શી જિનપિંગ

શી જિનપિંગ (જ. 15 જૂન 1953, ફુપિંગ કાઉન્ટી, શાનક્સી પ્રાંત, ચીન) : ચીનના રાષ્ટ્રપતિ. તેઓ ચીનમાં પીપલ્સ રિપબ્લિક ઑફ ચાઇનાના ઉપપ્રમુખ તરીકે, ચાઇનીઝ કૉમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી (સીસીપી)ના જનરલ સેક્રેટરી અને પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી ચૂક્યા છે. શી જિનપિંગ શી ઝોંગક્સનના પુત્ર હતા, જેમણે એક સમયે ચીનના નાયબ વડાપ્રધાન તરીકે સેવા આપી હતી અને  માઓ ઝેડોંગના પ્રારંભિક કોમરેડ હતા. જોકે વડીલ શી, ખાસ કરીને સાંસ્કૃતિક ક્રાંતિ પહેલાં અને દરમિયાન અને 1989 તિયાનમેન સ્ક્વેર ઘટના દરમિયાન સરકારની કાર્યવાહીની ખુલ્લેઆમ ટીકા કર્યા પછી ઘણી વખત તેમના પક્ષ અને સરકારની તરફેણમાં ન હતા.

નાના શીનું પ્રારંભિક બાળપણ મોટા ભાગે બેઇજિંગમાં વૈભવી રીતે વીત્યું હતું. સાંસ્કૃતિક ક્રાંતિ દરમિયાન જોકે તેમનું ઘડતર કરવા તેમના પિતાએ શી જિનપિંગને 1969માં ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં મોકલ્યા હતા જ્યાં તેમણે છ વર્ષ સુધી એક કૃષિ સમુદાયમાં મેન્યુઅલ મજૂર તરીકે કામ કર્યું હતું. તે સમયગાળા દરમિયાન તેમણે સ્થાનિક ખેડૂતો સાથે ખાસ કરીને સારા સંબંધ કેળવ્યા હતા, જે CCPની રેન્ક દ્વારા તેમના પ્રત્યેની વિશ્વસનીયતા દર્શાવવામાં  અંતિમ તબક્કા માટે લાભદાયક બન્યા હતા.

1974માં શી પાર્ટીના સત્તાવાર સભ્ય બન્યા, શાખા સચિવ તરીકે સેવા આપી અને પછીના વર્ષે તેમણે બેઇજિંગની સિંઘુઆ યુનિવર્સિટીમાં કેમિકલ એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 1979માં સ્નાતક થયા પછી તેમણે ગેંગ બિયાઓના સેક્રેટરી તરીકે ત્રણ વર્ષ કામ કર્યું જે તે સમયે કેન્દ્રીય ચીની સરકારમાં તેઓ વાઇસ પ્રીમિયર અને રાષ્ટ્રીય સંરક્ષણપ્રધાન હતા. 1982માં શીએ તે પદ છોડી હેબેઈ પ્રાંતમાં CCP માટે ડેપ્યુટી સેક્રેટરી તરીકે કામ કર્યું હતું. તેઓ 1985 સુધી ત્યાં રહેતા હતા ત્યારે તેમને પાર્ટી કમિટીના સભ્ય અને ફુજિયન પ્રાંતમાં ઝિયામેનના વાઇસ મેયર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. ફુજિયનમાં રહેતાં શીએ 1987માં જાણીતી લોકગાયક પેંગ લિયુઆન સાથે લગ્ન કર્યાં હતાં. તેમણે તેમના સ્થાને ટકી રહી 1995 સુધીમાં નાયબ પ્રાંતીય પાર્ટી સેક્રેટરીનું પદ મેળવી લીધું હતું.

1999માં શી ફુજિયનના કાર્યકારી ગવર્નર બન્યા અને તે પછીના વર્ષે તેઓ ગવર્નર બન્યા. ફુજિયનના વડા તરીકે તેમણે પર્યાવરણીય સંરક્ષણનો વિભાગ સંભાળવાનો હતો અને નજીકના તાઇવાન સાથે સહકાર મેળવવાનો હતો.  તેમણે 2002 સુધી ડેપ્યુટી સેક્રેટરિયલનો અને ગવર્નિંગ બંને હોદ્દા સંભાળ્યા જ્યારે તેઓની ફરીથી પ્રગતિ થઈ. તે વર્ષ તેઓ ઝેજિયાંગ પ્રાંતમાં ગયા જ્યાં તેમણે કાર્યકારી ગવર્નર અને 2003થી પાર્ટી સેક્રેટરી તરીકે સેવા આપી. ત્યાં રહીને તેમણે કાયમી વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રાંતના ઔદ્યોગિક માળખાના પુનર્ગઠન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું.

2007ની શરૂઆતમાં જ્યારે શાંઘાઈના ઉચ્ચ નેતૃત્વની આસપાસના કૌભાંડને કારણે તેમણે શહેરના પાર્ટી સેક્રેટરી તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો ત્યારે શીના નસીબમાં વધુ એક વધારો થયો. આ પદ પર તેમના પુરોગામી એવા લોકોમાં સામેલ હતા જેઓ વિશાળ શ્રેણીની પેન્શન ફંડ યોજના દ્વારા કલંકિત થયા હતા. તેમના સુધારાવાદી પિતાથી વિપરીત શી વિવેકબુદ્ધિ અને પાર્ટીલાઇનને અનુસરવા માટે પ્રતિષ્ઠા ધરાવતા હતા અને શાંઘાઈના સેક્રેટરી તરીકે તેમનું ધ્યાન શહેરની નાણાકીય છબીની સ્થિરતા અને પુનર્વસનને પ્રોત્સાહન આપવા પર હતું. તેમણે માત્ર થોડા સમય માટે આ પદ સંભાળ્યું હતું. જોકે, ઑક્ટોબર, 2007માં પક્ષની સર્વોચ્ચ શાસક સંસ્થા, CCPના પોલિટિકલ બ્યૂરો (પોલિટબ્યૂરો)ની સ્થાયી સમિતિના નવ સભ્યોમાંથી એક તરીકે તેમની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. તે બઢતી સાથે, શીને 2002થી CCPના જનરલ સેક્રેટરી અને 2003થી પીપલ્સ રિપબ્લિકના પ્રમુખ હુ જિન્તાઓના સંભવિત અનુગામીઓની ટૂંકી યાદીમાં તેમનું નામ મૂકવામાં આવ્યું હતું. માર્ચ, 2008માં જ્યારે તેઓ ચીનના ઉપરાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયા ત્યારે તેમનો દરજ્જો વધુ સુનિશ્ચિત બન્યો. તે ભૂમિકામાં તેમણે સંરક્ષણ પ્રયાસો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો સુધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. ઑક્ટોબર, 2010માં શીને શક્તિશાળી સેન્ટ્રલ મિલિટરી કમિશન(CMC)ના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા જે પદ એક સમયે હુ સંભાળતા હતા (જેઓ 2004થી કમિશનના અધ્યક્ષ હતા) અને સામાન્ય રીતે રાષ્ટ્રપતિ પદ માટે તે એક મુખ્ય પગલું માનવામાં આવે છે. નવેમ્બર, 2012માં, CCPની 18મી પાર્ટી કૉંગ્રેસ દરમિયાન, શી ફરીથી પોલિટિકલ બ્યૂરોની સ્ટૅન્ડિંગ કમિટીમાં ચૂંટાયા અને તેઓ પાર્ટીના જનરલ સેક્રેટરી તરીકે હુના સ્થાને આવ્યા. તે સમયે હુએ પણ સીએમસીની ખુરશી છોડી દીધી હતી. 14 માર્ચ, 2013ના રોજ તેઓ નૅશનલ પીપલ્સ કૉંગ્રેસ દ્વારા ચીનના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા હતા.

શીની પ્રથમ પહેલોમાં રાષ્ટ્રવ્યાપી ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી ઝુંબેશ હતી, જેમાં ટૂંક સમયમાં હજારો ઉચ્ચ અને નીચા અધિકારીઓને દૂર કરવામાં આવ્યા હતા. શીએ ‘કાયદાના શાસન’ના મહત્ત્વ પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. ‘ચીની વિશેષતાઓ સાથે સમાજવાદ’ વિકસાવવાના સાધન તરીકે ચીની બંધારણનું પાલન અને ન્યાયતંત્રના વધુ વ્યાવસાયીકીકરણ માટે તેમણે હાકલ કરી હતી. શીના નેતૃત્વ હેઠળ ચીન આંતરરાષ્ટ્રીય બાબતોમાં વધુ ને વધુ  અડગ હતું. હેગમાં પરમેનન્ટ કોર્ટ ઑફ આર્બિટ્રેશનના પ્રતિકૂળ ચુકાદા છતાં અને તેની ‘વન બેલ્ટ, વન રો’ પહેલને પ્રોત્સાહન આપવા છતાં, પૂર્વ એશિયાઈ, મધ્ય એશિયાઈ અને યુરોપિયન દેશો સાથે સંયુક્ત વેપાર, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને વિકાસ પ્રોજેક્ટ માટે લગભગ સમગ્ર દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર પર પ્રાદેશિક સાર્વભૌમત્વના દાવા પર ભાર મૂકે છે.

શી ચીનના રાષ્ટ્રપતિ તરીકેના તેમના પ્રથમ કાર્યકાળ દરમિયાન ઝડપી ગતિએ સત્તાને એકીકૃત કરવામાં તે સફળ રહ્યા હતા. તેમના ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી અભિયાનની સફળતા ચાલુ રહી, 2017ના અંત સુધીમાં  10 લાખથી વધુ ભ્રષ્ટ અધિકારીઓને સજા કરવામાં આવી હતી. આ ઝુંબેશે શીના ઘણા રાજકીય  હરીફોને દૂર કરવા માટે, અસંમતિને દૂર કરવા અને સત્તા પર તેમની પકડ મજબૂત કરવાના તેમના પ્રયત્નોને વધુ પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. ઑક્ટોબર 2016માં CCPએ તેમને ‘કોર લીડર’નું બિરુદ આપ્યું હતું જે અગાઉ માત્ર પ્રભાવશાળી પક્ષની વ્યક્તિઓ માઓ ઝેડોંગ, ડેંગ ઝિયાઓપિંગ અને જિયાંગ ઝેમિનને આપવામાં આવ્યું હતું. આ બિરુદથી તેમનું કદ વધ્યું. એક વર્ષ પછી CCPએ પક્ષના બંધારણમાં શીના નામ અને વિચારધારાને સમાવિષ્ટ કરવા માટે મત આપ્યો જેને ‘વિચાર’ (નવા યુગમાં ચાઇનીઝ લાક્ષણિકતાઓ સાથે સમાજવાદ પર શી જિનપિંગના ‘વિચાર’) તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યો હતો જે અગાઉ ફક્ત માઓને આપવામાં આવતું સન્માન હતું. માર્ચ, 2018માં નૅશનલ પીપલ્સ કૉંગ્રેસ (NPC) દ્વારા પસાર કરાયેલા સુધારા દ્વારા બાદમાં શીની વિચારધારાને દેશના બંધારણમાં સમાવિષ્ટ કરવામાં આવી હતી. તે જ વિધાનસભા સત્ર દરમિયાન NPC એ બંધારણમાં અન્ય સુધારાઓ પણ પસાર કર્યા હતા જેમાં સત્રની મુદતની મર્યાદાઓ નાબૂદ કરવામાં આવી હતી.

2021માં જ્યારે CCPએ ઐતિહાસિક ઠરાવ પસાર કર્યો ત્યારે શીની શક્તિ અને પ્રભાવમાં વધારો થયો હતો, જેમાં પક્ષની પાછલાં 100 વર્ષોની ‘મુખ્ય સિદ્ધિઓ અને ઐતિહાસિક અનુભવ’ની સમીક્ષા કરવામાં આવી હતી અને ભવિષ્યની યોજનાઓ પર પણ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું. તેમાં શીના નેતૃત્વની પ્રશંસા દર્શાવવામાં આવી હતી. અડધાથી વધુ દસ્તાવેજ શીના નેતૃત્વ હેઠળના નવ વર્ષમાં તેમણે ગરીબી ઘટાડવા અને ભ્રષ્ટાચારને કાબૂમાં લેવા જેવી સિદ્ધિઓને મેળવી હતી. પાર્ટીના ઇતિહાસમાં આ પ્રકારનો માત્ર ત્રીજો ઠરાવ હતો – અગાઉ બે માઓ અને ડેંગ હેઠળ પસાર કરવામાં આવ્યા હતા અને તે પક્ષના ઇતિહાસમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ વ્યક્તિ તરીકે જોવામાં આવશે તેની ખાતરી કરીને શીનો દરજ્જો વધાર્યો હતો.

વર્તમાનમાં શી જિનપિંગ ત્રીજી વાર ચીનના રાષ્ટ્રપતિ બની ગયા છે. ચીનની સંસદમાં વોટિંગ બાદ ત્રીજી વાર શી જિનપિંગને રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટી લેવાયા. શી જિનપિંગે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે કાર્યકાળ સંભાળી લીધો છે. ચીનની સંસદે રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગને પાંચ વર્ષનો ત્રીજો કાર્યકાળ આપવાનું સમર્થન કર્યું છે. સાથે જ શી જિનપિંગ સીપીસી(CPC)ના સંસ્થાપક માઓત્સે તુંગ બાદ પાંચ વર્ષના ત્રીજા કાર્યકાળ માટે પસંદ થયેલા પહેલા ચીની નેતા બન્યા છે. આ અગાઉ ઑક્ટોબર, 2022માં ચીનની સત્તાધારી કૉમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીએ કૉંગ્રેસમાં 69 વર્ષના જિનપિંગને એક વાર ફરીથી પાર્ટીના નેતા તરીકે પસંદ કર્યા હતા.

ચીનની લીડરશિપ પર શી જિનપિંગની પકડ વધુ મજબૂત બની છે. 3 હજાર સભ્યોની સંસદમાં શી જિનપિંગને અપાર સમર્થન મળ્યું. જોકે તેમાં કોઈ ચોંકાવનારી વાત નથી, કારણ કે શી જિનપિંગ નિર્વિરોધ ચૂંટાઈ આવ્યા છે. તેમના વિરુદ્ધ કોઈ બીજો ઉમેદવાર ન હતો. રાષ્ટ્રપતિ બનવાની સાથે જ જિનપિંગને દેશના સેન્ટ્રલ મિલેટ્રી કમિશનના ચૅરમૅન પણ બનાવવામાં આવ્યા છે. ત્રીજી વાર ચીનના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા બાદ હવે જિનપિંગ આખી જિંદગી ચીન પર હકૂમત ચલાવે તેવી સંભાવના વધી ગઈ છે. શી જિનપિંગ ગત વર્ષ ઑક્ટોબર મહિનામાં કૉમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીની કૉંગ્રેસમાં પાર્ટીના મહાસચિવ તરીકે ચૂંટાઈ આવ્યા હતા. આ દરમિયાન કૉમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીએ પોતાના તમામ ટૉપ પૉલિસી બૉડી માટે નવી લીડરશિપની પસંદગી કરી હતી. નૅશનલ પીપલ્સ કૉંગ્રેસનું આ વર્ષે થનારું વાર્ષિક સત્ર પણ મહત્ત્વનું  ગણાઈ રહ્યું છે. કારણ કે તેમાં ચીન સરકારમાં 10 વર્ષમાં ફક્ત એક વાર થનારા ફેરફાર પર મહોર લાગવાની છે, જેમાં પીએમ પદ પણ સામેલ છે.

જનક શાહ