૨૩.૨૪

સુશોભન-કલાથી સુંદરી સુબોધ

સુશોભન-કલા

સુશોભન–કલા કોઈ પણ ભૌતિક વસ્તુની ઉપયોગિતાના મૂલ્યને જાળવીને કલા અને સૌન્દર્યની દૃષ્ટિએ તેમાં થતું ઉમેરણ-સંસ્કરણ. મકાન, પાત્ર, વસ્ત્ર, આભૂષણ વગેરે માનવ માટેની વસ્તુઓમાં માટી, સિમેન્ટ, રેતી, પથ્થર, લાકડું, ચામડું, ધાતુ, હાથીદાંત ને અન્ય હાડકાં, મોતી, કોડી-શંખ-છીપ, ઊન, સૂતર, રેશમ તથા સિન્થેટિક યાર્ન વગેરેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આવી ચીજવસ્તુઓના નિર્માણમાં…

વધુ વાંચો >

સુશ્રુત અને ‘સુશ્રુત-સંહિતા’

સુશ્રુત અને ‘સુશ્રુત–સંહિતા’ : પ્રાચીન ભારતના જગપ્રસિદ્ધ શલ્યચિકિત્સક (surgeon) અને તેમનો વિશ્વની શલ્યચિકિત્સા-(surgery)ના ક્ષેત્રે આદિ લેખાય તેવો ગ્રંથ. સુશ્રુત પ્રાચીન ભારતના આયુર્વેદિક સાહિત્યના તેજસ્વી રત્ન હતા. તેઓ ઋષિ વિશ્વામિત્રના વંશજ અને કાશીનરેશ દિવોદાસ ધન્વન્તરિના શિષ્ય હતા. તેમણે સમગ્ર વિશ્વને શલ્યચિકિત્સા(operation)નું પ્રથમ જ્ઞાન આપતો જે પ્રમાણભૂત ગ્રંથ રચ્યો તેને પ્રાચીન લેખકો…

વધુ વાંચો >

સુષુપ્તતા

સુષુપ્તતા : વૃદ્ધિ માટેનાં બધાં જ પર્યાવરણીય પરિબળો પૂરાં પાડવા છતાં જીવંત બીજના અંકુરણ અને કલિકાના વિકાસના અવરોધની પરિઘટના. બીજ-પરિપક્વન દરમિયાન શુષ્કતાના પ્રતિચારરૂપે ભ્રૂણ સુષુપ્ત અવસ્થામાં પ્રવેશે છે. પરિપક્વ બીજના ભ્રૂણની વૃદ્ધિના પુનરારંભને અંકુરણ કહે છે. તેનો આધાર વાનસ્પતિક વૃદ્ધિ માટે જરૂરી હોય તેવાં જ પર્યાવરણીય પરિબળો ઉપર રહેલો છે.…

વધુ વાંચો >

સુસા

સુસા : પશ્ચિમ એશિયાનું પ્રસિદ્ધ પ્રાચીન શહેર અને એલમનું તથા ઈરાની સામ્રાજ્યનું પાટનગર. આ શહેરના કેટલાક અવશેષો દક્ષિણ-પશ્ચિમ (નૈર્ઋત્ય) ઈરાનના ખુઝિસ્તાન પ્રાંતમાં આવેલા છે. બાઇબલમાં સુસાના ઉલ્લેખો વખતોવખત ‘શુશાન’ નામથી આવે છે. એસ્તરની જૂના કરારની વાર્તા સુસામાં બની હતી. ડેનિયલની કબર સુસામાં આવેલી હોવાનું કહેવાય છે. ઈ. સ. 1901માં પુરાતત્વવિદોને…

વધુ વાંચો >

સુ સુન્ગ/સુ સૉન્ગ (Su Sung/Su Song)

સુ સુન્ગ/સુ સૉન્ગ (Su Sung/Su Song) (જ. ઈ. સ. 1020, નાન–અન, ફ્યુજિયન પ્રૉવિન્સ, ચીન; અ. ઈ. સ. 1101, કાઇફેન્ગ) : ચીનના સાગ વંશનો મુત્સદ્દી, મહેસૂલને લગતા કાર્યનો વ્યવસ્થાપક, ખગોળશાસ્ત્રી, કાલમાપનવિદ્યાનો જ્ઞાતા (horologist), ઔષધવિદ્યામાં પારંગત, પ્રકૃતિશાસ્ત્રી અને કુશળ શોધક – ઇજનેર. ઈ. સ. 723થી 725ની વચ્ચેના સમયગાળામાં જગતનું પહેલું યાંત્રિક ઘડિયાળ…

વધુ વાંચો >

સુસ્ટ્રિસ પરિવાર

સુસ્ટ્રિસ પરિવાર (Sustris family) (સુસ્ટ્રિસ લૅમ્બર્ટ : જ. આશરે 1510થી 1515, ઍમસ્ટરડૅમ, નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 1560 પછી, જર્મની. સુસ્ટ્રિસ ફેડેરિકો : જ. આશરે 1540, ફ્લોરેન્સ, ઇટાલી; અ. 1599, જર્મની) : ડચ બરોક-ચિત્રકારો. પિતા લૅમ્બર્ટે ઍમસ્ટરડૅમમાં તાલીમ લઈ વેનિસ જઈ ઇટાલિયન રેનેસાંસ-ચિત્રકાર તિશ્યોંના સ્ટુડિયોમાં મદદનીશ તરીકે કામ કર્યું. એ પછી તેમણે પાદુઆ…

વધુ વાંચો >

સુસ્લૉવ મિખાઇલ આંદ્રેવિચ

સુસ્લૉવ, મિખાઇલ આંદ્રેવિચ (જ. 21 નવેમ્બર 1902, સોખોવસ્કોઈ, રશિયા; અ. 25 જાન્યુઆરી 1982, મૉસ્કો) : સોવિયેત સામ્યવાદી પક્ષના અગ્રણી નેતા. ખેડૂત પિતાના પુત્ર તરીકે તેમણે રશિયન ક્રાંતિની ઊથલપાથલમાં ભાગ લીધો હતો. આ ઘટના દરમિયાન તેઓ યંગ કમ્યુનિસ્ટ લીગમાં અને પછી દેશમાં ચાલેલા આંતરવિગ્રહમાં જોડાયા. 1921માં 19 વર્ષની વયે તેઓ સામ્યવાદી…

વધુ વાંચો >

સુહરાવર્દી સિલસિલા

સુહરાવર્દી સિલસિલા : શેખ શિહાબુદ્દીન ઉમર સુહરાવર્દીએ (મૃ. ઈ. સ. 1234) પ્રવર્તાવેલો રહસ્યવાદી મુસ્લિમ પંથ. આ પંથને દૃઢ પાયા પર સંગઠિત કરવાનું માન મુલતાનના તત્વજ્ઞાની સંત શેખ બહાઉદ્દીન ઝકરિયા (મૃ. ઈ. સ. 1262)ને ફાળે જાય છે. તેમણે મુલતાનમાં એક ભવ્ય ખાનકાહ સ્થાપીને સિંધ તેમજ બીજા પડોશી વિસ્તારોમાંથી મોટી સંખ્યામાં શિષ્યોને…

વધુ વાંચો >

સુહરાવર્દી હુસેન શહીદ

સુહરાવર્દી, હુસેન શહીદ (જ. 8 સપ્ટેમ્બર 1893, મિદનાપોર, બંગાળ; અ. 5 ડિસેમ્બર 1963, બૈરૂત, લેબેનૉન) : પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન, અવામી લીગના સ્થાપક. હુસેન શહીદ સુહરાવર્દીનો જન્મ બંગાળના ખૂબ પ્રબુદ્ધ પરિવારમાં થયો હતો. કોલકાતા મદરેસામાં અભ્યાસ કરીને તેઓ કોલકાતાની સેંટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાં જોડાઈને 1913માં બી.એસસી. થયા. તે પછી ઇંગ્લૅન્ડ જઈને તેમણે ઑક્સફર્ડ…

વધુ વાંચો >

સુહાર્તો થોજીબ

સુહાર્તો થોજીબ (જ. 8 જૂન 1921, કેમુસુ આરગામુલ્જા, જાવા, ડચ, ઈસ્ટ ઇન્ડીઝ) : ઇન્ડોનેશિયાના બીજા પ્રમુખ. તેમની કારકિર્દીનો પ્રારંભ બક-ક્લાર્ક તરીકે થયેલો. પછી તેઓ સામ્રાજ્યવાદી ડચ શાસકોના લશ્કરમાં જોડાયા. 1942માં જાપાનના વિજય બાદ જાપાન-સંચાલિત લશ્કરી દળમાં જોડાયા અને લશ્કરી અધિકારી તરીકેની તાલીમ લીધી. જાપાનની શરણાગતિ સમયે ગેરીલા દળો વતી ડચ…

વધુ વાંચો >