Botany
ગોલ્ડન શાવર (golden shower)
ગોલ્ડન શાવર (golden shower) : દ્વિદળીના કુળ Bignoniaceaeના વિશાળ પ્રતાનતંતુથી ચડતી વેલ. તેનું લૅટિન નામ Bignonia venusta ker છે. તે મંડપ, માંચડા કે કમાન ઉપર જલદી ચડે છે. શિયાળામાં આ વેલ ઉપર ઝૂમખામાં લટકતાં આંગળી જેવાં જાડાં, ભૂંગળા આકારનાં કેસરી ફૂલો રમણીય લાગે છે. આખીયે વેલ ફૂલોથી લચી પડે છે.…
વધુ વાંચો >ગોવિંદજી
ગોવિંદજી (જ. 24 ઑક્ટોબર 1933, અલ્લાહાબાદ, ઉત્તરપ્રદેશ) : વિશ્વવિખ્યાત જીવભૌતિકશાસ્ત્રી. તેમના પિતા વિશ્વેશ્વરપ્રસાદ પ્રસિદ્ધ કેળવણીકાર હતા. ગોવિંદજી બાળપણથી જ જિજ્ઞાસુ હતા. તેમને વિસ્તૃત ચર્ચાઓ કરવાનો પુષ્કળ શોખ હતો. તેમણે અલ્લાહાબાદ વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી બી.એસસી. અને એમ.એસસી.ની ઉપાધિઓ સર્વપ્રથમ ક્રમે આવીને મેળવી હતી. તેમણે 1956માં ભારત છોડ્યું અને યુ.એસ.માં જઈ વસ્યા. હાલમાં તેઓ…
વધુ વાંચો >ગ્રીનહાઉસ
ગ્રીનહાઉસ : ફૂલછોડને સૂર્યતાપ, ગરમી અને પવનથી રક્ષવા માંડવો બનાવી તેના પર વેલ કે પ્લાસ્ટિકની છાંયો આપે તેવી જાળી પાથરીને ‘મંડપ ગૃહ’ બનાવવામાં આવે છે તે. ગ્રીનહાઉસમાં પાંચપત્તી વેલ કે રેલવે કીપરનો પહેલાં ઉપયોગ થતો; પરંતુ વેલ ચડાવવામાં તારનો ખર્ચ થતો. વેલનો કચરો પડે અને વેલના વજનના કારણે માંડવો લચી…
વધુ વાંચો >ગ્રે, એસા
ગ્રે, એસા (જ. 18 નવેમ્બર 1810, સકોઇટ, ન્યૂયૉર્ક; અ. 30 જાન્યુઆરી 1888, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકાના સુપ્રસિદ્ધ વનસ્પતિવિજ્ઞાની. તેઓ ઉત્તર અમેરિકાના હાર્વર્ડ વિશ્વવિદ્યાલયની હાર્વર્ડ કૉલેજમાં નૅચરલ હિસ્ટરીના પ્રાધ્યાપક (1842–1888) હતા. તેમણે ઉત્તર અમેરિકાના વનસ્પતિસમૂહનો વિસ્તૃત અભ્યાસ કર્યો હતો. આ પ્રદેશની વનસ્પતિઓની માહિતીનું સંકલન તેમના જેટલું કોઈએ કર્યું નથી. ‘અ મૅન્યુઅલ…
વધુ વાંચો >ગ્રેપફ્રૂટ (ચકોતરું)
ગ્રેપફ્રૂટ (ચકોતરું) : દ્વિદલા વર્ગનું રુટેસી કુળનું 6થી 14 મીટર ઊંચાઈ ધરાવતું નાનું વૃક્ષ. શાસ્ત્રીય નામ Citrus paradisi Malf. દ્રાક્ષની જેમ તેનાં ફળ લૂમમાં ઊગતાં હોવાથી તે ગ્રેપફ્રૂટ તરીકે ઓળખાય છે. ઘણા દેશોમાં નાસ્તામાં તેનો ઉપયોગ થતો હોવાથી તેને ‘બ્રેકફાસ્ટ ફ્રૂટ’ પણ કહે છે. તેનું મૂળ વતન વેસ્ટ ઇન્ડીઝ છે;…
વધુ વાંચો >ગ્રેવિલિયા
ગ્રેવિલિયા : દ્વિબીજ દલાના કુળ Proteaceaeનું 10થી 12 મી. ઊંચું ઠીક ઠીક ઝડપથી વધતું વૃક્ષ. અં. silver oak; ગુ. રૂપેરી ઓક. તેનું લૅટિન નામ Grevillea robusta Cunn છે. ઝાડનું ગ્રેવિલિયા નામ વનસ્પતિશાસ્ત્રી C. F. Grevilleના સંભારણા રૂપે છે. તે વૃક્ષની અન્ય જાતો ફક્ત ઠંડા પ્રદેશમાં પાંગરે છે. તે ઠીક ઠીક…
વધુ વાંચો >ગ્લાઇકેનિયેસી કુળ
ગ્લાઇકેનિયેસી કુળ : વનસ્પતિસૃષ્ટિની ત્રિઅંગી વનસ્પતિના ટેરોપ્સિડા વર્ગ અંતર્ગત એક કુળ (Sporne 1970). ભારતમાં તેની માત્ર એક જાતિ ગ્લાઇકેનિયાનાં વૃક્ષો જોવા મળે છે. તે લગભગ 130 જાતિઓમાં વહેંચાયેલી છે. કૅમ્પબેલે (1911) તેને ડાઇક્રેનોપ્ટેરિસ, ઇયુગ્લાઇકેનિયા અને પ્લેટીઝોમા જેવી ત્રણ ઉપપ્રજાતિઓમાં વહેંચી છે. ઉષ્ણ અને સમશીતોષ્ણ કટિબંધના પ્રદેશમાં જોવા મળતી કેટલીક જાતિઓ…
વધુ વાંચો >ગ્લાયૉક્સિઝોમ
ગ્લાયૉક્સિઝોમ : તેલીબિયામાં તૈલી પદાર્થનો સંચય હોય તેવા કોષોમાં બીજાંકુરણ વેળાએ જોવા મળતા ખાસ પ્રકારના પૅરૉક્સિઝોમ અથવા ‘સૂક્ષ્મપિંડો’ (microbodies). વિકસતા અંકુરને યોગ્ય પોષક પદાર્થો બીજના તેલમાંથી મેળવી આપવામાં ગ્લાયૉક્સિઝોમ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. વનસ્પતિકોષોમાં જોવા મળતાં અન્ય પૅરૉક્સિઝોમની જેમ ગ્લાયૉક્સિઝોમ રસપડના એક આવરણવાળી સામાન્યત: આશરે 1.5થી 2.5 μm વ્યાસના ગોળ,…
વધુ વાંચો >ગ્લિરિસિડિયા
ગ્લિરિસિડિયા (Gliricidia maculata) : દ્વિદળીના કુળ Leguminosaeના ઉપકુળ Papilionaceae(Fabaceae)નો આશરે 5–7 મીટર ઊંચો પતનશીલ છોડ. અં. Madre tree. The spotted Glirid. ગુ. સુંદરી. તે મૂળ દક્ષિણ અમેરિકાનો વતની હોવા છતાં ભારત અને ગુજરાતની વનસ્પતિઓ સાથે ભળી જતો હોવાથી સહેલાઈથી ઉગાડી શકાય છે. ડિસેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી આછા ગુલાબી રંગનાં ફૂલોથી તેની…
વધુ વાંચો >ગ્લૅડિયોલસ
ગ્લૅડિયોલસ (Gladiolus) : એકબીજદલાના કુળ Iridaceae-નો 50–60 સેમી. ઊંચો થતો કન્દિલ છોડ. અં. charming lily. તે કુળના સહસભ્યમાં કેસર (Crocus sativus L) છે. આ છોડનાં પાન જમીનમાંથી લાંબાં તલવારની માફક નીકળે છે. લૅટિન ભાષામાં gladiolus-નો અર્થ તલવાર થાય છે. ગ્લૅડિયોલસના કંદ બે બે હાથના અંતરે હાર પ્રમાણે વવાય છે. સપ્ટેમ્બર-ઑક્ટોબરમાં…
વધુ વાંચો >