૧૬.૨૬
મૉન્સૂન વેડિંગથી મૉરિસ વિલિયમ
મૉન્સૂન વેડિંગ
મૉન્સૂન વેડિંગ (ચલચિત્ર) (2001) : આધુનિક ભારતમાં પંજાબી પરિવારની પરંપરાગત લગ્નવિધિ પર આધારિત અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પુરસ્કૃત રંગીન સામાજિક હાસ્ય-ચલચિત્ર. ભાષા : પંજાબી, હિંદી, અંગ્રેજી. નિર્માત્રી : કેરોલિન બરેન, મીરા નાયર. દિગ્દર્શન : મીરા નાયર. પટકથા : સાબરિના ધવન. મુખ્ય કલાકારો : નસીરુદ્દીન શાહ, લિલેટ દુબે, શેફાલી શેટ્ટી, કુલભૂષણ ખરબંદા,…
વધુ વાંચો >મૉન્સ્ટેરા
મૉન્સ્ટેરા : જુઓ શૂર્પણખા.
વધુ વાંચો >મોપલાઓનો વિદ્રોહ
મોપલાઓનો વિદ્રોહ : દક્ષિણ ભારતના મલબાર પ્રદેશમાં રહેતા મુસ્લિમોનો વિદ્રોહ. ખાસ કરીને વાલવનદ અને એરંડ તાલુકાઓમાં એમની વસ્તી વધારે હતી. ઈસુની 9મી સદીમાં દક્ષિણ હિંદમાં આવનાર આરબોના તેઓ વંશજો હતા. તેઓ ઘણા ઉગ્ર અને ધર્મઝનૂની હતા. તેઓ જ્યારે ઉશ્કેરાય ત્યારે સમૂહમાં ભયંકર તોફાનો કરતા. અસહકારની ચળવળ (1920–22) દરમિયાન મલબારમાં અલીભાઈઓનાં…
વધુ વાંચો >મોપાસાં, ગાય દ
મોપાસાં, ગાય દ (જ. 5 ઑગસ્ટ 1850; અ. 6 જુલાઈ 1893, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ સર્જક. મુખ્યત્વે વાર્તાકાર તથા નવલકથાકાર. કવિતા, નાટક તથા પ્રવાસનિબંધોય એમણે લખ્યા છે; પણ ટૂંકી વાર્તાના કસબી-કલાકાર તરીકે વિશેષ જાણીતા. માતા-પિતા નૉર્મન. ફ્રાન્સમાં તે સમયે છૂટાછેડાનો કાયદો નહોતો છતાં 15 વર્ષના લગ્નજીવન બાદ ગાયનાં માતા-પિતા અલગ થયાં.…
વધુ વાંચો >મોબાઇલ શિલ્પ
મોબાઇલ શિલ્પ : ગતિમાન શિલ્પ. આ આધુનિક શિલ્પ નૈસર્ગિક પવન અથવા વીજસંચાલિત મોટરથી હલનચલન પામે છે. અંગ્રેજીમાં તે મોબાઇલ ઉપરાંત કાઇનેટિક શિલ્પ તરીકે પણ ઓળખાય છે. અમેરિકન શિલ્પી ઍલેક્ઝાન્ડર કાલ્ડર પ્રથમ મોબાઇલ શિલ્પી છે. તેમનાં આ પ્રકારનાં શિલ્પોનું પ્રથમ પ્રદર્શન પૅરિસમાં યોજાયું ત્યારે માર્સેલ દ્યુશોંએ આ શિલ્પકૃતિઓને પ્રથમ વાર જ…
વધુ વાંચો >મોબૂટૂ, જૉસેફ (જનરલ)
મોબૂટૂ, જૉસેફ (જનરલ) (જ. 14 ઑક્ટોબર 1930, લીસાલા, ડેમૉક્રૅટિક રિપબ્લિક ઑવ્ કૉંગો, ઝાયર; અ. 7 સપ્ટેમ્બર, 1997) : કૉંગોના અગ્રણી રાજકીય નેતા અને પ્રમુખ. તેમણે બ્રસેલ્સમાં અભ્યાસ કર્યો અને બાદમાં કૉંગો પાછા ફર્યા. 1956માં ત્યાંના જાણીતા નેતા પેટ્રિસ લુમુમ્બા સાથે રાષ્ટ્રીય લડતમાં જોડાયા અને તેમના અત્યંત નિકટના રાજકીય કાર્યકર બની…
વધુ વાંચો >મૉમ, વિલિયમ સમરસેટ
મૉમ, વિલિયમ સમરસેટ (જ. 25 જાન્યુઆરી 1874, પૅરિસ, ફ્રાન્સ; અ. 16 ડિસેમ્બર 1965) : ખ્યાતનામ ફ્રેન્ચ સર્જક. ફ્રાન્સમાંના બ્રિટનના દૂતાવાસના કાનૂની સલાહકાર. પિતાના છ પૈકીના ચોથા પુત્ર. માત્ર 8 વર્ષની વયે માતાનું પ્રસૂતિ દરમિયાન અવસાન. માતાના આ અવસાનની ઘેરી અસર કદાચ લેખકના મન ઉપર કાયમ રહી અને તેથી જ તેમની…
વધુ વાંચો >મૉમસેન, ક્રિશ્ચિયન મૅથિયાસ થિયૉડૉર
મૉમસેન, ક્રિશ્ચિયન મૅથિયાસ થિયૉડૉર (જ. 30 નવેમ્બર 1817, ગાર્ડિંગ, જર્મની; અ. 1 નવેમ્બર 1903, શારૉલેટનબર્ગ, જર્મની) : જર્મનીના નામાંકિત ઇતિહાસકાર અને લેખક. તેમણે કીલ ખાતે ન્યાયશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો. પ્રૉટેસ્ટન્ટ સમુદાયના એક પાદરી સમા પોતાના પિતાના પ્રભાવ હેઠળ તેઓ ભાષાવિજ્ઞાની બન્યા અને ગ્રીક, લૅટિન, ફ્રેન્ચ, ઇંગ્લિશ, સ્વીડિશ તથા ઇટાલિયન જેવી ઘણી…
વધુ વાંચો >મોમિનખાન 1લો
મોમિનખાન 1લો (મીરઝા જાફર નજમુદ્દૌલા) (ઈ. સ. 1737–1743) : ગુજરાતનો મુઘલ સૂબેદાર. જોધપુરના અભયસિંહ રાઠોડ ગુજરાતના સૂબેદાર નિમાતાં એમની સાથે મોમિનખાન ગુજરાત આવ્યો હતો. ગુજરાતની બક્ષીગીરી તથા ખંભાતનો વહીવટ એને પાછાં મળ્યાં. ખંભાતનો વહીવટ પોતાના પિતરાઈ ભાઈ ફિદાઉદ્દીનખાનને સોંપી પોતે પેટલાદ રહેતો. જોધપુરના મહારાજા અભયસિંહે ગુજરાતની સૂબેદારી પોતાના પ્રતિનિધિ રતનસિંહ…
વધુ વાંચો >મોમિનખાન 2જો
મોમિનખાન 2જો (મુફ્તખિરખાન) (ઈ. સ. 1748–1758) : ગુજરાતનો મુઘલ સૂબેદાર. મોમિનખાન 1લાના મૃત્યુના સમાચાર દિલ્હી પહોંચતાં નવો સૂબેદાર નિમાતાં સુધી કામ કરવા માટે એના ભત્રીજા ફિદાઉદ્દીનખાન અને પુત્ર મુફ્તખિરખાનને સંયુક્તપણે વહીવટ ચલાવવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો. ફિદાઉદ્દીન અને મુફ્તખિર વચ્ચે પરસ્પર વહેમ અને શંકા ઉપસ્થિત થતાં બંને વચ્ચેનું અંતર વધતું ગયું.…
વધુ વાંચો >મૉરિઝો, બેર્ત (મેરી પૉલિન)
મૉરિઝો, બેર્ત (મેરી પૉલિન) (જ. 14 જાન્યુઆરી 1841, બર્ગેસ, ફ્રાન્સ; અ. 2 માર્ચ 1895, ફ્રાન્સ) : પ્રભાવવાદી ફ્રેન્ચ મહિલા-ચિત્રકાર. વિખ્યાત રોકોકો ચિત્રકાર ઝાં ઑનૉરે ફ્રૅગૉનાનાં તે દૌહિત્રી. તેઓ પ્રભાવવાદી ચિત્રશૈલીનાં અગ્રેસર સમર્થક હતાં. તેમણે મુખ્યત્વે મહિલા તથા બાળકોનાં ચિત્રોનું આલેખન કર્યું છે. 1862થી 1868 સુધી તેમણે કૉરો પાસે તાલીમ લીધી.…
વધુ વાંચો >મૉરિટાનિયા (Mauritania)
મૉરિટાનિયા (Mauritania) : પશ્ચિમ આફ્રિકાના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલો દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 20° 00´ ઉ. અ. અને 12° 00´ પ. રે. ની આજુબાજુનો આશરે 10,30,700 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તે પશ્ચિમે આટલાંટિક કિનારાથી પૂર્વમાં સહરાના રણ તરફ વિસ્તરેલો છે. તેની પશ્ચિમ તરફ આટલાંટિક મહાસાગર, વાયવ્યમાં પશ્ચિમી સહરા,…
વધુ વાંચો >મોરિડો મીરબહર
મોરિડો મીરબહર : પ્રસિદ્ધ સિંધી વીરગાથા ‘મોરિડો ઐં માંગરમચ્છ’નો નાયક. સિંધમાં સિંધુ નદીના કાંઠે માછીમારોનું એક કુટુંબ રહેતું હતું, જેમાં ‘મોરિડો’નો જન્મ થયો હતો. તે સાત ભાઈઓ પૈકી સૌથી નાનો હતો. કદમાં પણ નાનો અને લંગડો, પરંતુ સશક્ત હતો. બુદ્ધિમાં પણ બધા ભાઈઓ કરતાં તેજ હતો. તેના ભાઈઓ દરિયામાં માછલાં…
વધુ વાંચો >મૉરિયેક, ફ્રાન્સિસ
મૉરિયેક, ફ્રાન્સિસ (જ. 11 ઑક્ટોબર 1885, બર્ડો, ફ્રાન્સ; અ. 1 સપ્ટેમ્બર 1970, પૅરિસ) : ફ્રાન્સના નામી નવલકથાકાર, નિબંધકાર અને પત્રકાર. તેમને 1952માં સાહિત્ય માટેનો નોબેલ પુરસ્કાર અપાયો હતો. તેમનો જન્મ ચુસ્ત કૅથલિકપંથી માતાપિતાને ત્યાં થયો હતો. તેમનું બાળપણ પાઇનનાં જંગલો અને દારૂનાં પીઠાં વચ્ચે વીત્યું હતું, જેણે તેમની મોટાભાગની કૃતિઓની…
વધુ વાંચો >મૉરિશિયસ
મૉરિશિયસ : હિન્દી મહાસાગરમાં આવેલો ટાપુ-દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : 20° 17´ દ. અ. અને 57° 33´ પૂ. રે.. અહીંના સૌથી મોટા ટાપુનું નામ પણ મૉરિશિયસ છે. તે માડાગાસ્કરથી પૂર્વમાં આશરે 800 કિમી.ને અંતરે તથા ભારતની મુખ્ય ભૂમિથી નૈર્ઋત્યમાં આશરે 4,000 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. અન્ય ટાપુઓમાં રૉડ્રિગ્ઝ (મુખ્ય ટાપુથી આશરે…
વધુ વાંચો >મૉરિસ, ડૅસમંડ (જૉન)
મૉરિસ, ડૅસમંડ (જૉન) (જ. 24 જાન્યુઆરી 1928 Wilt Shire England U.K.) : બ્રિટનના નિપુણ પ્રાણીવિશારદ અને લેખક. તેમણે બર્મિગહામ અને ઑક્સફર્ડ ખાતે અભ્યાસ કર્યો; તે પછી નિકોલસ ટિંબરગનના હાથ નીચે પ્રાણી-વર્તન વિશે સંશોધન કર્યું. પછી લંડન ઝૂ ખાતે ગ્રેનાડા ટી.વી. ફિલ્મ યુનિટના વડા તરીકે 1956 –59 દરમિયાન કાર્ય કર્યું. 1959–67…
વધુ વાંચો >મૉરિસન, ટોની
મૉરિસન, ટોની (જ. 18 ફેબ્રુઆરી 1931, લૉરેન, ઓહાયો) : અમેરિકાનાં મહિલા નવલકથાકાર. તેમણે અશ્વેત માટે અનામત એવી વૉશિંગ્ટન ડી.સી.ની યુનિવર્સિટીમાં અંગ્રેજી વિષય સાથે સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી અને કૉર્નેલ યુનિવર્સિટીમાંથી 1955માં અંગ્રેજી સાથે અનુસ્નાતક બન્યાં. પછી તેમણે હાર્વર્ડ, યેલ અને ન્યૂયૉર્કની રાજ્ય યુનિવર્સિટીઓ સહિત અનેક યુનિવર્સિટીઓ ખાતે અધ્યાપનકાર્ય કર્યું. 1965માં તે…
વધુ વાંચો >મૉરિસન, સ્ટૅન્લી
મૉરિસન, સ્ટૅન્લી (જ. 6 મે, 1889, વૅન્સ્ટીડ, ઇસેક્સ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 11, ઑક્ટોબર 1967) : બ્રિટનના નિપુણ ટાઇપોગ્રાફર તથા વિદ્વાન. પ્રારંભમાં તેઓ લંડનમાં કારકુન તરીકે નોકરી કરતા હતા. પછી 1923–44 તથા 1947 –59 દરમિયાન કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસના ટાઇપોગ્રાફિકલ સલાહકાર તરીકે હતા. 1923થી તેઓ મૉનોટાઇપ કૉર્પોરેશનમાં પણ સલાહકાર તરીકે સેવા આપતા રહ્યા.…
વધુ વાંચો >મૉરિસન, હર્બર્ટ સ્ટૅન્લી
મૉરિસન, હર્બર્ટ સ્ટૅન્લી (જ. 3 જાન્યુઆરી 1885, લંડન; અ. 6 માર્ચ 1965, કેન્ટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટિશ રાજનીતિજ્ઞ. ગરીબ પોલીસ કર્મચારીનું સંતાન હોવાથી 14 વર્ષની નાની વયે જ તેમણે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું અને યુવાન તરીકે મજૂર-પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લીધો. તેઓ 1915માં સ્થાનિક મજૂર-પક્ષના નેતા બન્યા અને 1947 સુધી આ પક્ષમાં સક્રિય…
વધુ વાંચો >મૉરિસ, ‘પ્રિન્સ ઑવ્ ઑરેન્જ’ અને ‘કાઉન્ટ ઑવ્ નાસાઉ’
મૉરિસ, ‘પ્રિન્સ ઑવ્ ઑરેન્જ’ અને ‘કાઉન્ટ ઑવ્ નાસાઉ’ (Nassau) (જ. 13 નવેમ્બર 1567, ડિલેન્બર્ગ; અ. 23 એપ્રિલ 1625, ધ હેગ) : નેધરલૅન્ડ્ઝના વિખ્યાત લશ્કરી નેતા અને બાહોશ જનરલ. પિતા વિલિયમ સ્વાધીન નેધરલૅન્ડ્ઝના સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામના જનક ગણાય છે. માતાનું નામ ઍન. જર્મનીના હાઇડલબર્ગમાં અભ્યાસ કર્યા પછી મૉરિસ પોતાના પિતા સાથે રહેવા નેધરલૅન્ડ્ઝ…
વધુ વાંચો >