૧૭.૧૧
રબરથી રવિભાણ સંપ્રદાય
રબર (રસાયણશાસ્ત્ર)
રબર (રસાયણશાસ્ત્ર) : હીવિયા વૃક્ષના થડમાંથી ઝરતો દૂધ જેવો અપરિષ્કૃત રસ (લૅટેક્સ). રબરનો મુખ્ય સ્રોત Hevea brasiliensis નામનું બ્રાઝિલમાં ઊગતું વૃક્ષ છે. હીવિયા ઉપરાંત રશિયન ડેન્ડેલિયન (dandelion), ગોલ્ડન રોડ, નૈર્ઋત્ય યુ.એસ. તથા મેક્સિકોમાં ઊગતા ગ્વાયૂલ (guayule, parthenium argentum); મિલ્કવીડ તથા અંજીર (fig) વૃક્ષોમાંથી પણ રબર મળે છે, પરંતુ ઉત્પાદન-દૃષ્ટિએ તે…
વધુ વાંચો >રબર (વનસ્પતિશાસ્ત્ર)
રબર (વનસ્પતિશાસ્ત્ર) પ્રત્યાસ્થ, વાયુરોધક… પદાર્થ અપનારી દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા યુફોબિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Hevea brasiliensis (H. B. K.) Muell. (અં. પેરા રબર ટ્રી, કૂચુક ટ્રી) છે. તે 18 મી.થી 30 મી. કે તેથી વધારે ઊંચાઈ ધરાવતું વિશાળ વૃક્ષ છે. તેના થડનો ઘેરાવો 2.4 મી.થી 3.6 મી. જેટલો…
વધુ વાંચો >રબર-ઉદ્યોગ
રબર-ઉદ્યોગ : રબર બનાવવાનો ઉદ્યોગ. રબર કુદરતી અને સંશ્લેષિત બંને સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. વિવિધ વસ્તુઓનું આવશ્યક ગુણવત્તાઓ અનુસાર ઉત્પાદન કરવા માટે તેમાં ગંધક, પ્રવેગક, વર્ણકો, પ્રતિઉપચારકો, પુન:પ્રાપ્ત રબર, પૂરકો વગેરે સંઘટકો ઉમેરવામાં આવે છે. સત્તરમી સદીમાં યુરોપિયન પ્રવાસી સંશોધકોએ મધ્ય અને દક્ષિણ અમેરિકામાં ઇન્ડિયનોને રબરના ઝાડના રસમાંથી બનાવેલ સફેદ જલપ્રતિરોધક…
વધુ વાંચો >રબાઉલ (Rabaul)
રબાઉલ (Rabaul) : પાપુઆ ન્યૂ ગિનીના ન્યૂ બ્રિટન વિભાગમાં આવેલું કુદરતી બારું. ભૌગોલિક સ્થાન : 4° 17´ ઉ. અ. અને 152° 16´ પૂ. રે. તે ન્યૂ બ્રિટન ટાપુના ઉત્તર છેડા પર આવેલું ખૂબ જ વ્યસ્ત બંદર છે. તેની ઉત્તરમાં સેન્ટ જ્યૉર્જની ખાડી આવેલી છે. દુનિયાના બીજા કોઈ પણ બંદર પરથી…
વધુ વાંચો >રબાત
રબાત : મોરૉક્કોનું પાટનગર અને તેનાં મુખ્ય ચાર શહેરો પૈકીનું એક શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 33° 57´ ઉ. અ. અને 6° 50´ પ. રે. . તે આટલાંટિક મહાસાગરને કિનારે છીછરી નદી બો રેગ્રેગ(Bou Regreg)ના મુખ પર વસેલું છે. રબાત અને તેની તદ્દન નજીકનું સૅલે (Sale´) શહેર આ નદીના સામસામે કાંઠે…
વધુ વાંચો >રબાત (માલ્ટા)
રબાત (માલ્ટા) : ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં પશ્ચિમ-મધ્ય માલ્ટામાં આવેલું નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : આશરે 35° 55´ ઉ. અ. અને 14° 30´ પૂ. રે.. તે વાલેટાની પશ્ચિમે મેડિના નજીક આવેલું છે. રોમન ઇતિહાસકાળમાં રબાત અને મેડિનાનાં સ્થળોનો ટાપુના પાટનગર મેલિટા દ્વારા કબજો મેળવાયેલો. અહીં ઘણાં રોમન ખંડિયેરો છે. તેમાં સંગ્રહાલયનો સમાવેશ કરતું…
વધુ વાંચો >રબી, ઇસિડૉર આઇઝાક
રબી, ઇસિડૉર આઇઝાક (જ. 29 જુલાઈ 1898, રૈમાનોવ, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 1988) : અમેરિકન ભૌતિકશાસ્ત્રી. પિતાનું નામ ડેવિડ રૉબર્ટ અને માતાનું નામ જેનેટ ટાઇગે. 1899માં પરિવાર સાથે અમેરિકામાં સ્થળાંતર કર્યું, શાળાનો અભ્યાસ ન્યૂયૉર્કમાં કર્યા બાદ, 1919માં ત્યાંની કૉર્નેલ યુનિવર્સિટીમાંથી રસાયણશાસ્ત્રમાં સ્નાતકની અને 1921માં અનુસ્નાતકની પદવી મેળવી અને 1927માં કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાંથી સ્ફટિકોના…
વધુ વાંચો >રમકડાં-મ્યુઝિયમ
રમકડાં-મ્યુઝિયમ : જર્મનીમાં સોનબર્ગ ખાતે સૈકા જૂનાં તથા આધુનિક રમકડાંનો વિપુલ સંગ્રહ. વિશ્વનાં રમકડાંનો પાંચમો ભાગ અહીં સંગૃહીત હોઈ તે ‘વિશ્વ રમકડાં રાજધાની’ (વર્લ્ડ ટૉઇઝ કૅપિટલ) તરીકે ઓળખાય છે. ત્રણ માળના મકાનમાં આ સંગ્રહસ્થાન આવેલું છે. સૌથી નીચેના માળે યાંત્રિક રમકડાં છે. તેમાં વરાળથી ચાલતું એન્જિન, રોલર કોસ્ટર, મોટા જથ્થામાં…
વધુ વાંચો >રમકડું
રમકડું : સામાન્યત: બાળકો દ્વારા રમવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી ચીજવસ્તુ કે સાધન. વિશ્વના દરેક સમાજમાં બાળક રમકડે રમે છે. ધાવણી, ઘૂઘરો, દડો, ઢીંગલી, રથ કે ગાડી, કોયડા જેવાં રમકડાં પ્રાચીન કાળથી બાળકોનાં જીવનમાં મહત્વનો ભાગ ભજવતાં રહ્યાં છે. રમકડું બાળકનું મનોરંજન કરે છે. તે બાળકને જ્ઞાન પણ આપે છે અને…
વધુ વાંચો >રમ જંગલ
રમ જંગલ : ઑસ્ટ્રેલિયાની નૉર્ધર્ન ટેરિટરીમાં આવેલો યુરેનિયમ-ખાણ ઉદ્યોગનો વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : 13° 25´ દ. અ. અને 131° 0´ પૂ. રે. . તે ડાર્વિનથી દક્ષિણ તરફ આશરે 97 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. જૉન મિશેલ વ્હાઇટ નામના એક પૂર્વેક્ષકે (prospector) 1949માં અહીંના એક સ્થળેથી સર્વપ્રથમ વાર યુરેનિયમ શોધી કાઢેલું. 1952માં…
વધુ વાંચો >રબર (રસાયણશાસ્ત્ર)
રબર (રસાયણશાસ્ત્ર) : હીવિયા વૃક્ષના થડમાંથી ઝરતો દૂધ જેવો અપરિષ્કૃત રસ (લૅટેક્સ). રબરનો મુખ્ય સ્રોત Hevea brasiliensis નામનું બ્રાઝિલમાં ઊગતું વૃક્ષ છે. હીવિયા ઉપરાંત રશિયન ડેન્ડેલિયન (dandelion), ગોલ્ડન રોડ, નૈર્ઋત્ય યુ.એસ. તથા મેક્સિકોમાં ઊગતા ગ્વાયૂલ (guayule, parthenium argentum); મિલ્કવીડ તથા અંજીર (fig) વૃક્ષોમાંથી પણ રબર મળે છે, પરંતુ ઉત્પાદન-દૃષ્ટિએ તે…
વધુ વાંચો >રબર (વનસ્પતિશાસ્ત્ર)
રબર (વનસ્પતિશાસ્ત્ર) પ્રત્યાસ્થ, વાયુરોધક… પદાર્થ અપનારી દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા યુફોબિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Hevea brasiliensis (H. B. K.) Muell. (અં. પેરા રબર ટ્રી, કૂચુક ટ્રી) છે. તે 18 મી.થી 30 મી. કે તેથી વધારે ઊંચાઈ ધરાવતું વિશાળ વૃક્ષ છે. તેના થડનો ઘેરાવો 2.4 મી.થી 3.6 મી. જેટલો…
વધુ વાંચો >રબર-ઉદ્યોગ
રબર-ઉદ્યોગ : રબર બનાવવાનો ઉદ્યોગ. રબર કુદરતી અને સંશ્લેષિત બંને સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. વિવિધ વસ્તુઓનું આવશ્યક ગુણવત્તાઓ અનુસાર ઉત્પાદન કરવા માટે તેમાં ગંધક, પ્રવેગક, વર્ણકો, પ્રતિઉપચારકો, પુન:પ્રાપ્ત રબર, પૂરકો વગેરે સંઘટકો ઉમેરવામાં આવે છે. સત્તરમી સદીમાં યુરોપિયન પ્રવાસી સંશોધકોએ મધ્ય અને દક્ષિણ અમેરિકામાં ઇન્ડિયનોને રબરના ઝાડના રસમાંથી બનાવેલ સફેદ જલપ્રતિરોધક…
વધુ વાંચો >રબાઉલ (Rabaul)
રબાઉલ (Rabaul) : પાપુઆ ન્યૂ ગિનીના ન્યૂ બ્રિટન વિભાગમાં આવેલું કુદરતી બારું. ભૌગોલિક સ્થાન : 4° 17´ ઉ. અ. અને 152° 16´ પૂ. રે. તે ન્યૂ બ્રિટન ટાપુના ઉત્તર છેડા પર આવેલું ખૂબ જ વ્યસ્ત બંદર છે. તેની ઉત્તરમાં સેન્ટ જ્યૉર્જની ખાડી આવેલી છે. દુનિયાના બીજા કોઈ પણ બંદર પરથી…
વધુ વાંચો >રબાત
રબાત : મોરૉક્કોનું પાટનગર અને તેનાં મુખ્ય ચાર શહેરો પૈકીનું એક શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 33° 57´ ઉ. અ. અને 6° 50´ પ. રે. . તે આટલાંટિક મહાસાગરને કિનારે છીછરી નદી બો રેગ્રેગ(Bou Regreg)ના મુખ પર વસેલું છે. રબાત અને તેની તદ્દન નજીકનું સૅલે (Sale´) શહેર આ નદીના સામસામે કાંઠે…
વધુ વાંચો >રબાત (માલ્ટા)
રબાત (માલ્ટા) : ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં પશ્ચિમ-મધ્ય માલ્ટામાં આવેલું નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : આશરે 35° 55´ ઉ. અ. અને 14° 30´ પૂ. રે.. તે વાલેટાની પશ્ચિમે મેડિના નજીક આવેલું છે. રોમન ઇતિહાસકાળમાં રબાત અને મેડિનાનાં સ્થળોનો ટાપુના પાટનગર મેલિટા દ્વારા કબજો મેળવાયેલો. અહીં ઘણાં રોમન ખંડિયેરો છે. તેમાં સંગ્રહાલયનો સમાવેશ કરતું…
વધુ વાંચો >રબી, ઇસિડૉર આઇઝાક
રબી, ઇસિડૉર આઇઝાક (જ. 29 જુલાઈ 1898, રૈમાનોવ, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 1988) : અમેરિકન ભૌતિકશાસ્ત્રી. પિતાનું નામ ડેવિડ રૉબર્ટ અને માતાનું નામ જેનેટ ટાઇગે. 1899માં પરિવાર સાથે અમેરિકામાં સ્થળાંતર કર્યું, શાળાનો અભ્યાસ ન્યૂયૉર્કમાં કર્યા બાદ, 1919માં ત્યાંની કૉર્નેલ યુનિવર્સિટીમાંથી રસાયણશાસ્ત્રમાં સ્નાતકની અને 1921માં અનુસ્નાતકની પદવી મેળવી અને 1927માં કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાંથી સ્ફટિકોના…
વધુ વાંચો >રમકડાં-મ્યુઝિયમ
રમકડાં-મ્યુઝિયમ : જર્મનીમાં સોનબર્ગ ખાતે સૈકા જૂનાં તથા આધુનિક રમકડાંનો વિપુલ સંગ્રહ. વિશ્વનાં રમકડાંનો પાંચમો ભાગ અહીં સંગૃહીત હોઈ તે ‘વિશ્વ રમકડાં રાજધાની’ (વર્લ્ડ ટૉઇઝ કૅપિટલ) તરીકે ઓળખાય છે. ત્રણ માળના મકાનમાં આ સંગ્રહસ્થાન આવેલું છે. સૌથી નીચેના માળે યાંત્રિક રમકડાં છે. તેમાં વરાળથી ચાલતું એન્જિન, રોલર કોસ્ટર, મોટા જથ્થામાં…
વધુ વાંચો >રમકડું
રમકડું : સામાન્યત: બાળકો દ્વારા રમવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી ચીજવસ્તુ કે સાધન. વિશ્વના દરેક સમાજમાં બાળક રમકડે રમે છે. ધાવણી, ઘૂઘરો, દડો, ઢીંગલી, રથ કે ગાડી, કોયડા જેવાં રમકડાં પ્રાચીન કાળથી બાળકોનાં જીવનમાં મહત્વનો ભાગ ભજવતાં રહ્યાં છે. રમકડું બાળકનું મનોરંજન કરે છે. તે બાળકને જ્ઞાન પણ આપે છે અને…
વધુ વાંચો >રમ જંગલ
રમ જંગલ : ઑસ્ટ્રેલિયાની નૉર્ધર્ન ટેરિટરીમાં આવેલો યુરેનિયમ-ખાણ ઉદ્યોગનો વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : 13° 25´ દ. અ. અને 131° 0´ પૂ. રે. . તે ડાર્વિનથી દક્ષિણ તરફ આશરે 97 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. જૉન મિશેલ વ્હાઇટ નામના એક પૂર્વેક્ષકે (prospector) 1949માં અહીંના એક સ્થળેથી સર્વપ્રથમ વાર યુરેનિયમ શોધી કાઢેલું. 1952માં…
વધુ વાંચો >