ખંડ ૫
કિઓન્જારથી ક્રિમોના
કૅન્સર પ્રારંભનિદાન : જુઓ કૅન્સર
કૅન્સર, પ્રારંભનિદાન : જુઓ કૅન્સર.
વધુ વાંચો >કૅન્સર ફેફસા(lung)નું
કૅન્સર, ફેફસા(lung)નું : ફેફસાનું કૅન્સર થવું તે. ફેફસું શ્વસનતંત્રનો અવયવ છે. છાતીમાં બે ફેફસાં આવેલાં છે જેમાં શ્વાસનળી(trac-hea)માંથી આવતી હવા શ્વસનનલિકા (bronchus) દ્વારા પ્રવેશ પામે છે. ફેફસામાં આવતી ફુપ્ફુસ (ફેફસી, pulmonary) ધમનીમાંનું કાર્બન ડાયૉક્સાઇડવાળું અશુદ્ધ લોહી વાયુપોટા(alveoli)ની આસપાસથી પસાર થાય છે ત્યારે સાદા પ્રસરણ(diffusion)ના સિદ્ધાંતને આધારે તેમાં ઑક્સિજન ભળે છે.…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – બહુસ્થાની મજ્જાર્બુદ(multiple myeloma)નું
કૅન્સર, બહુસ્થાની મજ્જાર્બુદ(multiple myeloma)નું : હાડકાના પોલાણમાં આવેલી અસ્થિમજ્જામાં પ્લાઝમાકોષોનું એકકોષગોત્રી (monoclonal) સંખ્યાવૃદ્ધિથી થતું કૅન્સર. તેને બહુમજ્જાર્બુદ પણ કહે છે. તે લોહી બનાવતી પેશીઅસ્થિમજ્જા(bone marrow)-ના કોષોનું હાડકાંને અસરગ્રસ્ત કરતું કૅન્સર છે. હાડકાંના બહારના કઠણ ભાગને બાહ્યક (cortex) કહે છે. હાડકાંના પોલાણમાં માવા જેવી મૃદુપેશી હોય છે. તેને અસ્થિમજ્જા કહે છે.…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – બાળકોનું
કૅન્સર, બાળકોનું : બાળકોમાં થતા કૅન્સરનો રોગ. બાળકો અને પુખ્ત વયની વ્યક્તિઓમાં થતા કૅન્સરમાં કેટલાક ચોક્કસ તફાવતો છે. પુખ્ત વયે થતાં કૅન્સર મોટે ભાગે સપાટી પરના કોષોમાં ઉદભવે છે અને તેથી તે અધિચ્છદીય (epithelial) પ્રકારનાં હોય છે. મુખ્યત્વે વાતાવરણ અને જીવનશૈલીને કારણે વિવિધ પરિબળો સાથે પુખ્તવયની વ્યક્તિ સંસર્ગમાં આવવાથી તે…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – ભગોષ્ઠ(vulva)નું
કૅન્સર, ભગોષ્ઠ(vulva)નું : ભગોષ્ઠ સ્ત્રીઓનું બાહ્ય જનનાંગ છે. તેમાં અલગ છિદ્રો દ્વારા યોનિ તથા મૂત્રાશયનળી ખૂલે છે. આમ તે અનુક્રમે પ્રજનનમાર્ગ અને મૂત્રમાર્ગનું બહારનું દ્વાર છે. સ્ત્રીઓનાં બાહ્ય જનનાંગમાં ગાંઠ કરતા વિવિધ પ્રકારના વિકારો ઉદભવે છે, જેમ કે દુ:પોષી ક્ષીણતા (dystrophy), અધિચ્છદાંત: નવવિકસન (intraepithelial neoplasia), બોવેનૉઇડ પેપ્યુલોસિસ, કોન્ડાયલોમા અને લાદીસમ(શલ્કસમ)કોષી…
વધુ વાંચો >કૅન્સરનાં ભયચિહનો : જુઓ કૅન્સર
કૅન્સરનાં ભયચિહનો : જુઓ કૅન્સર.
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મગજ અને ચેતાતંત્રીયનાં
કૅન્સર, મગજ અને ચેતાતંત્રીયનાં : મોટું મગજ, નાનું મગજ, કરોડરજ્જુ તથા પીયૂષિકા (pituitary) ગ્રંથિનું કૅન્સર થવું તે. મોટું મગજ, નાનું મગજ અને પીયૂષિકા ગ્રંથિની ગાંઠોને ખોપરીમાંની ગાંઠો અથવા અંત:કર્પરી અર્બુદો (intracranial tumours) પણ કહે છે. મગજ અને કરોડરજ્જુને કેન્દ્રીય ચેતાતંત્ર (central nervous system) કહે છે. તેમની ગાંઠોને કેન્દ્રીય ચેતાતંત્રીય ગાંઠો…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મધ્યસ્તરીય પેશી(mesothelioma)નું
કૅન્સર, મધ્યસ્તરીય પેશી(mesothelioma)નું : ફેફસાં, હૃદય, પેટના વિવિધ અવયવોનાં આવરણો તથા શુક્રપિંડની આસપાસનું શ્વેત આવરણ (tunica vaginalis) ગર્ભના મધ્યસ્તર(mesothelium)-માંથી બને છે. તેનું કૅન્સર માંસાર્બુદ કે યમાર્બુદ (sarcoma) જૂથનું કૅન્સર ગણાય છે. ફેફસાના આવરણમાં થતું કૅન્સર સામાન્ય રીતે ઍસ્બેસ્ટૉસના સંસર્ગથી થાય છે. આમ તે એક વ્યવસાયજન્ય (occupational) કૅન્સર ગણાય છે. ઍસ્બેસ્ટૉસના…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મળાશય તથા મોટા આંતરડાનું
કૅન્સર, મળાશય તથા મોટા આંતરડાનું : મળાશય (rectum) અને / અથવા મોટા આંતરડા(સ્થિરાંત્ર, colon)નું કૅન્સર થવું તે. મોટું આંતરડું પોષક દ્રવ્યો, પાણી અને ક્ષારોના શોષણનું કાર્ય પૂર્ણ કરે છે, કેટલાંક વિટામિન તથા મળ બનાવે છે, મળાશયમાં સંગ્રહે છે અને ગુદા દ્વારા તેનો ત્યાગ કરે છે. મોટું આંતરડું 6.5 સેમી. પહોળું…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – મૂત્રપિંડનું (પુખ્તવયે)
કૅન્સર, મૂત્રપિંડનું (પુખ્તવયે) : પુખ્તવયે મૂત્રપિંડ(kidney)નું કૅન્સર થવું તે. માણસમાં બે મૂત્રપિંડ આવેલા છે. મૂત્રપિંડને વૃક્ક પણ કહે છે. તે મૂત્રલ (nephron) નામના લોહીને ગાળનારા એકમોનો બનેલો પિંડ જેવો અવયવ છે. તેની મૂત્રલનલિકાઓ મૂત્રને મૂત્રપિંડ-કુંડ પાસે લાવે છે. બંને મૂત્રપિંડોમાંથી એક એક મૂત્રનળી (ureter) નીકળે છે જેના દ્વારા પેશાબ મૂત્રાશયમાં…
વધુ વાંચો >કિઓન્જાર
કિઓન્જાર (Keonjhar) : ઓડિસાના ઉત્તરભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21o 11’થી 22o 10′ ઉ. અ. અને 85o 11’થી 86o 22′ પૂ.રે. વચ્ચેનો 8337 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ ઝારખંડ રાજ્યનો પશ્ચિમ સિંગભૂમ જિલ્લો, પૂર્વ તરફ મયૂરભંજ, બાલેર અને…
વધુ વાંચો >કિકુમારો
કિકુમારો (જ. આશરે 1780, જાપાન; અ. 1820 પછી, જાપાન) : જાપાનની પ્રસિદ્ધ કાષ્ઠછાપ ચિત્રકલા (woodcut printing) ઉકિયો-ઈ(Ukio-E)નો ચિત્રકાર. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર કિતાગાવા ઉતામારોનો તે શિષ્ય હતો. ગુરુની પેઠે કિકુમારો પણ ગેઇશા યુવતીઓ અને ટોકિયોના પોશીબારાની વેશ્યાવાડાની રૂપજીવિનીઓના આલેખનમાં સફળ થયો. વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત અને ભભકાદાર વસ્ત્રો પરિધાન કરેલી ગેઇશા યુવતીઓ અને…
વધુ વાંચો >કિગાલી
કિગાલી : મધ્ય આફ્રિકાના રાજ્ય રુઆન્ડાની રાજધાની. મધ્ય આફ્રિકામાં 1962માં ‘યુનાઇટેડ નૅશન્સ ટ્રસ્ટ ટેરિટરી ઑવ્ રુઆન્ડા-બુરુન્ડીમાંથી રુઆન્ડા છૂટું પડી નવું રાષ્ટ્ર બન્યું. લગભગ 1,000થી 1,500 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારની વચમાં આશરે એકાદ હજાર મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતું આ પાટનગર 1º.57′ દ.અ. અને 30º.04′ પૂ.રે. પર આવેલું છે. દેશના મધ્યભાગમાં આવેલું…
વધુ વાંચો >કિઝીલકુમનું રણ
કિઝીલકુમનું રણ : જુઓ રણ.
વધુ વાંચો >કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના-અમેરિકા
કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના, અમેરિકા : અમેરિકાની આધુનિક ઉપકરણોથી સુસજ્જ રાષ્ટ્રીય વેધશાળા. કોઈ એક જ સ્થળે અહીં જેટલાં તથા અહીં છે તેવાં ઉપકરણો ભાગ્યે જ જોવા મળે. આ વેધશાળા ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય છે, કારણ કે અમેરિકાની ઘણી બધી શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓ તેમજ સ્ટીવર્ડ, મૅકગ્રો હિલ, નૅશનલ સોલર…
વધુ વાંચો >કિડલૅન્ડ ફિન
કિડલૅન્ડ, ફિન (જ. 1 ડિસેમ્બર 1943, નોર્વે-) : વર્ષ 2004 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા નૉર્વેજિયન અર્થશાસ્ત્રી. તેમણે તથા તેમના પીએચ.ડી.ના માર્ગદર્શક અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી એડ્વર્ડ પ્રેસકૉટને સંયુક્ત રીતે આ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું છે. સમષ્ટિલક્ષી અર્થશાસ્ત્રના ચાવીરૂપ ગણાય તેવાં બે ક્ષેત્રો (key areas) એટલે વ્યાપારચક્રો ઉદ્ભવવાનાં કારણો અને તેમને પહોંચી…
વધુ વાંચો >કિતાઈ રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ
કિતાઈ, રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ (Kitaj, Ronald Brooks) (જ. 29 ઑક્ટોબર 1932, ક્લીવલૅન્ડ, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 21 ઑક્ટોબર 2007, લોસ એન્જલિસ, કૅલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : આધુનિક જીવનનું આલેખન કરનાર અમેરિકન ચિત્રકાર. તેમનો જન્મ મૂળ હંગેરીથી આવી અમેરિકામાં વસેલા પરિવારમાં થયો હતો. બ્રિટિશ પૉપ કલાના વિકાસમાં તેમનો મહત્વનો ફાળો છે. 1951થી 1955 સુધી…
વધુ વાંચો >