ગિરીશભાઈ પંડ્યા

વિકૃત ખડકો (metamorphic rocks)

વિકૃત ખડકો (metamorphic rocks) શિલાવરણના બંધારણમાં રહેલા ખડકપ્રકારોના મુખ્ય ત્રણ સમૂહો પૈકીનો એક. અન્ય બે સમૂહોમાં અગ્નિકૃત અને જળકૃત ખડકોનો સમાવેશ થાય છે. ભૂપૃષ્ઠ પર તેમજ પોપડામાં અસ્તિત્વ ધરાવતા ખડકો જે સામાન્ય સંજોગોની અસર હેઠળ હોય છે તે કરતાં જ્યારે ઊંચા ઉષ્ણતામાન અને વધુ દબાણના સંજોગો હેઠળ આવે છે ત્યારે…

વધુ વાંચો >

વિકૃતિ (metamorphism) (ભૂસ્તરશાસ્ત્ર)

વિકૃતિ (metamorphism) (ભૂસ્તરશાસ્ત્ર) : શિલાવરણમાં અસ્તિત્વ ધરાવતા ખડકજથ્થાઓમાં ઉષ્ણતામાન, દબાણ અને ભૌતિક-રાસાયણિક પરિબળોની મુખ્ય અસર હેઠળ ઊંડાઈએ થતું પરિવર્તન અને રૂપાંતરણ. આ ક્રિયામાં સામેલ થતા ખડકો અંશત: કે પૂર્ણત: પુન:સ્ફટિકીકરણ પામે છે. નવાં ખનિજો, નવી સંરચનાઓ અને નવી કણરચનાઓ ઉદભવે છે. સમગ્રપણે જોતાં, રૂપાંતરિત ખડકો જુદા જ પ્રકારનું, આગવું લાક્ષણિક…

વધુ વાંચો >

વિકૃતિ કક્ષાભેદ (metamorphic facies)

વિકૃતિ કક્ષાભેદ (metamorphic facies) : વિકૃતિના પ્રમાણ મુજબ ઉદભવતાં ખનિજોને આધારે ખડકોમાં જોવા મળતી કક્ષાઓ અને તેમના તફાવતો. ભૂસંચલનજન્ય ક્રિયાઓને કારણે અગ્નિકૃત કે જળકૃત ખડકો જ્યારે ઊંડાઈએ લઈ જવાય છે ત્યારે તેમાં ઉષ્ણતામાન-દબાણના સંજોગોની અસરથી ફેરફારો ઉદભવે છે અને નવા બનતા વિકૃતિજન્ય ખડકોમાં ખનિજોનાં લાક્ષણિક જૂથ રચાય છે. નવાં ખનિજો…

વધુ વાંચો >

વિકૃતિજન્ય નિક્ષેપો (metamorphic deposits)

વિકૃતિજન્ય નિક્ષેપો (metamorphic deposits) : વિકૃતિની અસર હેઠળ ઉદભવતી, આર્થિક મૂલ્ય ધરાવતી ખનિજ પેદાશો. વિકૃતિ એ એક એવી પ્રક્રિયા છે, જેની અસર હેઠળ આવતા ખડકો તેમજ ખડક અંતર્ગત ખનિજો રૂપાંતરિત થઈ નવાં સ્વરૂપો ધારણ કરે છે, જે બદલાયેલા સંજોગો હેઠળ સ્થાયી રહે છે. આ પ્રક્રિયામાં ભાગ લેતાં પરિબળોમાં મુખ્યત્વે તાપમાન,…

વધુ વાંચો >

વિકૃતિ-વિભાગો (zones of metamorphism)

વિકૃતિ-વિભાગો (zones of metamorphism) : પૃથ્વીના પોપડામાં ઊંડાઈ મુજબ થતી વિકૃતિના વિભાગો. વિકૃતિ મુખ્ય ત્રણ પરિવર્તી પરિબળોની આંતરપ્રક્રિયાને પરિણામે થતી હોય છે. ખનિજીય ફેરફારો માટે જરૂરી માધ્યમ તરીકે ખડકોની આંતરકણ જગાઓમાં સ્થિત જલ અને અન્ય દ્રાવણોની સતત ક્રિયાશીલતા હેઠળ કાર્ય કરતાં ગરમી, સદિશ દાબ અને સમદાબ (એકધારું દબાણ) જેવાં પરિબળોથી…

વધુ વાંચો >

વિક્ટોરિયા

વિક્ટોરિયા : કૅનેડાના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા બ્રિટિશ કોલંબિયાનું પાટનગર. ભૌગોલિક સ્થાન : 48° 25´ ઉ. અ. અને 123° 22´ પ. રે.. તે વાનકુવર ટાપુના અગ્નિ છેડાની ધાર પર કૅનેડાયુ.એસ.ની સરહદ નજીક આવેલું છે. તેનો શહેરી વિસ્તાર માત્ર 18 ચોકિમી. જેટલો જ છે, પરંતુ મહાનગરનો વિસ્તાર આશરે 400 ચોકિમી. જેટલો છે.…

વધુ વાંચો >

વિક્ટોરિયા (ટેક્સાસ, યુ.એસ.)

વિક્ટોરિયા (ટેક્સાસ, યુ.એસ.) : યુ.એસ.ના દક્ષિણ ભાગમાં ટેક્સાસ રાજ્યના વિક્ટોરિયા પરગણાનું મુખ્ય મથક. ભૌગોલિક સ્થાન 29° 00´ ઉ.અ. અને 97° 15´ પ. રે.. તે કૉર્પસ ક્રિસ્ટિથી ઈશાન તરફ 137 કિમી.ને અંતરે ગ્વાડેલૂપ નદી પર આવેલું છે. 1940ના દસકાથી આ સ્થળ ખનિજતેલ, કુદરતી વાયુ તેમજ પેટ્રોકેમિકલ પેદાશોના ઉત્પાદનનું મહત્વનું મથક બની…

વધુ વાંચો >

વિક્ટોરિયા (સેશલ્સ)

વિક્ટોરિયા (સેશલ્સ) : હિન્દી મહાસાગરમાં આવેલા સેશલ્સ ટાપુજૂથનો મોટામાં મોટો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : 4° 38´ દ. અ. અને 55° 27´ પૂ. રે.. સેશલ્સ પ્રજાસત્તાકનું પાટનગર તેમજ મોટામાં મોટું શહેર. ટાપુજૂથનું એકમાત્ર બંદર. વિક્ટોરિયા ટાપુ માહે ટાપુના ઈશાન કાંઠે આવેલો છે. બંદર ઊંડા જળનું હોવાથી અહીં એકસાથે ચાર જહાજો લાંગરી…

વધુ વાંચો >

વિક્ટોરિયા ધોધ

વિક્ટોરિયા ધોધ : આફ્રિકામાં ઝામ્બિયા અને ઝિમ્બાબ્વે વચ્ચે ઝામ્બેસી નદી પર તેના મૂળ અને મુખ વચ્ચે અર્ધે અંતરે આવેલો ધોધ. ઝામ્બેસી નદી આ સ્થળે 1.5 કિમી. પહોળી બને છે. ધોધના સ્થળે આ નદી તેની ઊંડી સાંકડી ખીણમાં એકાએક ખાબકે છે. જમણે કાંઠે તેની ઊંચાઈ 78 મીટર જેટલી, જ્યારે મધ્યમાં તે…

વધુ વાંચો >

વિક્ટોરિયા નદી

વિક્ટોરિયા નદી : ઑસ્ટ્રેલિયાની નૉર્ધર્ન ટેરિટરીમાં આવેલી લાંબામાં લાંબી નદી. ભૌગોલિક સ્થાન : 15° 30´ દ. અ. અને 130° 10´ પૂ. રે.. તે હૂકર ખાડીથી ઉત્તરે આશરે 370 મીટરની ઊંચાઈએ આવેલી ટેકરીઓમાંથી નીકળે છે; ઉત્તર અને વાયવ્ય 560 કિમી.ના અંતર માટે તે પહાડી પ્રદેશમાં તથા નદીથાળામાં થઈને વહે છે. અહીંના…

વધુ વાંચો >