Entomology

કપાસની જીવાત : વાવણીથી કાપણી સુધી કપાસના પાકને નુકસાન કરતા 134 જાતના કીટકો. રોકડિયા પાક ગણાતા કપાસનું વાવેતર ભારતમાં મુખ્યત્વે મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, હરિયાણા, પંજાબ, હિમાચલપ્રદેશ, ઉત્તરપ્રદેશ, બિહાર, આસામ, ત્રિપુરા, ઓરિસા, આંધ્રપ્રદેશ, કર્ણાટક અને તમિલનાડુમાં કરવામાં આવે છે. દેશમાં સૌથી વધુ એટલે કે આશરે 16 % જેટલું તેનું ઉત્પાદન…

કંસારી (cricket) : ખેતરમાં તેમજ ઘરમાં ઉપદ્રવ કરતું સરલપક્ષ (Orthroptera) શ્રેણીના ગ્રાઇલિડી કુળનુ એક કીટક. તે નિશાચર (nocturnal) પ્રાણી છે. તેને ગરમી માફક આવે છે. તેથી તે દિવસ દરમિયાન કબાટમાં, ખુરશી પાછળ, પલંગ નીચે, ફોટા પાછળ એમ વિવિધ સ્થળોમાં અને ખાસ કરીને રાંધણિયું, રસોડું, ભોયરું વગેરે જગ્યાએ સંતાઈ રહે છે.…

કાર્પેટ બીટલ : ઢાલપક્ષ (Coleoptera) શ્રેણીના Dermestidae કુળની Anthrenus scrophulariae, A. vorax અને Attagenus piceus કીટકની ઇયળો તેમજ પુખ્ત અવસ્થાના ભમરા. સંગ્રહસ્થાનોમાં રાખેલા ધાબળા, ગરમ કપડાં, ઊન, વાળ અને પીંછાંની બનાવટો, ઠાંસેલાં પ્રાણીઓના અને સંગૃહીત કીટકોના નમૂનાઓ, ચામડું, માંસ અને તેનાં ઉત્પાદનો, દૂધનો પાઉડર, સુતરાઉ અને રેશમી કાપડ વગેરેને આ…

કાળા માથાવાળી ઇયળ : નાળિયેરી ઉપરાંત ફૅન પામ, બૉટલ પામ, ખજૂરી, ખારેક, ફિશટેલ પામ તેમજ કેળ ઉપર નુકસાન કરતી પામેસી કુળની જીવાત. રોમપક્ષ (lepidoptera) શ્રેણીના ક્રિપ્ટોફેસિડી ફૂદીની આ ઇયળના શરીર ઉપર બદામી રંગનાં ત્રણ ટપકાં હોય છે. તેનું માથું મોટું અને કાળું હોવાથી તે ‘કાળા માથાવાળી ઇયળ’ તરીકે ઓળખાય છે.…

કાંસિયા (blister beetles) : માણસની ચામડી સાથે ઘસાતાં તરત જ પોતાના પગના સાંધામાંથી ઝરતા પ્રવાહી દ્વારા શરીર પર ફોલ્લા ઉપસાવનાર ઢાલપક્ષ (Coleoptera) શ્રેણીના Meliodae કુળના કીટક. પુખ્ત કાંસિયા બાજરી, મકાઈ, જુવાર વગેરેનાં જીંડવાંમાંથી થૂલ ખાઈને જીવે છે, તેથી છોડ પર દાણા બેસતા નથી. કેટલાક કાંસિયા શાકભાજી, કઠોળ અને ગુલાબફૂલ વગેરેને…

કીટ-આકર્ષક ઉત્તેજનવાહકો (pheromones) : પ્રાણીઓ વચ્ચે સંદેશાની આપલે માટે શરીરમાંથી વિમુક્ત કરવામાં આવતાં સંમોહકો. કીટ-આકર્ષક તરીકે જાણીતાં આ રાસાયણિક દ્રવ્યોના સ્રાવ કીટકો ઉપરાંત કૃમિ, કરોળિયા, સ્તરકવચી (crustaceous), માછલી અને સસ્તનો જેવાં પ્રાણીઓ પણ કરતાં હોય છે. તે જાતીય આકર્ષણ, ચેતવણી (alarm), રક્ષણ, પ્રદેશોનું સીમાંકન કે નિશાન જેવા વિવિધ હેતુઓ માટે…