૨૪
સોઇન્કા, વોલથી સ્વોબોડા, લુડવિક
સ્ટોન રિચર્ડ (સર)
સ્ટોન, રિચર્ડ (સર) (જ. 1913; અ. 1991) : વર્ષ 1984 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિક-વિજેતા બ્રિટિશ અર્થશાસ્ત્રી. સ્નાતકની પદવી ઇંગ્લૅન્ડની કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી મેળવ્યા બાદ અર્થશાસ્ત્ર વિષયમાં તે જ યુનિવર્સિટીની ડૉક્ટર ઑવ્ સાયન્સ(D.Sc.)ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. ત્યાર બાદ તે જ યુનિવર્સિટીમાં ફેલો નિમાયા અને પ્રાધ્યાપક તરીકેની કારકિર્દીના અંતે સન્માનનીય પ્રોફેસર (Emeritus professor)…
વધુ વાંચો >સ્ટૉપાર્ડ ટૉમ
સ્ટૉપાર્ડ, ટૉમ (જ. 3 જુલાઈ 1937, ઇઝલિન, ચેકોસ્લોવૅકિયા) : ઇંગ્લૅન્ડનો પ્રખ્યાત અને સફળ નાટ્યકાર. મૂળ નામ ટૉમસ સ્ટ્રૌસલેર. બે વર્ષની ઉંમરે એ સિંગાપુર ગયા; પરંતુ ત્યાં એમના ડૉક્ટર પિતા જાપાનના આક્રમણમાં માર્યા ગયા. એમની માએ પુનર્લગ્ન કરતાં એમણે સાવકા પિતાની અટક સ્વીકારી અને પરિવાર ઇંગ્લૅન્ડમાં વસવા ગયો. ટૉમ સ્ટૉપાર્ડ એમણે…
વધુ વાંચો >સ્ટોરોલાઇટ
સ્ટોરોલાઇટ : પ્રાદેશિક વિકૃતિની પેદાશ. રા. બં. : Fe2A19Si4O22(OH)2. સ્ફ. વર્ગ : ઑર્થોરહોમ્બિક (સ્યુડો-ઑર્થોર્હોમ્બિક) મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. વ. : સ્ફટિકો ટૂંકા પ્રિઝમેટિક, આછી ખરબચડી સપાટીઓવાળા, યુગ્મતાવાળા; યુગ્મતા બ્રેકિડોમ ફલક પર – કાટખૂણો દર્શાવતી, વધસ્તંભ જેવી; ક્યારેક 60°ને ખૂણે પણ મળે. દેખાવ : પારભાસકથી અપારદર્શક. સંભેદ : (010) સ્પષ્ટ. પ્રભંગ : ખરબચડાથી…
વધુ વાંચો >સ્ટૉર્મ ઓવર એશિયા
સ્ટૉર્મ ઓવર એશિયા : ચલચિત્ર. નિર્માણવર્ષ : 1928, મૂક ચિત્ર. શ્વેત અને શ્યામ. દિગ્દર્શક : વ્સેવોલોદ પુદોવકિન. કથા : ઓસિપ બ્રિક, આઇ. નૉવોક્શેવ્નૉવ. છબિકલા : આનાતોલી ગોલોવ્ન્યા. મુખ્ય પાત્રો : વેલેરી ઇન્કિજિનૉફ, આઇ. દેદિન્ત્સેવ, એલેક્સાન્દ્ર ચિસ્ત્યાકૉવ, વિક્ટર સોપ્પી. રશિયામાં નિર્માણ પામેલા આ નોંધપાત્ર મૂક ચિત્રનું રશિયન શીર્ષક ‘પોતોમોક ચંગીઝ-ખાના’ હતું.…
વધુ વાંચો >સ્ટૉર્મ (હાન્સ) થિયોડૉર વૉલ્ડસેન
સ્ટૉર્મ, (હાન્સ) થિયોડૉર વૉલ્ડસેન (જ. 14 સપ્ટેમ્બર 1817, હુઝુમ, શ્લેસ્વિગ; અ. 4 જુલાઈ 1888, હેડેમર્શ્ચેન) : જર્મન કવિ અને નવલકથાકાર. તેમની ટૂંકી નવલકથાઓ જર્મન સાહિત્યની યશકલગી છે. જર્મન કવિતામાં વાસ્તવવાદી કવિ તરીકે સ્ટૉર્મનું નામ જાણીતું છે. રોજબરોજના માનવજીવનનાં હકારાત્મક મૂલ્યોની છબી આ કવિ સહેલાઈથી ચીતરી બતાવે છે. 19મી સદીના છેલ્લા…
વધુ વાંચો >સ્ટૉર્મર હૉર્સ્ટ એલ.
સ્ટૉર્મર, હૉર્સ્ટ એલ. (જ. 6 એપ્રિલ 1949, ફ્રાન્કફર્ટ એમ મેઈન, પશ્ચિમ જર્મની) : જર્મનીમાં જન્મેલ અમેરિકન ભૌતિકવિજ્ઞાની કે જે ડેનિયલ સી. ત્સુઈ અને રોબર્ટ બી. લાફ્લિન સાથે અપૂર્ણાંક વીજભારિત ઉત્તેજનો સાથેના ક્વૉન્ટમ તરલના નવા સ્વરૂપની શોધ માટે 1998ના ભૌતિકવિજ્ઞાનના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. આ ત્રણેય સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે પ્રબળ ચુંબકીય…
વધુ વાંચો >સ્ટોલ (STOL) ઍરોપ્લેન
સ્ટોલ (STOL) ઍરોપ્લેન : વિમાનો(હવાઈ જહાજો, aircraft)નો એવો વર્ગ કે જેમને જમીન ઉપર ઉતરાણ(અવતરણ, landing)નાં અને જમીન ઉપરથી હવામાં ઉત્પ્રસ્થાન(takeoff)નાં અંતરો તેમના જેટલાં જ વજન અને પરિમાપ (size) ધરાવતાં પ્રચલિત વિમાનો કરતાં ઓછાં હોય. ‘સ્ટોલ’ એ short takeoff and landingનું ટૂંકું રૂપ છે. સીધું (vertically) ઉડાણ કે ઉતરાણ કરી શકતાં…
વધુ વાંચો >સ્ટોહલ જ્યૉર્જ અર્ન્સ્ટ
સ્ટોહલ, જ્યૉર્જ અર્ન્સ્ટ (Stahl, Georg Ernst) (જ. 21 ઑક્ટોબર 1660, અન્સબાક, ફ્રાન્કોનિયા; અ. 14 મે 1734, બર્લિન) : દહન અને તેની સાથે સંબંધિત શ્વસન, આથવણ અને કોહવાટ જેવી જૈવિક પ્રવિધિઓ માટેનો ફ્લોજિસ્ટન સિદ્ધાંત વિકસાવનાર જર્મન ચિકિત્સક અને રસાયણવિદ. એક પાદરીના પુત્ર એવા સ્ટોહલે જેના (Jena) ખાતે આયુર્વિજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરેલો અને…
વધુ વાંચો >સ્ટ્રક્ચરલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ સેન્ટર (તારામણી ચેન્નાઈ)
સ્ટ્રક્ચરલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ સેન્ટર (તારામણી, ચેન્નાઈ) : કાઉન્સિલ ઑવ્ સાયન્ટિફિક ઍન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રિસર્ચ(CSIR)ના નેજા હેઠળ સંરચનાકીય (structural) ઇજનેરીના ક્ષેત્રે સંશોધન તથા આધુનિક માહિતીની આપલે કરતું રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ ધરાવતું કેન્દ્ર. આ કેન્દ્રના મુખ્ય હેતુઓ નીચે પ્રમાણે છે : (i) બાંધકામના માળખાનું અભિકલ્પન તથા બાંધકામને લગતાં સંશોધન હાથ ધરવાં. (ii)…
વધુ વાંચો >સ્ટ્રક્ચરલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ સેન્ટર (રૂરકી) [Structural Engineering Research Center (SERC), Roorkee]
સ્ટ્રક્ચરલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ સેન્ટર (રૂરકી) [Structural Engineering Research Center (SERC), Roorkee] : કાઉન્સિલ ઑવ્ સાયન્ટિફિક ઍન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રિસર્ચ(CSIR)ના નેજા હેઠળ સંરચનાકીય (structural) ઇજનેરીમાં સંશોધન હાથ ધરતી સંસ્થા. સંસ્થાના કાર્યક્ષેત્રમાં નીચેનાંનો સમાવેશ થાય છે : (i) અદ્યતન જ્ઞાનની માહિતી-બૅન્ક તરીકે કામ કરી ઇમારતોની સંરચના તથા બાંધકામ માટે માહિતી પૂરી પાડવી. (ii)…
વધુ વાંચો >સોઇન્કા વોલ
સોઇન્કા, વોલ (જ. 13 જુલાઈ 1934, ઇસાટા, નાઇજિરિયા) : આફ્રિકન કવિ, નવલકથાકાર અને નાટ્યકાર. 1986ના સાહિત્યના નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા. તેમનો ઉછેર એંગ્લિકન ચર્ચના કમ્પાઉન્ડમાં થયો હતો. બાળપણથી જ તેઓ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. પિતા પ્રાથમિક શાળાના આચાર્ય હતા. અંગ્રેજી સામ્રાજ્યના વાતાવરણમાં ઉછેર થયો હોવા છતાં સોઇન્કા પોતાની યોરુબા જાતિની જીવનશૈલી અને…
વધુ વાંચો >સોકોટો (નદી)
સોકોટો (નદી) : પશ્ચિમ આફ્રિકામાં આવેલા નાઇજિરિયા દેશના વાયવ્ય ભાગમાં વહેતી નદી. તે કેમ્બી નદીના નામથી પણ ઓળખાય છે. અહીંના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા ઉચ્ચપ્રદેશ પરના ફુંતુઆની દક્ષિણેથી તે નીકળે છે અને પહોળો વળાંક લઈને ઉગ્ર સમુત્પ્રપાતો(escarpments)ની વચ્ચે ખીણો અને ખાઈઓના સપાટ તળભાગમાં થઈને આશરે 320 કિમી.ની લંબાઈમાં સોકોટો રાજ્યના સોકોટો…
વધુ વાંચો >સોકોત્રા (Socotra)
સોકોત્રા (Socotra) : હિંદી મહાસાગરમાં યમન દેશની દરિયાઈ સીમામાં આવેલો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 12 30´ ઉ. અ. અને 54.0 પૂ. રે. ઉપર સ્થિત છે. ગુઆરડાફૂઈ (Guardafui) ખાડી અને અરબી સમુદ્રની વચ્ચે આવેલો છે. સોકોત્રા દ્વીપસમૂહમાં સોકોત્રા ટાપુ સૌથી મોટો છે. જેનું ક્ષેત્રફળ 3,665 ચો.કિમી. છે. આ સિવાય બીજા ચાર…
વધુ વાંચો >સૉક્રેટિસ
સૉક્રેટિસ (જ. ઈ. પૂ. 469, ઍથેન્સ, ગ્રીસ; અ. 399) : અત્યંત ઉમદા ચારિત્ર્ય ધરાવતો ‘ભારતીય ઋષિ’ના બિરુદને પાત્ર મહાન તત્વજ્ઞાની. જેમ રાષ્ટ્રપિતા ગાંધીજીએ ‘મારું જીવન એ જ મારો સંદેશ છે.’ – એમ કહેલું, તેમ સૉક્રેટિસે પણ કહેલું : ‘મારું જીવન એ જ મારું તત્વજ્ઞાન છે’. વિચાર જીવનમાં જ પ્રતિબિંબિત થવા…
વધુ વાંચો >સોગંદનામું (affidavit)
સોગંદનામું (affidavit) : કેટલીક અરજીઓમાં લખેલી વિગતોની પુષ્ટિ કરવા માટે તથા કેટલાક સંજોગોમાં ન્યાયાલય સમક્ષ પુરાવા તરીકે રજૂ કરવા સારુ લેવાતું સહીવાળું લેખિત નિવેદન. સામાન્ય રીતે તે જ્યુડિશ્યિલ ફર્સ્ટ ક્લાસ મૅજિસ્ટ્રેટ, મૅજિસ્ટ્રેટ, ન્યાયાધીશ કે નૉટરી અથવા અધિકૃત અધિકારી સમક્ષ લેવામાં આવતું હોય છે. આવું નિવેદન આપનારે તેમાં દર્શાવેલ હકીકતો સાચી…
વધુ વાંચો >સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden)
સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden) : નૉર્વેના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલું ફિયૉર્ડ. નૉર્વેનું લાંબામાં લાંબું અને ઊંડામાં ઊડું ફિયૉર્ડ. તેનો મુખભાગ બર્ગેનથી ઉત્તરે 72 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. ઉત્તર સમુદ્રમાં આવેલા દૂરતટીય સુલાના ટાપુ પરના સોલુંડથી સ્કિયોલ્ડેન સુધીની તેની લંબાઈ 203 કિમી. તથા વિસ્તાર 18,623 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની મહત્તમ ઊંડાઈ 1,308 મીટર છે.…
વધુ વાંચો >સોચા જૂન સૂરતૂન (1990)
સોચા જૂન સૂરતૂન (1990) : સિંધી કવિ હરિકાંત-રચિત કાવ્યસંગ્રહ. આ કૃતિને કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો 1991ના વર્ષનો પુરસ્કાર મળ્યો હતો. આ પુરસ્કૃત કાવ્યસંગ્રહની રચનાઓમાં બહુધા ભ્રમનિરસનનો ભાવ વણાયેલો છે; એ ઉપરાંત તેમાં આજના અસ્તવ્યસ્ત શહેરી જીવનમાંથી ઉદભવતી નવી સંકુલ સમસ્યાઓનું ચિત્રણ છે. મોટા ભાગનાં કાવ્યોમાં વેધક રાજકીય કટાક્ષનો આક્રોશ છે. તેમની…
વધુ વાંચો >સોજિત્રા
સોજિત્રા : આણંદ જિલ્લામાં આવેલું ગામ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 32´ ઉ. અ. અને 72° 53´ પૂ. રે. પર તાલુકામથક પેટલાદથી 11 કિમી. દૂર આવેલું છે. સોજિત્રા ચરોતરના સમતળ, ફળદ્રૂપ પ્રદેશમાં આવેલું છે. તેની આજુબાજુની જમીન ગોરાડુ છે. આબોહવા વિષમ છે. ઉનાળા અને શિયાળાનાં સરેરાશ મહત્તમ અને લઘુતમ દૈનિક…
વધુ વાંચો >સોઝ હીરાનંદ
સોઝ, હીરાનંદ [જ. 19 મે 1922, જિ. મિયાંવાલી (હાલ પાકિસ્તાન)] : ઉર્દૂ લેખક અને કવિ. તેઓ ઉત્તર રેલવેમાંથી સેવાનિવૃત્ત થયા. ત્યાર બાદ લેખનપ્રવૃત્તિ આરંભી. 1994માં હરિયાણા ઉર્દૂ અકાદમીની કાર્યકારી સમિતિના સભ્ય તેમજ ફરીદાબાદની અંજુમન-અદબના સેક્રેટરી રહ્યા. તેમણે ઉર્દૂમાં 7 ગ્રંથો આપ્યા છે. તેમાં ‘કાગઝ કી દીવાર’ (1960), ‘સાહિલ, સમુન્દર ઔર…
વધુ વાંચો >સોડરબ્લૉમ લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન)
સોડરબ્લૉમ, લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન) (જ. 15 જાન્યુઆરી 1866, ટ્રોનો, સ્વીડન; અ. 12 જુલાઈ 1931, ઉપસાલા, સ્વીડન) : સ્વીડિશ ધર્મગુરુ, લુથેરન ખ્રિસ્તી દેવળના મુખ્ય બિશપ, અગ્રણી ધર્મશાસ્ત્રી તથા ખ્રિસ્તી દેવળોની એકતા મારફત આંતરરાષ્ટ્રીય સમજણ વિસ્તારવાનો સઘન પ્રયાસ કરવા બદલ 1930 વર્ષના શાંતિ માટેના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. ખ્રિસ્તી સંપ્રદાયોની એકતા તથા…
વધુ વાંચો >