૫.૧૧
કૅથેરિનનો મહેલથી કૅન્ક્રિનાઇટ
કૅન્ક્રિનાઇટ
કૅન્ક્રિનાઇટ : ફેલ્સ્પૅથોઇડ સમૂહનું ખનિજ. રા. બં. – (Na-Ca)7-8 A16Si6O24 (CO3, SO4, Cl) 1.5-2, 1-5H2O અથવા 4(Na Al SiO4) CaCO3-H2O (લગભગ); સ્ફ. વ. – હેક્ઝાગોનલ; સ્વ.-જથ્થામય; રં. – રંગવિહીન, સફેદ, પીળો, નારંગી, ગુલાબીથી રતાશ પડતો, લાલ, આછા વાદળીથી રાખોડી વાદળી; ચ. – કાચમય, મૌક્તિક, તૈલી, પારદર્શકથી અર્ધપારદર્શક; ભં. સ. –…
વધુ વાંચો >કૅથેરિનનો મહેલ
કૅથેરિનનો મહેલ : પુશ્કિન, લેનિનગ્રાડ ખાતે આવેલી વિશાળ, રમણીય અને ભવ્ય ઇમારત. પુશ્કિન શહેર ઝાર સત્તાધીશોના નિવાસસ્થાન તરીકે અઢારમી સદીમાં વસ્યું અને વિકસ્યું હતું. કૅથરિન પ્રથમ(1684-1727)ના નામ સાથે સંકળાયેલી આ ઇમારત સુશોભિત શિલ્પોની સમૃદ્ધિ માટે જાણીતી છે. ઍમ્બર રૂમ સહિત હારબંધ આવેલા સુંદર સોનેરી ખંડો રશિયાની સુશોભનમંડિત સ્થાપત્યશૈલીના સર્વોત્તમ નમૂના…
વધુ વાંચો >કૅથોડ કિરણો
કૅથોડ કિરણો (cathode-rays) : વાયુ વીજવિભાર પ્રયુક્તિમાંના કૅથોડમાંથી ઉદભવતા ઇલેક્ટ્રૉનના કિરણપુંજ. કૅથોડની ધાતુમાંથી નીકળતાં અર્દશ્ય ઇલેક્ટ્રૉનનાં કિરણોને કાચની વિદ્યુત-વિભાર નળી(electric discharge tube)માં તેના છેડાઓમાંથી સંલયન (fusion) દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલ બંને વીજાગ્રો (electrodes) વચ્ચે આશરે 15,000 વોલ્ટ જેટલું ઊંચું વિદ્યુતદબાણ લગાડી, તેમની વચ્ચે આવેલ હવા(કે અન્ય વાયુ)નું દબાણ અતિશય ઘટાડીને…
વધુ વાંચો >કેદારનાથ
કેદારનાથ : ઉત્તરાખંડના મધ્ય કુમાઉં પ્રદેશના ગઢવાલ જિલ્લાના પૌડી ઘાટની વાયવ્યે 72 કિમી. અને હરદ્વારથી 230 કિમી. દૂર રુદ્ર હિમાલયના શિખર પર આવેલું શૈવ તીર્થધામ. 30° 44′ ઉ. અ. અને 76° 5′ પૂ. રે. ઉપર 3,643 મી.ની ઊંચાઈએ આવેલું છે. અહીં નજીકમાં ગંગા (અલકનંદા) વહે છે અને શંકરાચાર્યની સમાધિ છે.…
વધુ વાંચો >કેદારનાથ (નાથજી)
કેદારનાથ (નાથજી) (જ. 25 ડિસેમ્બર 1883; અ. 1978) : મહારાષ્ટ્રીય જ્ઞાની સંત. વતન રાયગડ જિલ્લાનું પાલી ગામ, પિતા અપ્પાજી બળવંત, અટક કુલકર્ણી; પરંતુ વ્યવસાયે ઉપ-રજિસ્ટ્રારના હોદ્દા પર હોવાથી દેશપાંડે તરીકે પણ ઓળખાતા. બાળપણ થાણા, રત્નાગિરિ, ખાનદેશ વગેરે જિલ્લાઓમાં વીત્યું. ચાર-પાંચ વર્ષે રત્નાગિરિ જિલ્લામાં ગુહાગરની ધૂળી નિશાળમાં શિક્ષણનો પ્રારંભ. માધ્યમિક શિક્ષણ…
વધુ વાંચો >કૅન
કૅન : ભૂમધ્ય સમુદ્રના કિનારે દક્ષિણ ફ્રાન્સનું રિવિયેરામાં નીસથી 19 કિમી. દૂર આવેલ સહેલાણીઓ માટેનું પ્રખ્યાત પ્રવાસધામ અને આંતરરાષ્ટ્રીય ફિલ્મમહોત્સવનું કેન્દ્ર. ભૌગોલિક સ્થાન : 43° 42′ ઉ.અ. અને 7° 15′ પૂ.રે. નીસ પછીનું ફ્રાન્સનું તે બીજા નંબરનું પ્રવાસધામ મનાય છે. આલ્પ્સ પર્વતમાં આવેલું આ રમણીય સ્થાન મૂળ માછીમારોનું ગામડું હતું.…
વધુ વાંચો >કૅન ઇલાઇશા કેન્ટ
કૅન, ઇલાઇશા કેન્ટ (જ. 3 ફેબ્રુઆરી 1820, ફિલાડેલ્ફિયા; અ. 16 ફેબ્રુઆરી 1857, હવાના, ક્યૂબા) : ઉત્તર ધ્રુવના શોધક. શિક્ષણ વર્જિનિયા તથા પેન્સિલવેનિયા યુનિવર્સિટીઓમાં 1842માં ડૉક્ટરની સ્નાતક પદવી પ્રાપ્ત કર્યા પછી અમેરિકાના નૌકાદળમાં આસિસ્ટન્ટ સર્જન તરીકે જોડાયા. 1850માં પ્રથમ ગ્રિનેલ અન્વેષણમાં સર્જન તથા પ્રકૃતિવાદી તરીકે જોડાયા. તે જ વર્ષે અમેરિકાના તટવર્તી…
વધુ વાંચો >કૅનન ઍની જમ્પ
કૅનન, ઍની જમ્પ (જ. 11 ડિસેમ્બર 1863, ડોવર, ડેલાવર, અમેરિકા; અ. 13 એપ્રિલ 1941, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : તારકીય વર્ણપટ(stellar spectra)ના વર્ગીકરણમાં વિશેષજ્ઞતા (specialisation) પ્રાપ્ત કરનાર અમેરિકી મહિલા ખગોળજ્ઞ (astronomer). વેલસ્લી કૉલેજમાં અભ્યાસ કર્યા બાદ, 1896માં હાર્વર્ડની વેધશાળામાં મદદનીશ તરીકે જોડાઈ, મરણ પર્યંત ત્યાં જ સેવાઓ આપી. તારાઓના વર્ણપટનું ફક્ત એકલ…
વધુ વાંચો >કૅનબેરા
કૅનબેરા : ઑસ્ટ્રેલિયાના ઈશાન વિભાગમાં આવેલી ઑસ્ટ્રેલિયાની રાજધાની. તે 35° 17′ દ. અ. અને 140° 08′ પૂ. રે. ઉપર મોલાગ્લો નદીને કિનારે આવેલું છે. તે કૅનબરી અથવા કૅનબ્યુરી તરીકે ઓળખાય છે. તેનો અર્થ સભા માટેની જગ્યા થાય છે. કૅનબેરા સમુદ્રની સપાટીથી 580 મી.ની ઊંચાઈએ ઑસ્ટ્રેલિયન આલ્પ્સ વિસ્તારમાં આવેલું છે. તે…
વધુ વાંચો >કૅન લી
કૅન, લી (જ. આશરે 1310, ચીન; અ. ચૌદમી સદીનાં છેલ્લાં વર્ષો, ચીન) : વાંસને આલેખવા માટે જાણીતો, યુઆન રાજવંશ દરમિયાન થઈ ગયેલો ચીનનો ચિત્રકાર. રાજદરબારમાં ઉચ્ચ હોદ્દો ત્યાગીને તે વાંસના અભ્યાસ અને ચિત્રણામાં મશગૂલ બની ગયેલો. એણે ચીતરેલાં વાંસનાં ચિત્રો સમગ્ર ચીની ચિત્રકલામાં વાંસનાં શ્રેષ્ઠ આલેખનો ગણાયાં છે. તેમાં મંદ…
વધુ વાંચો >કૅના
કૅના : વનસ્પતિઓના એકદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ સિટેમિનેસી અને ઉપકુળ કૅનેસીની એક પ્રજાતિ. 67 જેટલી જાતિઓ ધરાવે છે. તેની ઘણી ઉદ્યાન-જાતો સંકરિત છે અને તેને સુંદર પર્ણો અને પુષ્પો માટે ઉછેરવામાં આવે છે. પુષ્પોનો રંગ આછા પીળાથી માંડી ઘેરા કિરમજી સુધીના હોય છે. Canna edulis જેવી જાતિઓની ગાંઠામૂળી ખાદ્ય હોય…
વધુ વાંચો >