બૂમરાહ જસપ્રીત જસબીરસિંહ (જ. 6 ડિસેમ્બર 1993, અમદાવાદ) : ભારતીય ક્રિકેટ ટીમનો આધારસ્તંભ સમાન અને સૌથી ઓછી ટેસ્ટ મેચ રમીને 200 વિકેટ લેનાર ભારતનો પ્રથમ ઝડપી બોલર.
ભારતીય ક્રિકેટ ટીમમાં ‘જસ્સીભાઈ’ તરીકે પ્રસિદ્ધ બુમરાહનો જન્મ અમદાવાદમાં શીખ પરિવારમાં થયો. પિતા જસબીર સિંહ રસાયણનો વ્યવસાય કરતાં હતાં. સાત વર્ષની બાલ્યાવસ્થામાં જસપ્રીતે પિતા જસબીરને ગુમાવી દીધા, જેમનું હીપેટાઇટિસ બીને કારણે અવસાન થયું હતું. માતા દલજીત અમદાવાદમાં નિર્માણ હાઈસ્કૂલમાં વાઇસ પ્રિન્સિપાલ હતા. માતાએ એકલા હાથે પુત્ર જસપ્રીત અને પુત્રી જુહિકાનો ઉછેર કર્યો. પ્રાથમિકથી લઈને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ નિર્માણ હાઈસ્કૂલમાં લીધું.
સ્કૂલમાં શિક્ષણ કરતાં ક્રિકેટ પર વધારે ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. માતાએ પ્રોત્સાહન આપીને ક્રિકેટને જ કારકિર્દી બનાવવા પૂરો સાથસહકાર આપ્યો. નિર્માણ સ્કૂલમાં ક્રિકેટ કોચ કિશોર ત્રિવેદી અને કેતુલ પુરોહિતે બુમરાહમાં ઝડપી બોલર બનવાની પ્રતિભાને ઓળખી. ત્રિવેદીએ તરત જ પ્રહ્લાદનગરમાં પોતાની રૉયલ ક્રિકેટ એકેડેમીમાં બુમરાહને સામેલ કર્યો.
સંગીત સાંભળવાના શોખીન જસપ્રીત બૂમરાહને પ્રથમ કક્ષાનું ક્રિકેટ રમે તે પહેલાં જ 2013માં મુંબઈ ઇન્ડિયન્સે ખરીદી લીધેલ. તે જ વર્ષે 27-10-2013ના રોજ ગુજરાત તરફથી રણજી ટ્રૉફી રમી પોતાની પ્રથમ કક્ષાની ક્રિકેટની શરૂઆત કરી. 140 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે બોલિંગ કરનાર બુમરાહે નિર્માણની ક્રિકેટ ટીમને અનેક સફળતાઓ અપાવી તથા હરિફ ટીમોના બેટ્સમેનની ઊંઘ હરામ કરી દીધી. ટેસ્ટ, વનડે અને ટી-20 એમ ક્રિકેટના ત્રણેય વિભાગમાં બૂમરાહે સૌપ્રથમ મૅચ વિદેશની ધરતી ઉપર રમી છે. એમાં પણ ટેસ્ટમાં તો તેણે પોતાની પ્રથમ 104 વિકેટ પૈકી 100 વિકેટ વિદેશની ધરતી ઉપર મેળવી છે. પોતાની વિદેશમાં એકસોમી વિકેટ દક્ષિણ આફ્રિકાના સેન્ચ્યુરીયન ટેસ્ટના ચોથા દિવસે રેસી વાનડર હુસેનને આઉટ કરી પોતાની 23મી ટેસ્ટમાં આ સિદ્ધિ મેળવી હતી.
ગુજરાત ક્રિકેટ એસોસિએશનના સચિવ અનિલ પટેલે માર્ચ, 2013માં સૈયદ મુશ્તાક અલી ટ્રોફીમાં ગુજરાતની ટીમમાં બુમરાહને સામેલ કર્યો. પ્રથમ મેચમાં બુમરાહે સાત વિકેટ ઝડપીને રાષ્ટ્રીય સ્તરે ક્રિકેટરોનું ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું. એના મહિના પછી 2013માં ઇન્ડિયન પ્રીમિયર લીગ (આઇપીએલ)ની મુંબઈ ટીમમાં બુમરાહને સ્થાન મળ્યું. અત્યાર સુધી 233 ટી-20 મેચ રમીને બુમરાહે 295 વિકેટ ઝડપી છે.
બુમરાહે વન-ડે ક્રિકેટ કારકિર્દીની શરૂઆત જાન્યુઆરી, 2016માં સિડનીમાં ઓસ્ટ્રેલિયા સામે કરી. અત્યાર સુધી 89 વન-ડે રમીને બુમરાહે 149 વિકેટ ઝડપી છે. ટેસ્ટ ક્રિકેટ રમવાની તક બુમરાહને જાન્યુઆરી, 2018માં મળી. 5 જાન્યુઆરી, 2018ના રોજ દક્ષિણ આફ્રિકા સામે બુમરાહ પ્રથમ ટેસ્ટ મેચ રમ્યો. પાંચમી જાન્યુઆરી, 2018ના રોજ દક્ષિણ આફ્રિકા સામે ટેસ્ટ ક્રિકેટની શરૂઆત કરનાર બૂમરાહે 2018ના વર્ષમાં 45 વિકેટ વિદેશની ધરતી ઉપર (ભારત તરફથી સૌથી વધુ વિકેટ) મેળવી તેમાં પણ મેલબૉર્ન ટેસ્ટમાં 86 રનમાં 9 વિકેટ લઈ ઑસ્ટ્રેલિયામાં એક જ ટેસ્ટમાં સૌથી વધુ વિકેટનો નવો વિક્રમ સ્થાપ્યો. (ફાસ્ટ બૉલરમાં) પોતાની કારકિર્દીના પ્રથમ વર્ષમાં કુલ 48 વિકેટ લઈ અગાઉ ભારતના સ્પીનર દિલીપ દોશીનો 1979માં 40 વિકેટનો વિક્રમ પણ પોતાના નામે કર્યો. પછી અત્યાર સુધી કુલ 45 ટેસ્ટ મેચમાં બુમરાહે 205 વિકેટ ઝડપી છે અને કુલ 13 વાર એક ઇનિંગમાં પાંચ વિકેટ ઝડપી છે. તાજેતરમાં ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્ચે ઓસ્ટ્રેલિયામાં રમાયેલી બોર્ડર-ગાવસ્કર ટ્રોફીની ચોથી ટેસ્ટ મેચમાં બુમરાહ ઓસ્ટ્રેલિયનના બેટ્સમેન ટ્રેવિસ હેડને આઉટ કરીને 200મી ટેસ્ટ વિકેટ ઝડપીને ભારતમાં સૌથી ઓછી ટેસ્ટ મેચમાં આ સિદ્ધિ મેળવનાર પ્રથમ ઝડપી બોલર બની ગયો. ભારતમાં આ રેકોર્ડ સ્પિનર આર અશ્વિનના નામે છે, જે 37 ટેસ્ટ મેચમાં 200 વિકેટ ઝડપવાનો રેકોર્ડ ધરાવે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં સૌથી ઓછી મેચ રમીને 200 વિકેટ ઝડપવાનો વિશ્વવિક્રમ પાકિસ્તાનના યાસિર શાહના નામે છે, જેણે ફક્ત 33 ટેસ્ટ મેચમાં આ સફળતા મેળવી છે.
વળી બુમરાહ દુનિયામાં સૌથી ઓછી સરેરાશ એટલે કે 19.28 રનની સરેરાશ સાથે 200 ટેસ્ટ વિક્રેટ લેવાનો વિક્રમ ધરાવતો બોલર પણ બની ગયો છે.
જમણા હાથથી બૉલિંગ કરતા બૂમરાહના ક્રિકેટ જીવનમાં ઈજાના કારણે વારંવાર મૅચો ગુમાવવી પડી છે. આમ છતાં જ્યારે પણ તે ટીમમાં ફરીથી રમવા આવે છે ત્યારે તેના દેખાવમાં હંમેશાં સુધાર જ જોવા મળ્યો છે. વર્ષ 2022માં ઓવલમાં ઇંગ્લેન્ડ સામે વન-ડે મેચમાં બુમરાહની યાદગાર બોલિંગની ચર્ચા આજે પણ થાય છે. આ મેચમાં બુમરાહે 10 ઓવરમાં ફક્ત 9 રન આપીને 4 વિકેટ ઝડપી હતી. એટલું જ નહીં તેમાં બુમરાહે ઇંગ્લેન્ડના ટોચના 4 બેટ્સમેનમાંથી 3 બેટ્સમેનને ખાતું પણ ખોલવા દીધું નહોતું અને આવું વન-ડે ક્રિકેટના ઇતિહાસમાં અગાઉ ક્યારેય થયું નહોતું.
29 ટેસ્ટની કારકિર્દીમાં માત્ર 21-73 રનની સરેરાશથી 123 વિકેટ લેનાર બૂમરાહે 109 વિકેટ વિદેશની ધરતી ઉપર લીધી છે. સરેરાશ જ 49.2 દડામાં એક વિકેટ લેનાર બૂમરાહ ભારત તરફથી શ્રેષ્ઠ સરેરાશથી 100 વિકેટ લેનાર બૉલર છે. 8 વખત દાવમાં 5 વિકેટ લેનાર બૂમરાહનો શ્રેષ્ઠ દેખાવ 30-8-2019ના રોજ વૅસ્ટ ઇન્ડીઝ સામે કીંગ્સ્ટનના મેદાન ઉપર 27 રનમાં 6 વિકેટ લઈ કર્યો છે. એટલું જ નહીં તેના આ દેખાવ સમયે હૅટ્રિક પણ મેળવી છે. અને આવી હૅટ્રિક લેનાર તે ભારતનો માત્ર ત્રીજો ખેલાડી બન્યો છે. અગાઉ હરભજન અને ઇરફાન પઠાણે આવું પરાક્રમ કરેલ.
ગુજરાતી વાનગી ઢોકળા ખાવાના શોખીન જસપ્રીત બૂમરાહે વનડે પ્રવેશ 23 જાન્યુઆરી, 2016ના રોજ ઑસ્ટ્રેલિયા સામે સિડની ઉપર કરેલ. અને પોતાની પ્રથમ વિકેટ તરીકે ઑસ્ટ્રેલિયાના અત્યંત સફળ ખેલાડી સ્ટીવ સ્મિથની વિકેટ લીધી હતી. અત્યાર સુધીમાં ત્રણ વખત મૅન ઑફ ધ મૅચનો ઍવૉર્ડ મેળવનાર બૂમરાહે બૉલિંગમાં પોતાનો શ્રેષ્ઠ દેખાવ શ્રીલંકાના પલકેલે મેદાન પર માત્ર 27 રનમાં પાંચ વિકેટ લઈ કરેલ છે. (તા. 27-8-2017ના રોજ) 22 માર્ચ, 2022 સુધીમાં 70 વનડે રમેલ બૂમરાહે 25.42 રનની સરેરાશથી 113 વિકેટ ઝડપી છે. આ પૈકી પોતાની 100મી વિકેટ 57મી મૅચમાં શ્રીલંકા સામે લીધી હતી. આમ વનડેમાં 100 વિકેટ લેનાર બન્યો. બૂમરાહ ભારત તરફથી મહંમદ શમી (56 મૅચમાં) પછી સૌથી ઝડપી 100 વિકેટ લેનાર બન્યો, એટલું જ નહીં તેની વિકેટદીઠ 21.88ની સરેરાશ ભારત તરફથી શ્રેષ્ઠ છે. ભારત તરફથી વનડે ક્રિકેટમાં 100 વિકેટ લેનાર તે 20મો ખેલાડી છે.
ટી-20 ક્રિકેટમાં પણ બૂમરાહનો દેખાવ શ્રેષ્ઠ જ છે. એમાં પણ મૅચની અંતિમ ઓવરોમાં ઓછા રન આપવાની કલા પણ તેની પાસે જ છે. યોર્કર બૉલિંગથી કોઈ પણ ખેલાડીની વિકેટ લઈ શકતા બૂમરાહનો ટી-20માં શ્રેષ્ઠ દેખાવ 11 રનમાં 3 વિકેટ છે. જે તેણે 20-6-2016ના રોજ ઝીમ્બાબ્વે સામે હરારે ખાતે લીધો હતો. અત્યાર સુધીમાં તેણે 57 મૅચમાં 67 વિકેટ લીધી છે જે ભારત તરફથી બીજા નંબરની સૌથી વધુ વિકેટ છે.
પ્રથમ કક્ષાના ક્રિકેટની શરૂઆત પહેલાં જ આઈ.પી.એલ.માં મુંબઈ ઇન્ડિયન તરફથી રમતા બૂમરાહે 2021ની સિઝન સુધીમાં કુલ 107 મૅચમાં 130 વિકેટ લીધી છે. આઈ.પી.એલ.માં 14 રનમાં 4 વિકેટ એ તેનો મૅચમાં શ્રેષ્ઠ દેખાવ છે.
માત્ર બૉલર તરીકે જ જાણીતા બૂમરાહે પ્રથમ કક્ષાના ક્રિકેટમાં 11 ડિસેમ્બર, 2020ના રોજ ઑસ્ટ્રેલિયા ‘એ’ ટીમ સામે ત્રણ ચોગ્ગાની મદદથી અણનમ 55 રન કર્યા છે જે તેની કારકિર્દીની એક માત્ર અડધી સદી છે. ટેસ્ટમાં પણ તેણે 12 ઑગસ્ટ, 2021ના રોજ ઇંગ્લૅન્ડ સામે લૉર્ડ્ઝના મેદાન ઉપર દસમા ક્રમે રમવા આવી 96 મિનિટમાં 64 દડા રમી ત્રણ ચોગ્ગાની મદદથી અણનમ 34 રન કરેલ છે જે તેનો ટેસ્ટમાં શ્રેષ્ઠ દેખાવ છે. વર્ષ 2021માં રોહિત શર્મા ભારતીય ટીમનો સુકાની બન્યા પછી બૂમરાહને ઉપસુકાની પદ સંભાળવા મળ્યું છે જે તેની અત્યાર સુધીની ક્રિકેટ કારકિર્દીનું શ્રેષ્ઠ વળતર છે.
2023થી ભારતનો વાઇસ-કેપ્ટન બુમરાહ નિયમિત કેપ્ટન રોહિત શર્માની ગેરહાજરીમાં ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં ભારતનું કપ્તાનપદ સંભાળે છે. બુમરાહના મનપસંદ બોલરોમાં મિચેલ જોહન્સન, વાસિમ અક્રમ અને બ્રેટ લી છે.
બુમરાહે 15 માર્ચ, 2021ના રોજ મોડેલ અને ક્રિકેટ કમેન્ટેટર સંજના ગણેશન સાથે ગોવામાં લગ્ન કર્યા. મૂળે મહારાષ્ટ્રનાં પૂણેની સંજના પૂર્વ મિસ ઇન્ડિયા ફાઇનલિસ્ટ છે. તેમના એક પુત્ર અંગતનો જન્મ 4 સપ્ટેમ્બર, 2023ના રોજ થયો.
બુમરાહને 2018-19 અને 2021-22માં બે વાર ભારત માટે શ્રેષ્ઠ પુરુષ ક્રિકેટનો પોલી ઉમરીગર એવોર્ડ એનાયત થયો. 2018-19માં ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં સૌથી વધુ વિકેટ ઝડપવા બદલ દિલીપ સરદેસાઈ એવોર્ડ મળ્યો.
જગદીશ શાહ
કેયૂર કોટક