૬(૧).૨૬
ગાંધી રંભાબહેન મનમોહનથી ગિલ ગુલઝાર સિંઘ
ગાંધી સ્મારક સંગ્રહાલય, અમદાવાદ
ગાંધી સ્મારક સંગ્રહાલય, અમદાવાદ : ગાંધીજીના જીવનકાર્ય સાથે સંકળાયેલું મહત્વનું રાજકીય સંગ્રહાલય. 1918થી 1930 સુધી ગાંધીજી અને કસ્તૂરબાનું સાબરમતી નદીના તટ ઉપરનું નિવાસસ્થાન અને પ્રાર્થનાભૂમિ તથા દાંડીકૂચની પવિત્ર ભૂમિ. તે પાછળથી સત્યાગ્રહ આશ્રમ તરીકે જાણીતી થઈ. તેમના સ્મરણાર્થે રચાયેલું આ ઐતિહાસિક સ્થળ રાષ્ટ્રીય સ્મારક તરીકે આજે મહત્વ ધરાવે છે. આ…
વધુ વાંચો >ગાંધી સ્મૃતિ સંગ્રહાલય
ગાંધી સ્મૃતિ સંગ્રહાલય : મહાત્મા ગાંધીની સ્મૃતિ પ્રજામાં અકબંધ રાખવા 1955માં અસ્તિત્વમાં આવેલું ભાવનગર ખાતેનું મ્યુઝિયમ. 1948માં સરદાર પટેલે ઇચ્છા વ્યક્ત કરેલી કે ભાવનગરમાં મહાત્મા ગાંધીની સ્મૃતિનું વર્ધન કરવા માટે એક અલાયદું મ્યુઝિયમ સ્થપાવું જોઈએ. આ ઇચ્છાની પૂર્તિ કરવા માટે ભાવનગરના મહારાજા કૃષ્ણકુમારસિંહજીએ પાંચ લાખ રૂપિયાનું દાન આપ્યું, તથા અબ્દુલ…
વધુ વાંચો >ગિદવાણી, આચાર્ય અસૂદમલ ટેકચંદ
ગિદવાણી, આચાર્ય અસૂદમલ ટેકચંદ (જ. 1890, સિંધ; અ. 1935) : ગાંધીજીએ સ્થાપેલી ગૂજરાત વિદ્યાપીઠના પહેલા આચાર્ય. સિંધ કૉલેજમાં અભ્યાસ કરી 1911માં એમ.એ. થયા અને તે જ વર્ષે એ કૉલેજમાં ફેલો નિમાયા. 1912માં વધુ અભ્યાસાર્થે ઇંગ્લૅન્ડ ગયા. ત્યાં ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં ત્રણ વર્ષ ભણી 1915માં હિંદ પાછા ફર્યા. એ પછી અલ્લાહાબાદ યુનિવર્સિટીમાં…
વધુ વાંચો >ગિદવાણી, (ડૉ.) ચોઇથરામ પ્રતાપરાય
ગિદવાણી, (ડૉ.) ચોઇથરામ પ્રતાપરાય (જ. 25 ડિસેમ્બર 1889, હૈદરાબાદ, સિંધ; અ. 12 સપ્ટેમ્બર 1957, મુંબઈ) : સિંધના પ્રખર રાષ્ટ્રવાદી કૉંગ્રેસી. તેમના પિતા સરકારી અમલદાર હતા. નાનપણથી રાષ્ટ્રભક્તિની તેમના ઉપર ઊંડી અસર પડી હતી. 1904માં 15 વર્ષની વયે તે બંગભંગ આંદોલનની અસરમાં આવ્યા હતા અને 1908માં લોકમાન્ય ટિળકને 6 વર્ષની થયેલી…
વધુ વાંચો >ગિનિસ, અલેક (સર)
ગિનિસ, અલેક (સર) (જ. 2 એપ્રિલ 1914, પૅડિંગ્ટન, લંડન; અ. 5 ઑગસ્ટ 2000, મિડહર્સ્ટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટિશ અભિનેતા. તખ્તાથી કારકિર્દી શરૂ કરનાર આ પ્રતિભાસંપન્ન અભિનેતાને લોકો ‘ચહેરા વગરના કલાકાર’ તરીકે ઓળખતા. આનું કારણ એટલું જ કે ગમે તે ભૂમિકા હોય આ અભિનેતા તેને અત્યંત સ્વાભાવિકતાથી ન્યાય આપતા. શરૂઆતમાં તે મુખ્ય…
વધુ વાંચો >ગિની
ગિની : પ. આફ્રિકામાં ગિનીના અખાતકિનારે આવેલો પ્રજાસત્તાક દેશ. તે આશરે 7° 20´ ઉ.થી 12° 40´ ઉ. અક્ષાંશવૃત્ત તથા 7° 40´ પ.થી 15° 0´ પ. રેખાંશવૃત્ત વચ્ચે વિસ્તરેલો છે. તેનું કુલ ક્ષેત્રફળ 2,45,857 ચોકિમી. જેટલું છે. તેની ઉત્તર સીમાએ ગિની બિસૅઉ, સેનેગલ અને માલી પ્રજાસત્તાક – સેનેગલ, પશ્ચિમની સીમાએ આઇવરી…
વધુ વાંચો >ગિનીનો અખાત
ગિનીનો અખાત : આફ્રિકા ભૂમિખંડની પશ્ચિમે આટલાન્ટિક મહાસાગર કિનારે વિષુવવૃત્તરેખાથી સહેજ ઉત્તરમાં લગભગ કાટખૂણે પડેલા ખાંચામાં આવેલો દરિયો. ભૌગોલિક સ્થાન : 2° 00´ ઉ. અ. અને 2° 30´ પૂ. રે.. આ ખાંચામાં નાઇજર નદીનો મુખ્ય ત્રિકોણપ્રદેશ આવેલો છે. વ્યાપક અર્થમાં જોઈએ તો ગિનીના અખાતની સીમા પશ્ચિમે આવેલી કાસામાન્સ (Casamance) નદીથી…
વધુ વાંચો >ગિની બિસૅઉ
ગિની બિસૅઉ : પશ્ચિમ આફ્રિકામાં ગિનીના અખાતકિનારે આવેલો નાનકડો પ્રજાસત્તાક દેશ. તે આશરે 11° 0´ ઉ.થી 12° 40´ ઉ. અક્ષાંશવૃત્ત તથા 13° 40´ પશ્ચિમથી 16° 45´ પશ્ચિમ રેખાંશવૃત્ત વચ્ચે વિસ્તરેલો છે. તેનો કુલ ભૌગોલિક વિસ્તાર 36,125 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની ઉત્તરે સેનેગલ તથા દક્ષિણે ગિની નામના દેશો આવેલા છે. તેના…
વધુ વાંચો >ગિન્ઝબર્ગ, વિટાલી લઝારેવિચ
ગિન્ઝબર્ગ, વિટાલી લઝારેવિચ (Ginzburg, Vitaly Lagarevich) (જ. 4 ઑક્ટોબર 1916, મૉસ્કો, યુ.એસ.એસ.આર.; અ. 8 નવેમ્બર 2009, મૉસ્કો, રશિયા) : રશિયન સૈદ્ધાંતિક ભૌતિક અને ખગોળભૌતિકવિજ્ઞાની અને એન્થની જેમ્સ લૅગ્ગેટ તથા ઍબ્રિકોસોબની ભાગીદારીમાં વર્ષ 2003ના ભૌતિકશાસ્ત્રના નોબેલ પુરસ્કાર-વિજેતા. તે મૉસ્કોના યહૂદી પરિવારના સભ્ય છે. 1938માં તે મૉસ્કો સ્ટેટની ફિઝિક્સ ફૅકલ્ટીમાંથી સ્નાતક થયા.…
વધુ વાંચો >ગિફિન, રૉબર્ટ (સર)
ગિફિન, રૉબર્ટ (સર) (જ. 12 એપ્રિલ 1837, સ્ટ્રેધાવન, લેન્કેશાયર; અ. 12 એપ્રિલ 1910, સ્કૉટલૅન્ડ) : વિખ્યાત બ્રિટિશ અર્થશાસ્ત્રી. માગના નિયમને અનુરૂપ ન હોય તેવી વસ્તુઓનો નિર્દેશ કરી તેની કિંમતોમાં થતા ફેરફારોની તે વસ્તુઓની માગ પર થતી અનુકૂળ અસરનું વિશ્લેષણ ગિફિનના નિરીક્ષણને આભારી છે. ફ્રેન્ચ યાંત્રિકી ગણિતજ્ઞ આંત્વાન-ઑગસ્તીન કૂર્નોની પ્રાથમિક રજૂઆતને…
વધુ વાંચો >ગાંધી, રંભાબહેન મનમોહન
ગાંધી, રંભાબહેન મનમોહન (જ. 27 એપ્રિલ 1911, સરવાળ, તાલુકો ધંધૂકા; અ. 29 માર્ચ 1986) : ગુજરાતી નાટ્યકાર, ગીતલેખક, નિબંધકાર, વાર્તાકાર, અનુવાદક અને હાસ્યલેખક. 1926માં મનમોહન ગાંધી સાથે લગ્ન કર્યાં. 1937માં અર્થશાસ્ત્ર અને માનસશાસ્ત્ર સાથે કર્વે યુનિવર્સિટીની બી.એ.ની ડિગ્રી મેળવી. રાષ્ટ્રભાષામાં કોવિદ થયેલાં. અંગ્રેજી, બંગાળી, મરાઠી અને હિંદીનાં જ્ઞાતા. 1949થી 1953…
વધુ વાંચો >ગાંધી, રાજમોહન દેવદાસ
ગાંધી, રાજમોહન દેવદાસ (જ. 7 ઑગસ્ટ 1935, દિલ્હી) : જાણીતા ઇતિહાસકાર, ચરિત્રલેખક, ટીકાકાર અને રાજ્યસભાના પૂર્વસભ્ય. તેમને તેમના અંગ્રેજી ચરિત્રગ્રંથ ‘રાજાજી : એ લાઇફ’ માટે 2001ના વર્ષનો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યો છે. તેમણે નવી દિલ્હીમાં મૉડર્ન સ્કૂલ તથા સેંટ સ્ટીવન્સ કૉલેજમાં શિક્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું. તેઓ સાપ્તાહિક હિમ્મત, મુંબઈના…
વધુ વાંચો >ગાંધી રાજીવ
ગાંધી, રાજીવ (જ. 10 ઑગસ્ટ 1944, મુંબઈ; અ. 21 મે 1991, શ્રીપેરામ્બદુર, તામિલનાડુ) : ભારતના સૌથી યુવાન વડાપ્રધાન, આર્થિક ઉદારીકરણની નીતિની શરૂઆત કરનાર તથા નવી ટૅક્નૉલૉજીને આવકારીને ભારતને એકવીસમી સદીમાં પ્રવેશ કરાવવાની ઉમેદ રાખનાર નેતા. સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામ સાથે સંકળાયેલા કુટુંબમાં તેમના વડદાદા મોતીલાલ નહેરુ, તેમના નાના જવાહરલાલ નહેરુ, માતા ઇન્દિરા ગાંધી…
વધુ વાંચો >ગાંધી, રામચંદ્ર
ગાંધી, રામચંદ્ર (જ. 9 જૂન 1937, ચેન્નાઇ; અ. 13 જૂન 2007, નવી દિલ્હી) : અગ્રણી દાર્શનિક અને આજન્મ શિક્ષક. પિતાનું નામ દેવદાસ (ગાંધી) અને માતાનું નામ લક્ષ્મી જે ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારીનાં પુત્રી હતાં. તેમનું સ્નાતક સુધીનું શિક્ષણ દિલ્હીમાં અને ઉચ્ચ શિક્ષણ સેન્ટ સ્ટીવન્સ કૉલેજ, દિલ્હી અને ઇંગ્લૅન્ડની ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં થયેલું. તેમણે…
વધુ વાંચો >ગાંધી, રાહુલ
ગાંધી, રાહુલ (જ. 19 જૂન, 1970, દિલ્હી, ભારત) : ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસ(આઈએનસી)ના નેતા. વર્ષ 2004થી વર્ષ 2019 સુધી ત્રણ વાર ઉત્તરપ્રદેશની અમેઠી બેઠક પરથી અને વર્ષ 2019થી 23 માર્ચ, 2023 સુધી કેરળની વાયનાડ બેઠક પરથી સાંસદ. હાલ સૂરતની જ્યુડિશિયલ કોર્ટે માનહાનિના એક કેસમાં તેમને સાંસદ તરીકે ગેરલાયક ઠેરવ્યા છે અને બે…
વધુ વાંચો >ગાંધી, લાલચંદ્ર ભગવાનદાસ
ગાંધી, લાલચંદ્ર ભગવાનદાસ (જ. 23 ઑગસ્ટ 1894, દાઠા, ગોહિલવાડ; અ. 29 માર્ચ 1976) : પ્રસિદ્ધ જૈન પંડિત. પ્રાથમિક શિક્ષણ વતનમાં, પછી વારાણસીની યશોવિજય જૈન સંસ્કૃત-પ્રાકૃત પાઠશાળામાં આશરે આઠ વર્ષ સુધી સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષાઓ તથા વ્યાકરણ, ન્યાય, કાવ્ય આદિનો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો. પાછા ફરી ચારેક વર્ષ અધ્યાપન-સંશોધનની છૂટક નોકરીઓ કરી. થોડો સમય બિકાનેરમાં…
વધુ વાંચો >ગાંધી વિદ્યાપીઠ, વેડછી
ગાંધી વિદ્યાપીઠ, વેડછી : ગાંધીવાદી કેળવણીકાર જુગતરામભાઈની 40 વર્ષની સાધના અને આરાધનાને પરિણામે આકાર પામેલી સંસ્થા. 1967માં તેની સ્થાપના થઈ તેના ચાર દાયકા પહેલાં આદિવાસીઓના સર્વાંગીણ વિકાસ માટે ચૂનીભાઈ મહેતા અને જુગતરામભાઈ દવેએ વેડછીમાં આશ્રમ સ્થાપી ખાદી અને બુનિયાદી શિક્ષણનાં માધ્યમો દ્વારા આદિવાસીઓમાં શિક્ષણ અને સ્વાવલંબનનું સંસ્કાર-સિંચન કરવા માંડ્યું હતું.…
વધુ વાંચો >ગાંધી, શામળદાસ લક્ષ્મીદાસ
ગાંધી, શામળદાસ લક્ષ્મીદાસ (જ. 1897, રાજકોટ; અ. 8 જૂન 1953, મુંબઈ) : જૂનાગઢની આરઝી હકૂમતના સરનશીન અને પત્રકાર. ગાંધીજીના મોટા ભાઈ લક્ષ્મીદાસ ઉર્ફે કાળિદાસ ગાંધીના મોટા પુત્ર. માતાનું નામ નંદકુંવરબા અને પત્નીનું નામ વિજયાબહેન. તેમને કિશોર અને હેમંત નામના બે પુત્રો અને પુષ્પા તથા મંજરી નામની બે પુત્રીઓ હતી. કિશોર…
વધુ વાંચો >ગાંધી, સંજય
ગાંધી, સંજય (જ. 14 ડિસેમ્બર 1946, મુંબઈ; અ. 23 જૂન 1980, દિલ્હી) : ઇન્દિરા અને ફિરોઝ ગાંધીના નાના અને અત્યંત મહત્વાકાંક્ષી પુત્ર. તે કૉલેજ શિક્ષણ પૂરું કરી શક્યા નહિ. ઇન્દિરા ગાંધીએ દેશમાં કટોકટી જાહેર કરી ત્યારે સંજય ગાંધી 27 વર્ષની નાની વયે માતાની પડખે ઊભા રહ્યા. દિલ્હીમાં તુર્કમાન ગેટ અને…
વધુ વાંચો >ગાંધી, સોનિયા
ગાંધી, સોનિયા (જ. 9 ડિસેમ્બર 1946, લુસિયાના, ઇટાલી) : ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસનાં વિદ્યમાન (2006) મહિલા-પ્રમુખ અને પૂર્વ વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીનાં પત્ની. ઇટાલીમાં જન્મેલાં અને ઊછરેલાં સોનિયા ગાંધીનું મૂળ નામ એડવિગે ઍન્ટૉનિયા અલ્બિના માઇનો હતું. પિતા સ્ટેફાનો માઇનો તથા માતા પાઓલા માઇનો. મકાનોના કૉન્ટ્રાક્ટનો વ્યવસાય કરતા પિતા સાથે કિશોરાવસ્થા સુધી આરબાસાનો…
વધુ વાંચો >