સમુદ્રવિદ્યા

ચાર્ટર પાર્ટી કરાર : માલવહન માટે દરિયાઈ જહાજ ભાડે આપવા-લેવા સંબંધી જહાજમાલિક અને ભાડવાત વચ્ચે થતો લેખિત કરાર. ભાડવાતને ચાર્ટરકર્તા કહે છે અને કરારને ચાર્ટરપાર્ટી કરાર કહે છે. જહાજસફર-સંચાલન તથા માલવહન સામાન્યત: જહાજમાલિકના નિયમન હેઠળ રહે છે; પરંતુ જહાજની વહનક્ષમતાની મર્યાદામાં માલસામાનની હેરફેર ચાર્ટરકર્તાના નિયમન હેઠળ થાય છે. ચાર્ટરપાર્ટી કરારમાં…

ચાંચિયાગીરી : સશસ્ત્ર હુમલા દ્વારા જહાજ અથવા વિમાનોને બિનઅધિકૃત રીતે અને ગેરકાયદેસર કબજે લેવાનું કૃત્ય. જ્યારથી માનવ વહાણવટું ખેડતો થયો ત્યારથી ચાંચિયાગીરી શરૂ થયેલ છે. મૂળ અર્થમાં ચાંચિયાગીરી એટલે કોઈ પણ ખાનગી વહાણે ખુલ્લા સમુદ્રમાં લૂંટ કરવાના ઇરાદે બીજા વહાણ પર ગેરકાયદેસર કરેલ બિનઅધિકૃત હિંસક કૃત્ય. સમય જતાં આ વ્યાખ્યામાં…

જહાજગીરો અને માલગીરો ખત : જહાજની મરામત કરાવવા જેવી કે તેમાં ઉપકરણો બેસાડવા જેવી આવશ્યકતા સમુદ્રયાત્રા દરમિયાન ઓચિંતી ઊભી થાય અને કપ્તાન સમક્ષ નાણાં ઊભાં કરવાના અન્ય ઉપાયો રહ્યા ન હોય તથા જહાજમાલિકનો સંપર્ક સાધવાનું શક્ય ન હોય તો સમુદ્રયાત્રા સાંગોપાંગ પૂરી કરવામાં અંતરાયરૂપ બનેલી નાણાંની તીવ્ર કટોકટીને પહોંચી વળવા…

જંક : મધ્યયુગના છેવટના ભાગમાં સુધારેલું ચીની વહાણ. આ વહાણ દુનિયાનું સૌથી મજબૂત અને દરિયાઈ સફર માટે સૌથી વધુ સલામત અને વિશ્વાસપાત્ર ગણાય છે. જંકની બાંધણીને લગતી 2 બાબતો નોંધપાત્ર છે : એક તે ખોખાની રચના અને બીજી તે વહાણના સઢની આલાદ. 3 બાબતોમાં તે બીજાં વહાણો કરતાં જુદું પડે…

જાપાનનો સમુદ્ર : જાપાનના પશ્ચિમ કિનારાને અડીને આવેલો સમુદ્ર. વિશાળ પૅસિફિક મહાસાગરનો તે ભાગ છે. સમુદ્રની પૂર્વમાં જાપાનના હોકાઇડો અને હોન્શુ ટાપુઓ તેમજ રશિયાના સખાલીન ટાપુઓ આવેલા છે. પશ્ચિમે એશિયા ભૂખંડની તળભૂમિ(રશિયા અને કોરિયા)ના પ્રદેશો આવેલા છે. આ સમુદ્ર આશરે 40° ઉ. અ. અને 135° પૂ. રે. 50° તથા 35°…

જાવા સમુદ્ર : ઇન્ડોનેશિયાના કુલ 3000 ટાપુઓમાંના ઘણા ટાપુઓને આવરી લેતો સમુદ્ર. તેનો કુલ વિસ્તાર આશરે 20 લાખ ચોકિમી. જેટલો છે. તે 5° ઉત્તર અક્ષાંશથી 7° દક્ષિણ અક્ષાંશ અને 102°થી 118° પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે વિષુવવૃત્તની આજુબાજુ આવેલો છે. તેની પશ્ચિમ બાજુએ સુમાત્રા, દક્ષિણમાં જાવા અને બાલી, ઉત્તરમાં બોર્નિયો અને પૂર્વમાં…

જિબ્રાલ્ટરની સામુદ્રધુની : યુરોપના સ્પેન અને ઉત્તર આફ્રિકાના મોરોક્કોને છૂટી પાડતી સાંકડી સામુદ્રધુની. તે દ્વારા પશ્ચિમ તરફથી ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં પ્રવેશી શકાય છે, જ્યારે પૂર્વ તરફથી આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં પ્રવેશી શકાય છે. યુદ્ધના સમયમાં જિબ્રાલ્ટર તેના વ્યૂહાત્મક અગત્યવાળા સ્થાનને કારણે ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં પ્રવેશ માટેનો દરિયાઈ માર્ગ બંધ કરી શકે છે. સામુદ્રધુની 80…