આર્થસ પ્રતિક્રિયા

આર્થસ પ્રતિક્રિયા (Arthus Reaction) : મૉરિસ આર્થસ નામના ફ્રેંચ શરીર-ક્રિયાવિજ્ઞાની(physiologist)ના નામથી જાણીતી ત્વરિત અતિસંવેદનશીલતા (hypersensitivity)નો એક પ્રકાર.

જ્યારે પ્રાણીશરીરમાં ચામડીની નીચે પ્રતિક્ષેપન (injection) દ્વારા દ્રાવ્ય પ્રતિજન (antigen) દાખલ કરવામાં આવે છે ત્યારે તે પ્રાણીશરીરમાં આવેલ પ્રતિદ્રવ્ય (antibody) સાથે પ્રક્રિયા કરતાં પ્રતિજન-પ્રતિદ્રવ્ય પ્રકારનો સંકીર્ણ પદાર્થ બને છે, જે રક્તવાહિનીઓમાં અવક્ષિપ્ત થાય છે. પ્રાણીશરીરમાં અગાઉ આ પ્રતિજન દાખલ થયેલ હોઈ પ્રતિદ્રવ્ય રક્તમાં હાજર હોય છે. આ સંકીર્ણનું પાચન ન્યૂટ્રોફિલ પ્રકારના શ્વેતકણો વડે થતાં લાયસોઝોમલ ઉત્સેચકો પેદા થાય છે. તેને કારણે રક્તવાહિનીઓની દીવાલ ઓગળી જતાં તે ભાગ ઉપર સોજો આવે છે અને લાલ ચકામું પડી જાય છે. તે પછીથી આવા દરેક સંપર્ક વખતે આમાં વધારો થતો રહે છે.

પ્રમોદ રતિલાલ શાહ