ત્વચાકસોટી

ત્વચાકસોટી (skin test) : સૂક્ષ્મજીવજન્ય (microbial) રોગોના નિદાન માટે અને/અથવા મનુષ્યમાં તે (તે રોગો) સામે પ્રતિકારશક્તિ કેવી છે તેની ચકાસણી માટે કરવામાં આવતી કસોટી.

આ કસોટીમાં રોગકારક શુદ્ધ સૂક્ષ્મજીવોનું સંવર્ધન અથવા સૂક્ષ્મજીવોએ ઉત્પન્ન કરેલ. વિષદ્રવ્ય અંત:ક્ષેપન દ્વારા પ્રતિજન (antigen) તરીકે પ્રવાહી સ્વરૂપે ચામડીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે.

અંત:ક્ષેપન કરેલ જગ્યાએ 18થી 72 કલાકમાં લાલ ચકામું દેખાય તો કસોટી હકારાત્મક ગણવામાં આવે છે. હકારાત્મક કસોટીથી દર્દીને આ રોગ થયો હોવાનું નિદાન થાય છે.

વિવિધ રોગો માટે ઉપયોગમાં લેવાતી ત્વચાકસોટીઓ

	રોગનું નામ	રોગકારક સૂક્ષ્મજીવ	ત્વચાકસોટી
1	ક્ષય	માયક્રોબૅક્ટેરિયમ ક્ષય	ટ્યૂબરક્યુલિન કસોટી
2	રક્તપિત્ત	માયક્રોબેક્ટેરિયમ લેપ્રી	લેપ્રોમિન કસોટી (લેપ્રોપિન-લેપ્રસી વાળા દર્દીની પેશીનો અર્ક)
3	બ્રુસેલોસિસ	બ્રુસેલા એબોર્ટસ	બ્રુસેલર્જિન કસોટી તથા અન્ય જાતિ
4	હિસ્ટોપ્લાઝમોસિસ (ફેફસાંનો રોગ)	હિસ્ટોપ્લાઝમા કૅપ્સુલેટમ (ફૂગ)	હિસ્ટોપ્લાસ્મિન કસોટી
5	કાલાઝાર	લાઇસમેનિયા ડોનોવાની	લાઇસેમિન કસોટી તથા અન્ય જાતિ (પ્રજીવ)
6	સ્કાર્લેટ ફીવર	સ્ટ્રૅપ્ટોકોકસ પાયોજિનસ	ડીક કસોટી
7	ડિફ્થેરિયા	કોરિનબૅક્ટેરિયમ ડિફ્થેરી	સીક કસોટી
8	લીમ્ફોગ્રેન્યુલોમા વિનરમ (જાતીય રોગ)	ક્લેમેડીઆ ટ્રેકોમેટીસ	ફ્રી કસોટી

ઍલર્જીની તપાસમાં પણ ત્વચાકસોટી થાય છે.

પ્રમોદ રતિલાલ શાહ