કિરીટ પંડ્યા

કુષ્ઠ (આયુર્વેદ) : શરીરની ત્વચા અને ત્વચાસ્થિત ધાતુઓનો નાશ કરનાર રોગ. આયુર્વેદમાં ચામડીના વિકારોને કૃષ્ઠ કહ્યા છે. कुष्णाति वपुः इति कुष्ठम् પાશ્ચાત્ય વૈદ્યકમાં dermatoses કે disease of the skin તરીકે તેને ઓળખાવે છે. પ્રકારો : કુષ્ઠરોગના મુખ્યત્વે બે પ્રકાર છે : મહાકુષ્ઠ અને ક્ષુદ્ર-કુષ્ઠ. મહાકુષ્ઠના 7 પ્રકાર છે અને ક્ષુદ્રકુષ્ઠના…

ક્ષુદ્રરોગ : કેટલાક રોગસમૂહના વર્ણન માટે પસંદ થયેલ નામ. તેની વિવિધ વ્યાખ્યાઓ મૌલિક તથા વિશિષ્ટ અર્થ ધરાવે છે. અમરકોશમાં આ શબ્દ ક્રૂર, નાનું તથા નીચ એ ત્રણ અર્થમાં પ્રયોજાયો છે. વિવિધ શાસ્ત્રકારોએ ‘ક્ષુદ્રરોગ’ના અર્થ માટે જુદો અભિપ્રાય દર્શાવ્યો છે. તેમાંના કેટલાક આ પ્રમાણે છે : (1) જે રોગ થવા માટેનાં…

મસૂરિકા : આયુર્વેદમાં નિર્દેશેલો એ નામનો એક રોગ. લગભગ બાળકોમાં એ થાય છે. એ રોગમાં મસૂરની દાળ જેવા દાણા શરીર ઉપર નીકળે છે તેથી તેને ‘મસૂરિકા’ કહે છે. સામાન્ય લોકભાષામાં તેને અછબડા–બળિયાના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. ઓળીને ‘રોમાંતિકા’ નામથી આયુર્વેદ ગ્રંથોમાં વર્ણવેલ છે. ઓળી–અછબડા, બળિયા – એ બાળકોમાં દેખા દેતા…