારધારા રજૂ કરી તે સમદૃષ્ટિવાદની વિચારધારા સાથે સુસંગત હતી. કેટલાક મનોવૈજ્ઞાનિકો…
વધુ વાંચો >