Geology

બેન્ટોનાઇટ (bentonite) : માટીનો એક વિશિષ્ટ પ્રકાર. તે નરમ, નમનીય હોય છે અને મોટા પ્રમાણમાં શોષણશક્તિનો ગુણધર્મ ધરાવે છે. યુ.એસ.માં વાયોમિંગના ક્રિટેસિયસ સ્તરોમાં ફૉર્ટ બેન્ટૉન નજીક સર્વપ્રથમ વિશિષ્ટ પ્રકારની, ખૂબ જ કલિલ સુઘટ્ય માટી મળી આવેલી હોવાથી સ્થળના નામ પરથી તેને બેન્ટોનાઇટ નામ અપાયેલું છે. તેને જ્યારે પાણીમાં રાખવામાં આવે…

બેસેનાઇટ : જુઓ બેસાલ્ટ

બૉમ્બ્સ (bombs) : જ્વાળામુખીજન્ય પેદાશ. જ્વાળામુખી-પ્રસ્ફુટન દરમિયાન હવામાં ફેંકાતા પીગળેલા લાવામાંથી ઠરીને બનેલા નાના-મોટા પરિમાણવાળા ગોળા, ગોલકો, ટુકડા કે ગચ્ચાં. ઊછળતી વખતે  લાવાનાં આવાં સ્વરૂપો ભ્રમણ પામતાં નીચે પડે છે, તેથી લાક્ષણિક આંતરિક રચના અને આકારો તૈયાર થતાં હોય છે. બૉબિન જેવો કે બ્રેડની ઉપલી પોપડી જેવો તેનો દેખાવ હોય…

બોલ (Bole) : બેસાલ્ટ જેવા – લાવા-પ્રવાહોના થર વચ્ચે આંતરપડ રૂપે રહેલો લૅટરાઇટ કે બૉક્સાઇટ પ્રકારનો નિક્ષેપ-અવશેષ – અવશિષ્ટ નિક્ષેપ. આ પ્રકારનો અવશિષ્ટ નિક્ષેપ જીવાવશેષોની જેમ જળવાયેલો મળતો હોવાથી તેને લૅટરાઇટ અવશેષ કે બૉક્સાઇટ અવશેષ (fossil laterite or bauxite) કહે છે. મોટેભાગે તો તે લાવા-પ્રવાહોની શ્રેણીઓ વચ્ચે તૈયાર થયેલો જોવા…

બ્રુન્ટન હોકાયંત્ર (Brunton Compass) : નમનદર્શક સહિતનું હોકાયંત્ર. એ ભૂસ્તરીય તેમજ સર્વેક્ષણક્ષેત્રના અભ્યાસકાર્યમાં નીચે મુજબના જુદા જુદા હેતુઓ માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતું ઘણું જ જાણીતું, અનુકૂળ સાધન ગણાય છે : (1) સામાન્ય હોકાયંત્ર કે નમનદર્શક હોકાયંત્ર તરીકે  –         (અ) જેમાં ર્દષ્ટિરેખા ક્ષિતિજસમાંતર હોય અથવા સહેજ ઢળતી હોય;         (બ)…

બ્રેસિયા (breccia) : 2 મિલિમીટર વ્યાસથી મોટા પરિમાણવાળા, આવશ્યકપણે કોણાકાર ખડકટુકડાઓથી બનેલો કોંગ્લૉમરેટને સમકક્ષ કોણાશ્મ પ્રકારનો જળકૃત ખડક. તેના ખડક-બંધારણમાં ટુકડાઓ અણીવાળા અને ખૂણાઓવાળા હોવાથી કોંગ્લૉમરેટથી તેને સહેલાઈથી જુદો પાડી શકાય છે. ભેખડો કે સમુત્પ્રપાતો કે સીધા ઢોળાવવાળી ટેકરીઓમાંથી પ્રાપ્ત તદ્દન ઓછી વહનક્રિયા (સ્થાનાંતર) પામેલા ખૂણાવાળા ખડકટુકડાઓ કોઈ પણ સંશ્લેષણદ્રવ્ય…