૧૮.૨૬
લીચ, એડ્મન્ડ રૉનાલ્ડથી લીલાવઇ (લીલાવતી)
લીચ, એડ્મન્ડ રૉનાલ્ડ
લીચ, એડ્મન્ડ રૉનાલ્ડ (જ. 6 નવેમ્બર 1910, સિડમથ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 6 ફેબ્રુઆરી 1969) : બ્રિટિશ સમાજમાનવશાસ્ત્રી. તેમણે ઐતિહાસિક પ્રકાર્યવાદને સમર્થન આપ્યું ન હતું. તેમણે પરિવર્તનના સંદર્ભમાં માહિતી મેળવીને તેનું વિશ્લેષણ કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. તેમના પિતા આર્જેન્ટીનામાં શેરડીનાં ખેતરોના ઉત્પાદનના મૅનેજર હતા. તેમનું શિક્ષણ મેર્લબોરોહ અને ક્લારે કૉલેજ તથા કેમ્બ્રિજમાં…
વધુ વાંચો >લીચ, જૉન
લીચ, જૉન (જ. 29 ઑગસ્ટ 1817, લંડન, બ્રિટન; અ. 29 ઑક્ટોબર 1864, લંડન, બ્રિટન) : પ્રસિદ્ધ ‘પંચ’ સામયિકના જાણીતા વ્યંગ્યચિત્રકાર. લીચને તબીબી શાખામાં પ્રવેશ મળ્યો હોવા છતાં એમનું અભ્યાસમાં ચિત્ત ચોંટ્યું નહિ, તેથી તેમણે ચિત્રો ચીતરવાં શરૂ કર્યાં. લંડનની શેરીમાં ભટકીને અનન્ય હાસ્યજનક વ્યક્તિત્વ ધરાવતી વ્યક્તિઓનાં રેખાંકનો કર્યાં. આ રેખાંકનો…
વધુ વાંચો >લી ચિંગ-ચાઓ
લી ચિંગ-ચાઓ (જ. 1081, શીનાન શાનતુંગ, ચીન; અ. 1150, શીનાન શાનતુંગ, ચીન) : ચીનનાં મહાન કવયિત્રી. પિતા ઓજસ્વી લેખક અને દાદીમા નામાંકિત વિદુષી. આમ સાહિત્યના સંસ્કાર લી ચિંગ-ચાઓને વારસામાં જ મળેલા. 1101માં પ્રાચ્યવિદ્યાના ખ્યાતનામ નિષ્ણાત ચાઓ-મિંગ-ચૅંગ સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાઈને અત્યંત સુખી દાંપત્યજીવન માણ્યું; પણ એ સુખ દીર્ઘકાલીન ન નીવડ્યું. જ્યુશેન…
વધુ વાંચો >લીચી
લીચી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ સેપિન્ડેસીની એક વૃક્ષ-પ્રજાતિ. તેની બે જાતિઓ થાય છે. Litchi philipinesis Radlk. ફિલિપાઇન્સમાં વન્ય સ્થિતિમાં મળી આવે છે. L. Chinensis (Gaertn.) Sonn. syn. Nephelium litchi cambess. (હિં., બં. લીચી) દક્ષિણ ચીનની સ્થાનિક જાતિ છે. લીચી 10 મી.થી 12 મી. ઊંચું સદાહરિત વૃક્ષ છે અને…
વધુ વાંચો >લીજંડ
લીજંડ : કોઈ વ્યક્તિ, ઘટના કે સ્થળ અંગે પુરાણા કાળથી પ્રચલિત થયેલી વાત. તેમાં રહેલા તથ્ય અંગે કોઈ તર્ક કરતું નથી. વાતને યથાવત્ સ્વીકારીને તેનો પ્રતીકાત્મક અર્થ પ્રચલિત બને છે અને પેઢીઓ સુધી તે એમનો એમ જળવાઈ રહે છે. પુરાણોમાં આવતી વાતો, દંતકથાઓમાં આવતાં પાત્રો લીજંડ બનીને દેશની પ્રજાના સંસ્કારવારસામાં…
વધુ વાંચો >લીજેન્ડર, એડ્રીન મારી
લીજેન્ડર, એડ્રીન મારી (જ. 18 સપ્ટેમ્બર 1752, પૅરિસ; અ. 18 જાન્યુઆરી 1833, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ ગણિતશાસ્ત્રી. સંશોધન-કારકિર્દીનાં ઘણાં વર્ષો ઉપવલીય સંકલ(elliptic integral)ના અભ્યાસમાં ગાળ્યાં. 1775થી 1780ના ગાળા દરમિયાન લીજેન્ડર ઇકોલ મિલિટેરમાં ગણિતના પ્રાધ્યાપક હતા. 1795માં ઇકોલ નૉર્મેલમાં ગણિતના પ્રાધ્યાપક થયા. તેમના સહકાર્યકર પીરી સી માઁ લાપ્લાસના તેમના તરફના પૂર્વગ્રહને કારણે…
વધુ વાંચો >લીઝ અને લીઝિંગ
લીઝ અને લીઝિંગ : ઉત્પાદક અથવા વિક્રેતાની માલિકીની મિલકત કોઈ વ્યક્તિને પસંદ પડે તો તેના વપરાશ અને કબજાના હકો મેળવવા માટે કરેલો કરાર. આવો કરાર ભાડાપટો લેનાર (lessee) અને ભાડાપટો આપનાર (lessor) વચ્ચે થતો હોય છે. લીઝના નાણાકીય લીઝ (financial lease) અને પરિચાલન લીઝ (operating lease) એવા બે પ્રકારો છે.…
વધુ વાંચો >લીટલ બેલે ટ્રૂપ (સ્થાપના 1952)
લીટલ બેલે ટ્રૂપ (સ્થાપના 1952) : ભારતીય નૃત્યનાટિકાઓ ભજવતી ભારતની અગ્રણી કલાસંસ્થા. જાણીતા નૃત્યકાર અને કોરિયૉગ્રાફર શ્રી ઉદય શંકર પાસે અલ્મોડાના કલ્ચર સેન્ટરમાં તાલીમ લઈને શ્રી શાંતિ બર્ધને લીટલ બેલે ટ્રૂપની સ્થાપના કરી. શ્રી શાંતિ બર્ધને મણિપુરી અને ટીપેરાની નૃત્યશૈલીનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 1944થી શરૂ કરી ઉદય શંકર દિગ્દર્શિત ‘ભુખા…
વધુ વાંચો >લી, ટ્રિગ્વે હલ્વદાન
લી, ટ્રિગ્વે હલ્વદાન (જ. 16 જુલાઈ 1896, ક્રિસ્ટાનિયા, ઑસ્લો, નૉર્વે; અ. 30 ડિસેમ્બર 1968, જિલ્લો, નૉર્વે) : નૉર્વેના રાજકારણી, મુત્સદ્દી અને યુનોના સૌપ્રથમ મહામંત્રી. પ્રારંભે યુવાવયે તેઓ નૉર્વેની લેબર પાર્ટીમાં જોડાયા અને 1912માં આ પક્ષના હોદ્દા પર ચૂંટાયા, ક્રમશ: આગળ વધતાં 1926માં પક્ષના ઉચ્ચ હોદ્દા પર ચૂંટાયા. દરમિયાન 1919માં ઑસ્લો…
વધુ વાંચો >લીડન જાર
લીડન જાર : વિદ્યુતભારનો સંગ્રહ કરવા માટેની પ્રયુક્તિ. તેની શોધ 1746માં લીડન(નૅધરલેન્ડ્ઝ)માં થઈ હતી. લીડન જાર એ કાચની બરણી છે, જેને બૂચ વડે બંધ કરવામાં આવેલી હોય છે. બરણીને અંદર અને બહારથી અડધે સુધી ધાતુના પતરાથી ઢાંકવામાં આવે છે. ધાતુના પતરામાંથી વિદ્યુતનું વહન થાય છે, પણ કાચમાંથી થતું નથી. બૂચમાંથી…
વધુ વાંચો >લીચ, એડ્મન્ડ રૉનાલ્ડ
લીચ, એડ્મન્ડ રૉનાલ્ડ (જ. 6 નવેમ્બર 1910, સિડમથ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 6 ફેબ્રુઆરી 1969) : બ્રિટિશ સમાજમાનવશાસ્ત્રી. તેમણે ઐતિહાસિક પ્રકાર્યવાદને સમર્થન આપ્યું ન હતું. તેમણે પરિવર્તનના સંદર્ભમાં માહિતી મેળવીને તેનું વિશ્લેષણ કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. તેમના પિતા આર્જેન્ટીનામાં શેરડીનાં ખેતરોના ઉત્પાદનના મૅનેજર હતા. તેમનું શિક્ષણ મેર્લબોરોહ અને ક્લારે કૉલેજ તથા કેમ્બ્રિજમાં…
વધુ વાંચો >લીચ, જૉન
લીચ, જૉન (જ. 29 ઑગસ્ટ 1817, લંડન, બ્રિટન; અ. 29 ઑક્ટોબર 1864, લંડન, બ્રિટન) : પ્રસિદ્ધ ‘પંચ’ સામયિકના જાણીતા વ્યંગ્યચિત્રકાર. લીચને તબીબી શાખામાં પ્રવેશ મળ્યો હોવા છતાં એમનું અભ્યાસમાં ચિત્ત ચોંટ્યું નહિ, તેથી તેમણે ચિત્રો ચીતરવાં શરૂ કર્યાં. લંડનની શેરીમાં ભટકીને અનન્ય હાસ્યજનક વ્યક્તિત્વ ધરાવતી વ્યક્તિઓનાં રેખાંકનો કર્યાં. આ રેખાંકનો…
વધુ વાંચો >લી ચિંગ-ચાઓ
લી ચિંગ-ચાઓ (જ. 1081, શીનાન શાનતુંગ, ચીન; અ. 1150, શીનાન શાનતુંગ, ચીન) : ચીનનાં મહાન કવયિત્રી. પિતા ઓજસ્વી લેખક અને દાદીમા નામાંકિત વિદુષી. આમ સાહિત્યના સંસ્કાર લી ચિંગ-ચાઓને વારસામાં જ મળેલા. 1101માં પ્રાચ્યવિદ્યાના ખ્યાતનામ નિષ્ણાત ચાઓ-મિંગ-ચૅંગ સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાઈને અત્યંત સુખી દાંપત્યજીવન માણ્યું; પણ એ સુખ દીર્ઘકાલીન ન નીવડ્યું. જ્યુશેન…
વધુ વાંચો >લીચી
લીચી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ સેપિન્ડેસીની એક વૃક્ષ-પ્રજાતિ. તેની બે જાતિઓ થાય છે. Litchi philipinesis Radlk. ફિલિપાઇન્સમાં વન્ય સ્થિતિમાં મળી આવે છે. L. Chinensis (Gaertn.) Sonn. syn. Nephelium litchi cambess. (હિં., બં. લીચી) દક્ષિણ ચીનની સ્થાનિક જાતિ છે. લીચી 10 મી.થી 12 મી. ઊંચું સદાહરિત વૃક્ષ છે અને…
વધુ વાંચો >લીજંડ
લીજંડ : કોઈ વ્યક્તિ, ઘટના કે સ્થળ અંગે પુરાણા કાળથી પ્રચલિત થયેલી વાત. તેમાં રહેલા તથ્ય અંગે કોઈ તર્ક કરતું નથી. વાતને યથાવત્ સ્વીકારીને તેનો પ્રતીકાત્મક અર્થ પ્રચલિત બને છે અને પેઢીઓ સુધી તે એમનો એમ જળવાઈ રહે છે. પુરાણોમાં આવતી વાતો, દંતકથાઓમાં આવતાં પાત્રો લીજંડ બનીને દેશની પ્રજાના સંસ્કારવારસામાં…
વધુ વાંચો >લીજેન્ડર, એડ્રીન મારી
લીજેન્ડર, એડ્રીન મારી (જ. 18 સપ્ટેમ્બર 1752, પૅરિસ; અ. 18 જાન્યુઆરી 1833, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ ગણિતશાસ્ત્રી. સંશોધન-કારકિર્દીનાં ઘણાં વર્ષો ઉપવલીય સંકલ(elliptic integral)ના અભ્યાસમાં ગાળ્યાં. 1775થી 1780ના ગાળા દરમિયાન લીજેન્ડર ઇકોલ મિલિટેરમાં ગણિતના પ્રાધ્યાપક હતા. 1795માં ઇકોલ નૉર્મેલમાં ગણિતના પ્રાધ્યાપક થયા. તેમના સહકાર્યકર પીરી સી માઁ લાપ્લાસના તેમના તરફના પૂર્વગ્રહને કારણે…
વધુ વાંચો >લીઝ અને લીઝિંગ
લીઝ અને લીઝિંગ : ઉત્પાદક અથવા વિક્રેતાની માલિકીની મિલકત કોઈ વ્યક્તિને પસંદ પડે તો તેના વપરાશ અને કબજાના હકો મેળવવા માટે કરેલો કરાર. આવો કરાર ભાડાપટો લેનાર (lessee) અને ભાડાપટો આપનાર (lessor) વચ્ચે થતો હોય છે. લીઝના નાણાકીય લીઝ (financial lease) અને પરિચાલન લીઝ (operating lease) એવા બે પ્રકારો છે.…
વધુ વાંચો >લીટલ બેલે ટ્રૂપ (સ્થાપના 1952)
લીટલ બેલે ટ્રૂપ (સ્થાપના 1952) : ભારતીય નૃત્યનાટિકાઓ ભજવતી ભારતની અગ્રણી કલાસંસ્થા. જાણીતા નૃત્યકાર અને કોરિયૉગ્રાફર શ્રી ઉદય શંકર પાસે અલ્મોડાના કલ્ચર સેન્ટરમાં તાલીમ લઈને શ્રી શાંતિ બર્ધને લીટલ બેલે ટ્રૂપની સ્થાપના કરી. શ્રી શાંતિ બર્ધને મણિપુરી અને ટીપેરાની નૃત્યશૈલીનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 1944થી શરૂ કરી ઉદય શંકર દિગ્દર્શિત ‘ભુખા…
વધુ વાંચો >લી, ટ્રિગ્વે હલ્વદાન
લી, ટ્રિગ્વે હલ્વદાન (જ. 16 જુલાઈ 1896, ક્રિસ્ટાનિયા, ઑસ્લો, નૉર્વે; અ. 30 ડિસેમ્બર 1968, જિલ્લો, નૉર્વે) : નૉર્વેના રાજકારણી, મુત્સદ્દી અને યુનોના સૌપ્રથમ મહામંત્રી. પ્રારંભે યુવાવયે તેઓ નૉર્વેની લેબર પાર્ટીમાં જોડાયા અને 1912માં આ પક્ષના હોદ્દા પર ચૂંટાયા, ક્રમશ: આગળ વધતાં 1926માં પક્ષના ઉચ્ચ હોદ્દા પર ચૂંટાયા. દરમિયાન 1919માં ઑસ્લો…
વધુ વાંચો >લીડન જાર
લીડન જાર : વિદ્યુતભારનો સંગ્રહ કરવા માટેની પ્રયુક્તિ. તેની શોધ 1746માં લીડન(નૅધરલેન્ડ્ઝ)માં થઈ હતી. લીડન જાર એ કાચની બરણી છે, જેને બૂચ વડે બંધ કરવામાં આવેલી હોય છે. બરણીને અંદર અને બહારથી અડધે સુધી ધાતુના પતરાથી ઢાંકવામાં આવે છે. ધાતુના પતરામાંથી વિદ્યુતનું વહન થાય છે, પણ કાચમાંથી થતું નથી. બૂચમાંથી…
વધુ વાંચો >