બાયોટાઇટ : અબરખ વર્ગનું ખનિજ. તે લેપિડોમિલેન, મૅંગેનોફિલાઇટ અને સિડેરોફિલાઇટ જેવા પ્રકારોમાં મળે છે. રાસા.બં. : K(Mg,Fe)3 (Al,Fe)Si3O10(OH,F)2. સ્ફ.વ. : મૉનોક્લિનિક, ક્યારેક ટ્રાયગૉનલ. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો મેજઆકારના, ટૂંકા પ્રિઝમૅટિક; આડછેદ ષટ્કોણીય આકારો દર્શાવે છે.
બાયોટાઇટ
વિભાગીય સંભેદ-સપાટીઓ છૂટી પડી શકે એવી પતરીઓનાં દળદાર જૂથસ્વરૂપે મોટે ભાગે મળે છે. યુગ્મતા (001), યુગ્મ-અક્ષ (310). સંભેદ : (001) પૂર્ણ. ભંગસપાટી : સુંવાળી, પતરીઓ નમનીયથી માંડીને બરડ. ચમક : મૌક્તિક જેવી, ક્યારેક આછી ધાતુમય તો ક્યારેક કાચમય. રંગ : કાળો, ઘેરો કથ્થાઈ, લાલાશ પડતો કથ્થાઈ કે લીલો; પારદર્શકથી માંડીને લગભગ અપારદર્શક. ચૂર્ણરંગ : રંગવિહીન. કઠિનતા : 2.5થી 3. વિ.ઘ. 2.7થી 3.4. પ્રકા. અચ. : α = 1·565થી 1.625, β = 1.605થી 1.696, γ = 1.605થી 1.696. પ્રકા. સંજ્ઞા : –Ve, 2V = O°થી 25°. પ્રાપ્તિસ્થિતિ : ગ્રૅનાઇટ, પેગ્મેટાઇટ, ગ્રૅબ્બ્રો, નોરાઇટ, ડાયૉરાઇટ, શિસ્ટ, ફિલાઇટ અને નાઇસમાં મળે. પ્રાપ્તિસ્થાનો : યુ.એસ., કૅનેડા, આયર્લૅન્ડ, સ્કૉટલૅન્ડ, નૉર્વે, સ્વીડન, ઇટાલી, ઑસ્ટ્રિયા, પોલૅન્ડ, રશિયા, નાઇજિરિયા, જાપાન, ન્યૂઝીલૅન્ડ અને ભારત.
બાયોટાઇટ ખનિજ ખડકોના નિર્માણમાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. બાયોટાઇટ કાળા અબરખ (mica)ના ખનિજ સ્વરૂપે અગ્નિકૃત અને કુદરતી રીતે સંપૂર્ણ રૂપાંતર થયેલ ખડકોમાં જોવા મળે છે. અગાઉ વર્ણવેલા બાયોટાઇટ નિર્મિત ખડકો ગ્રેનાઇટ, પેરીડોટાઇટ, પેગ્મેટાઇટ વગેરે ખડકો તરીકે આપણે ઓળખીએ છીએ.
ગિરીશભાઈ પંડ્યા