ખંડ ૫
કિઓન્જારથી ક્રિમોના
કેનેડી જ્હૉન એફ.
કેનેડી, જ્હૉન એફ. (જ. 29 મે 1917, બ્રુકલિન, મૅસેચૂસેટ્સ; અ. 22 નવેમ્બર 1963, ડલાસ, ટેક્સાસ) : અમેરિકાના પાંત્રીસમા પ્રમુખ (1960-1963). વીસમી સદીમાં જન્મેલા કેનેડી સૌથી યુવાન વયના અને પ્રથમ કૅથલિક પ્રમુખ હતા. તેઓ પ્રમુખ બનતાં અમેરિકાની નવી પેઢીના હાથમાં સત્તાનાં સૂત્રો આવ્યાં. કેનેડીના પિતા જોસેફ કેનેડીએ ફ્રૅન્કલિન રૂઝવેલ્ટ સાથે કામ…
વધુ વાંચો >કેનેડી રાઉન્ડ
કેનેડી રાઉન્ડ : આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર પરનાં આયાતજકાત જેવાં નિયંત્રણોને ઓછાં કરીને આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારમાં વધારો કરવાના ઉદ્દેશથી યોજાયેલી વાટાઘાટો. તે માટે 1947માં ‘જનરલ ઍગ્રીમેન્ટ ઑન ટૅરિફ્સ ઍન્ડ ટ્રેડ’(GATT)ના નામથી એક આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. 1947થી ’62 વચ્ચે તેના આશ્રયે આયાતજકાતોમાં ઘટાડો કરવાના ઉદ્દેશથી પાંચ સફળ આંતરરાષ્ટ્રીય વાટાઘાટો યોજાઈ હતી,…
વધુ વાંચો >કેનેડી રૉબર્ટ એફ.
કેનેડી, રૉબર્ટ એફ. (જ. 20 નવેમ્બર 1925, બ્રુકલિન, મૅસેચૂસેટ્સ; અ. 6 જૂન 1968, લોસ એન્જેલિસ, કૅલિફૉર્નિયા, યુ. એસ.) : અમેરિકાના રાજદ્વારી પુરુષ તથા ડેમોક્રૅટિક પક્ષની ઉદારમતવાદી પાંખના સૌથી શક્તિશાળી નેતા. પિતા જૉસેફ કેનેડી ઇંગ્લૅન્ડથી અમેરિકામાં સ્થળાંતર કરી ગયેલા. પોતાની કુનેહથી ત્યાં ધનાઢ્ય બન્યા. તેમના મોટા ભાઈ જ્હૉન કેનેડી 1960માં અમેરિકાના…
વધુ વાંચો >કૅનેબિસ
કૅનેબિસ : જુઓ ભાંગ
વધુ વાંચો >કેનેરી દ્વીપ દૂરબીનો
કેનેરી દ્વીપ દૂરબીનો : આફ્રિકા ખંડની વાયવ્યે આશરે 113 કિમી. દૂર, કર્કવૃત્તની સહેજ ઉત્તરે, આટલાંટિક મહાસાગરમાં આવેલા તેર જેટલા (સાત મોટા, છ નાના), કેનેરી દ્વીપ તરીકે ઓળખાતા ટાપુઓના સમૂહ ઉપર સ્થપાયેલી વેધશાળાના ટેલિસ્કોપ. આ દ્વીપસમૂહમાં પશ્ચિમ તરફ સૌથી દૂર આવેલો ટાપુ લા પાલ્મા છે, જ્યારે તેનો સૌથી મોટો ટાપુ ટેનેરિફ…
વધુ વાંચો >કેનેરી દ્વીપસમૂહ
કેનેરી દ્વીપસમૂહ : આફ્રિકા ખંડની વાયવ્યે 100 કિમી અંતરે આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં આવેલા જ્વાળામુખીજન્ય કેનેરી ટાપુઓ તે 28° 00′ ઉ. અ. અને 15° 30′ પ.રે. પર આવેલા છે. કુલ વિસ્તાર 7,300 ચો. કિમી. વસ્તી 22.1 લાખ (2019). આ ટાપુઓમાં ગ્રાન કાનારિયા, ટેનેરિફ, ગોમેરા, યેરો (ફેરો), લા પાલ્મા, તેમજ ફુઅરટીવેન્ટુરા અને લૅન્ઝરોટીનો…
વધુ વાંચો >કૅનોઝોઇક યુગ
કૅનોઝોઇક યુગ (Cainozoic Era) : ભૂસ્તરીય ઇતિહાસનો અંદાજે છેલ્લાં 6.5-7 કરોડ વર્ષનો સમયગાળો. પૃથ્વીના પટ પર આજે જોવા મળતા ખંડો, સમુદ્રો અને મહાસાગરો, ભવ્ય પર્વતરચનાઓનાં વિવિધ ભૂમિર્દશ્યો, જળપરિવાહ અને નદીમાર્ગો, વિશાળ મેદાનો, આબોહવાના વિભાગો, પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિ જેવાં જીવનસ્વરૂપો તેમજ તેમનું વિતરણ વગેરે જેવાં લક્ષણો કૅનોઝોઇક યુગના ટૂંકા ભૂસ્તરીય સમયગાળા…
વધુ વાંચો >કેનોપનિષદ
કેનોપનિષદ : જુઓ ઉપનિષદ.
વધુ વાંચો >કૅનોપી
કૅનોપી : ચંદરવા કે છત્રી આકારનું ઉપરથી લટકતું અથવા નીચેના આધારે ઊભું કરેલું છત્ર. તેને લીધે એની નીચેની વસ્તુને આવરણ અને રક્ષણ મળી રહે છે. હાલના સ્થાપત્યમાં તડકા અને વરસાદ સામે રક્ષણ આપવા કે ક્યારેક માત્ર શોભા માટે આવાં છત્રોનો ઉપયોગ થાય છે. અગાઉ દૈવી કે સ્વર્ગીય રક્ષણ-પ્રતીક તરીકે એ…
વધુ વાંચો >કેનો રેમોં
કેનો, રેમોં (જ. 21 ફેબ્રુઆરી 1903, લ હાર્વે, ફ્રાંસ; અ. 25 ઑક્ટોબર 1976, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ નવલકથાકાર અને કવિ. સૉરબોનમાં શિક્ષણ લીધા પછી 1936થી 1938 દરમિયાન વૃત્તાંત-નિવેદક તરીકે કામગીરી બજાવી. ત્યારબાદ પ્રશિષ્ટ સર્જકો વિશેની ‘આંસીક્લોપીદી દ લા પ્લેઇઆદ’ નામની ગ્રંથશ્રેણીમાં રીડર તરીકે જોડાયા અને 1955માં તેના નિયામક નિમાયા. 1920ના દાયકામાં…
વધુ વાંચો >કિઓન્જાર
કિઓન્જાર (Keonjhar) : ઓડિસાના ઉત્તરભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21o 11’થી 22o 10′ ઉ. અ. અને 85o 11’થી 86o 22′ પૂ.રે. વચ્ચેનો 8337 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ ઝારખંડ રાજ્યનો પશ્ચિમ સિંગભૂમ જિલ્લો, પૂર્વ તરફ મયૂરભંજ, બાલેર અને…
વધુ વાંચો >કિકુમારો
કિકુમારો (જ. આશરે 1780, જાપાન; અ. 1820 પછી, જાપાન) : જાપાનની પ્રસિદ્ધ કાષ્ઠછાપ ચિત્રકલા (woodcut printing) ઉકિયો-ઈ(Ukio-E)નો ચિત્રકાર. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર કિતાગાવા ઉતામારોનો તે શિષ્ય હતો. ગુરુની પેઠે કિકુમારો પણ ગેઇશા યુવતીઓ અને ટોકિયોના પોશીબારાની વેશ્યાવાડાની રૂપજીવિનીઓના આલેખનમાં સફળ થયો. વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત અને ભભકાદાર વસ્ત્રો પરિધાન કરેલી ગેઇશા યુવતીઓ અને…
વધુ વાંચો >કિગાલી
કિગાલી : મધ્ય આફ્રિકાના રાજ્ય રુઆન્ડાની રાજધાની. મધ્ય આફ્રિકામાં 1962માં ‘યુનાઇટેડ નૅશન્સ ટ્રસ્ટ ટેરિટરી ઑવ્ રુઆન્ડા-બુરુન્ડીમાંથી રુઆન્ડા છૂટું પડી નવું રાષ્ટ્ર બન્યું. લગભગ 1,000થી 1,500 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારની વચમાં આશરે એકાદ હજાર મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતું આ પાટનગર 1º.57′ દ.અ. અને 30º.04′ પૂ.રે. પર આવેલું છે. દેશના મધ્યભાગમાં આવેલું…
વધુ વાંચો >કિઝીલકુમનું રણ
કિઝીલકુમનું રણ : જુઓ રણ.
વધુ વાંચો >કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના-અમેરિકા
કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના, અમેરિકા : અમેરિકાની આધુનિક ઉપકરણોથી સુસજ્જ રાષ્ટ્રીય વેધશાળા. કોઈ એક જ સ્થળે અહીં જેટલાં તથા અહીં છે તેવાં ઉપકરણો ભાગ્યે જ જોવા મળે. આ વેધશાળા ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય છે, કારણ કે અમેરિકાની ઘણી બધી શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓ તેમજ સ્ટીવર્ડ, મૅકગ્રો હિલ, નૅશનલ સોલર…
વધુ વાંચો >કિડલૅન્ડ ફિન
કિડલૅન્ડ, ફિન (જ. 1 ડિસેમ્બર 1943, નોર્વે-) : વર્ષ 2004 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા નૉર્વેજિયન અર્થશાસ્ત્રી. તેમણે તથા તેમના પીએચ.ડી.ના માર્ગદર્શક અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી એડ્વર્ડ પ્રેસકૉટને સંયુક્ત રીતે આ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું છે. સમષ્ટિલક્ષી અર્થશાસ્ત્રના ચાવીરૂપ ગણાય તેવાં બે ક્ષેત્રો (key areas) એટલે વ્યાપારચક્રો ઉદ્ભવવાનાં કારણો અને તેમને પહોંચી…
વધુ વાંચો >કિતાઈ રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ
કિતાઈ, રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ (Kitaj, Ronald Brooks) (જ. 29 ઑક્ટોબર 1932, ક્લીવલૅન્ડ, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 21 ઑક્ટોબર 2007, લોસ એન્જલિસ, કૅલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : આધુનિક જીવનનું આલેખન કરનાર અમેરિકન ચિત્રકાર. તેમનો જન્મ મૂળ હંગેરીથી આવી અમેરિકામાં વસેલા પરિવારમાં થયો હતો. બ્રિટિશ પૉપ કલાના વિકાસમાં તેમનો મહત્વનો ફાળો છે. 1951થી 1955 સુધી…
વધુ વાંચો >