เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ

I เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ : เชชเชฐเชฟเชญเชพเชทเชพ, เชงเซเชฏเซ‡เชฏ เช…เชจเซ‡ เช•เชพเชฐเซเชฏเช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐ : โ€˜เชชเซเชฐเชพโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ. เชœเซ‡เชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเซเชต เช›เซ‡ – เชœเซ‡เชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชชเชฃเชพเชจเซเช‚ เชคเชคเซเชต เช›เซ‡ เชคเซ‡ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตโ€™. เช เชธเช‚เชฌเช‚เชงเซ€ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซเช‚ เชจเชพเชฎ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ โ€˜เช†เชฐเซเช•เชฟเชฏเซ‰เชฒเซ‰เชœเซ€โ€™. เช—เซเชฐเซ€เช• เชชเชฆ โ€˜เช†เชฐเซเช•เชฟเช‘เชธเซโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชชเซเชฐเชพโ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชฒเซ‰เช—เชธเซโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชถเชฌเซเชฆ/เชตเซเชฏเชพเช–เซเชฏเชพเชจ/เชจเชฟเชฐเซ‚เชชเชฃโ€™ เช†เชฆเชฟ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‹ เชถเชฌเซเชฆเชจเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เช•เชฐเซ€ เชตเซเชฏเชพเช–เซเชฏเชพเชจเชพเชฆเชฟ เชฅเชพเชฏ. เช†เชฅเซ€ โ€˜เชฒเซ‰เช—เชธเซโ€™เชจเซ‹ เชฒเช•เซเชทเซเชฏเชพเชฐเซเชฅ เชฅเชฏเซ‹ โ€˜เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™. เชฌเช‚เชจเซ‡ เชชเชฆเซ‹เชฅเซ€ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™ – เชถเชฌเซเชฆ เชธเชฟเชฆเซเชง เชฅเชฏเซ‹. เชคเซ‡เชจเซ‹ เช…เชฐเซเชฅเชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ เชฅเชคเชพเช‚ โ€˜เชชเซเชฐเชพเช•เชพเชณเชฎเชพเช‚ เชตเชธเซเชคเซเชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเชจเซ€ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™ – เชเชฎ เชธเชฎเชœเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซเช‚. เชตเชณเซ€ เชชเชพเช›เซ‹ เช…เชฐเซเชฅเชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ เชฅเชคเชพเช‚ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชตเชธเซเชคเซเชจเซ‡ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเช•เชณเชพเชจเซ€ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชจเซ€ เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€ เชฎเซ‡เชณเชตเชตเชพ เชฎเชพเชŸเซ‡เชจเซ€ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™ – เชเชฎ เชธเชฎเชœเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซเช‚. เชตเชธเซเชคเซเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเซเชต เชนเซ‹เชตเซเช‚ เช…เชจเชฟเชตเชพเชฐเซเชฏ เชนเซ‹เชˆ เชธเช‚เช•เซเชทเซ‡เชช เชฅเชฏเซ‹ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™. เชตเซเชฏเชตเชนเชพเชฐเชฎเชพเช‚ เช† เชชเชฆ เช•เซ‡เชตเชณ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตโ€™ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เชชเซเชฐเชฏเซ‹เชœเชพเชฏ เช›เซ‡.

โ€˜เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เช†เชฐเซเช•เชฟเชฏเซ‰เชฒเซ‰เชœเซ€โ€™ เชฌเช‚เชจเซ‡เชฎเชพเช‚ โ€˜เชตเชธเซเชคเซโ€™ เช…เชจเซ‡ เช…เชจเซเชฏ เช†เชจเซเชทเช‚เช—เชฟเช• เชชเชฆ เช…เชงเซเชฏเชพเชนเชพเชฐ เช›เซ‡. โ€˜เชตเชพเชฏเซเชชเซเชฐเชพเชฃโ€™(99/278/79)เชฎเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เช•เชพเชฒเชฟเชฆเชพเชธเชจเชพ โ€˜เชฐเช˜เซเชตเช‚เชถโ€™(11/10)เชฎเชพเช‚ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆโ€™ เชชเชฆ เชชเซเชฐเชฏเซ‹เชœเชพเชฏเซ‡เชฒเซเช‚ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เช•เชพเชณเชฎเชพเช‚ เชฎเชจเซเชทเซเชฏเช•เซƒเชค เชธเชฐเซเชตเซ‡ เชตเชธเซเชคเซเช“เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชคเชพ เช…เชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‹ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชคเซเชฎเช• เช…เชญเซเชฏเชพเชธ. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ, เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชจเชพ เชฎเชจเซ‹เชฆเซ‡เชนเชฌเซเชฆเซเชงเชฟเชจเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ‡ เช˜เชกเชจเชพเชฐเชพเช‚ เชคเชคเซเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐ, เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพ เชคเชฅเชพ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃเชจเซ‹ เชธเชพเชงเชพเชฐ เชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏ เช•เชฐเซ‡ เช›เซ‡. เช†เชฅเซ€ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเชพ เช‰เชฆเชฏ-เชตเชฟเช•เชพเชธ-เชนเซเชฐเชพเชธ เชคเชฅเชพ เชฒเชฏ เช…เชฅเชตเชพ เชฐเซ‚เชชเชพเช‚เชคเชฐเชจเชพเช‚ เช•เชพเชฐเชฃเซ‹เชจเซ€ เช†เชชเชฃเชจเซ‡ เชœเชพเชฃ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

II เชจเชตเชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ : เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 1888เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 1944 เชธเซเชงเซ€ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เช•เซ‡เชตเชณ เชธเซเชฅเชพเชตเชฐ-เชœเช‚เช—เชฎ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€ เชถเซ‹เชง เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟ เช…เชฐเซเชฅเซ‡ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพเช‚ เชนเซ‹เชˆ เชตเชธเซเชคเซ-เช…เชญเชฟเชฎเซเช–เซ€ เชนเชคเชพเช‚ เชธเชฎเชธเซเชฏเชพเชญเชฟเชฎเซเช–เซ€ เชจเชนเชฟ. เชนเชกเชชเซเชชเชพ, เชคเช•เซเชทเชถเชฟเชฒเชพ, เชจเชพเชฒเช‚เชฆเชพ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡เชจเชพเช‚ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชธเซเชคเชฐเชตเชพเชฐ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพเช‚ เชจ เชนเซ‹เชˆ เชคเชคเซเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฎเชพเชจเชตเชœเซ€เชตเชจเชจเซ‹ เชจเชฟเชฐเซเชฆเซ‡เชถ เช•เชฐเชคเชพเช‚ เชจเชนเซ‹เชคเชพเช‚. เชฆเซเชตเชฟเชคเซ€เชฏ เชตเชฟเชถเซเชตเชฏเซเชฆเซเชงเชจเซ€ เชธเชฎเชพเชชเซเชคเชฟ เชชเช›เซ€ เช…เชฎเซ‡เชฐเชฟเช•เชพเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซ‹เช เชฎเชพเชจเชตเชœเซ€เชตเชจเชจเซ‡ เชœเชพเชฃเชตเชพ เชธเชฎเชธเซเชฏเชพเชญเชฟเชฎเซเช–เซ€ เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชจเซเช‚ เชธเชฎเชฐเซเชฅเชจ เช•เชฐเซ€, เชเชจเซเช‚ โ€˜เชจเชตเซเชฏเชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพโ€™ (neo archaeology) เชเชตเซเช‚ เชจเชพเชฎเช•เชฐเชฃ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚. เชเชจเชพ เชฎเซเช–เซเชฏ เชธเชฟเชฆเซเชงเชพเช‚เชค เช† เชฎเซเชœเชฌ เช›เซ‡ : (1) เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชตเชธเซเชคเซ-เช…เชญเชฟเชฎเซเช– เชจเชนเชฟ, เชธเชฎเชธเซเชฏเชพเชญเชฟเชฎเซเช– เชนเซ‹เชตเซเช‚ เชœเซ‹เชˆเช; (2) เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชฎเชณเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพเช‚ เชฐเชšเชจเชพ เช…เชจเซ‡ เช‰เชชเชฏเซ‹เช—เชจเซ‡, เชเชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟเชธเซเชฅเชพเชจเซ‡ เชœ, เชธเซเชฅเชพเชจ-เชชเชฐเชฟเชธเซเชฅเชฟเชคเชฟ-เชชเชฐเชฟเชตเซ‡เชถเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชธเชฎเชœเชตเชพ เชชเซเชฐเชฏเชคเซเชจเชถเซ€เชฒ เชฐเชนเซ‡เชตเซเช‚ เชœเซ‹เชˆเช เช…เชจเซ‡ (3) เช† เชฎเชพเชŸเซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ, เช•เซ‡เชตเชณ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเซ‹ เช•เชพเชณเช•เซเชฐเชฎ เช…เชจเซ‡ เชธเชฎเชฏเช—เชพเชณเซ‹ เชœเชพเชฃเชตเชพ, เชจเชพเชจเชพ เชชเชพเชฏเซ‡ เชถเชฟเชฐเซ‹เชฒเชฎเซเชฌ (vertical) เชจเชนเชฟ, เชชเชฐเช‚เชคเซ เชตเชฟเชถเชพเชณ เชชเชพเชฏเซ‡ เช•เซเชทเชฟเชคเชฟเชœเชธเชฎเชคเชฒ (horizontal) เชชเชฃ เชนเซ‹เชตเซเช‚ เชœเซ‹เชˆเช.

เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚ เชธเชฐ เชฎเซ‹เชฐเซเชŸเชฟเชฎเชฐ เชตเซเชนเซ€เชฒเชฐ โ€˜เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃโ€™ (เชญเชพ.เชชเซ.เชธ.)เชจเชพ เชฎเชนเชพเชจเชฟเชฐเซเชฆเซ‡เชถเช•เชจเชพ เชชเชฆ เชชเชฐ เชนเชคเชพ (1944-48) เชคเซเชฏเชพเชฐเซ‡ เชธเซเชคเชฐเชถ: เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชจเซเช‚ เช…เช•เซเชทเชฐเชถ: เชชเชพเชฒเชจ เชฅเชตเชพ เชฒเชพเช—เซเชฏเซเช‚ เชนเชคเซเช‚, เชœเซ‡ เช•เซเชฏเชพเชฐเซ‡เช• เช…เชตเชพเช‚เช›เชฟเชค เช…เชคเชฟเชฐเซ‡เช•เชฎเชพเช‚ เชชเชฐเชฟเชฃเชฎเชคเซเช‚ เชนเชคเซเช‚. เช…เชฎเซ‡เชฐเชฟเช•เชพเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซ‹เช เชธเซเชคเชฐเชจเซ€ เช…เชตเช—เชฃเชจเชพ เช•เชฐเซ€ เชชเชพเช‚เชš – เชชเชพเช‚เชš เชธเซ‡เชฎเซ€.เชจเซเช‚ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เช•เชฐเชตเชพเชจเซ‹ เช†เช—เซเชฐเชน เชฐเชพเช–เซเชฏเซ‹, เชชเช›เซ€ เชญเชฒเซ‡ เชธเซเชคเชฐเชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจ เชฅเชคเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ !

เชตเชธเซเชคเซเชค: เชชเซเชฐเชพเชธเช‚เช—เชฟเช• เช†เชตเชถเซเชฏเช•เชคเชพเชจเซเชธเชพเชฐ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชฅเชพเชฏ เช เช‡เชšเซเช›เชจเซ€เชฏ เช›เซ‡. เช†เชฆเชฐเซเชถ เชคเซ‹ เช›เซ‡ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพ เชชเชฐ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเซ€เชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‡ เชธเชฐเซเชตเชธเซเชคเชฐเชฆเซเชฏเซ‹เชคเช• เชถเชฟเชฐเซ‹เชฒเชฎเซเชฌ เช–เชพเชค (trench) เช•เซ‡ เช•เซเชทเชฟเชคเชฟเชœเชธเชฎเชคเชฒ เช–เชพเชˆเชฎเชพเช‚ เชเช• เช–เซ‚เชฃเซ‡ เชจเชฟเชฏเช‚เชคเซเชฐเช• เช—เชฐเซเชค (control pit) เชฌเชจเชพเชตเซ€เชจเซ‡ เชเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เช†เชตเชถเซเชฏเช•เชคเชพเชจเซเชธเชพเชฐ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชฅเชพเชฏ เชคเซ‡เชจเซ‹.

III. เชจเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ-เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เชฌเซ‡ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเซ‡ เชฅเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ : เช†เชฏเซ‹เชœเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เช†เช•เชธเซเชฎเชฟเช•. เช†เช•เชธเซเชฎเชฟเช•เชจเชพ เชชเชฃ เชฌเซ‡ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เช›เซ‡. เช•เซ‹เชˆ เชœเชฟเชœเซเชžเชพเชธเซ เช•เซ‹เชˆ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชฌเชคเชพเชตเชตเชพ เช•เซ‡ เชคเชฆเซเชตเชฟเชทเชฏเช• เชฎเชพเชนเชฟเชคเซ€ เช†เชชเชตเชพ เช†เชตเซ‡ เชคเซเชฏเชพเชฐเซ‡ เช…เชจเซ‡ เชจเชพเชจเชพเชฎเซ‹เชŸเชพ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเช•เชพเชฐเซเชฏ เชฎเชพเชŸเซ‡ เช–เซ‹เชฆเช•เชพเชฎ เชฅเชคเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ เชคเซเชฏเชพเชฐเซ‡. เช†เช•เชธเซเชฎเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ-เชจเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

เชจเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ เชเชŸเชฒเซ‡ เช‰เชฆเซเชงเชพเชฐ. เชธเชฐเซเชตเชจเชพเชถเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช•เชถเซ€เช• เชตเชธเซเชคเซ เช•เซ‡ เชฎเชพเชนเชฟเชคเซ€ เชฌเชšเชพเชตเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชจเชพ เช•เชฐเซเชฎเชจเซ‡ เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€เชฎเชพเช‚ โ€˜เชธเซ…เชฒเซเชตเซ‡เชœโ€™ เช•เชนเซ‡ เช›เซ‡.

เชตเซเชฏเช•เซเชคเชฟ, เชธเชฎเชพเชœ เช•เซ‡ เชธเชฐเช•เชพเชฐ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเชฟเชตเชพเชฏเชจเชพ เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เช–เซ‹เชฆเช•เชพเชฎเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชชเชฃ เชจเซ€เช•เชณเชคเชพ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ เชคเซเชฏเชพเชฐเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆ เชชเชพเชธเซ‡ เชเชจเซเช‚ เชจเชฟเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ เช•เชฐเชพเชตเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชฅเซ€ เชจ เชคเซ‹ เชฎเชฟเชฅเซเชฏเชพ เชŠเชนเชพเชชเซ‹เชน เชฅเชพเชฏ เช•เซ‡ เชจ เช•เซ‹เชˆ เช…เชคเชฟ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชชเซเชจเชฐเซเชตเชฟเชธเซเชฎเซƒเชคเชฟเชจเชพ เช—เชฐเซเชญเชฎเชพเช‚ เชšเชพเชฒเซเชฏเชพ เชœเชพเชฏ.

เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆ, เช†เชตเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เช…เชจเซ‡ เช–เซ‹เชฆเช•เชพเชฎเชจเชพ เช›เซ‡เชฆ(section)เชจเซเช‚ เชคเซเชตเชฐเชฟเชค เชจเชฟเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡, เชธเซเชฅเชพเชจเชฟเช• เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพเชจเชพ เชธเซเชคเชฐเซ€เช•เชฐเชฃ(stratification)เชจเซ€ เชจเซ‹เช‚เชง เชฒเชˆ, เช†เชตเชถเซเชฏเช• เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชฏเซ‹เช—เซเชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‡ เชธเซเชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชฐเช–เชพเชตเซ‡ เช›เซ‡.

เชตเชฟเชถเชพเชณ เชธเซ‡เชคเซเชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃ เชฎเชพเชŸเซ‡เชจเชพ เชชเชพเชฏเชพ เช–เซ‹เชฆเชคเชพเช‚ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชธเซ‡เชคเซเชจเชพ เช•เชพเชฐเชฃเซ‡ เชญเซ‚เชฎเชฟเชจเชพ เชœเซ‡เชŸเชฒเชพ เชญเชพเช— เชชเชฐ เชœเชณ เชญเชฐเชตเชพเชจเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡เชŸเชฒเชพ เชญเชพเช—เชจเซเช‚ เชคเซเชตเชฐเชฟเชค เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ/เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ เช•เชฐเซ€ เชœเซ‡ เชธเซเชฅเชพเชตเชฐ-เชœเช‚เช—เชฎ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‡ เชธเซเชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชฐเชพเช–เชตเชพเชจเซ‹ เช…เชญเชฟเชชเซเชฐเชพเชฏ เช†เชตเซ‡, เชคเซ‡เชจเซ‡ เชฏเซ‹เช—เซเชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‡ เช–เชธเซ‡เชกเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชฅเซ€ เชเชจเซ‹ เชธเชฐเซเชตเชจเชพเชถ เชฅเชคเซ‹ เชจเชฅเซ€.

เช†เชตเซ€ เชจเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ-เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เชญเชตเชฟเชทเซเชฏเชจเชพ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเช•เชพเชฐเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซเช‚ เชฏเซ‹เช—เชฆเชพเชจ เช†เชชเซ‡ เช›เซ‡.

IV เชœเชณเชคเชณ-เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ : เชธเชฎเซเชฆเซเชฐเซ€เชฏ เชตเซเชฏเชคเชฟเช•เชฐเซ‹(phenomena)เชจเซ‡ เชตเชฐเซเชฃเชตเชคเชพเช‚ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชตเชฟเชญเชพเช— (oceanography) เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชฏเซ‹เช—เชฅเซ€ เชตเชฟเช•เชธเซ‡เชฒเซ€ เชœเชณเชคเชณเชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€เชฎเชพเช‚ โ€˜เชฎเชฐเซ€เชจ เช†เชฐเซเช•เชฟเชฏเซ‰เชฒเซ‰เชœเซ€โ€™ เช•เชนเซ‡ เช›เซ‡.

เช†เชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ 1900เชฎเชพเช‚ เช—เซเชฐเซ€เชธเชจเชพ เชฆเช•เซเชทเชฟเชฃ เชคเชŸ เชจเชฟเช•เชŸ เชเช• เชฆเซเชตเซ€เชช เชชเชฐ เชฅเชฏเซ‡เชฒเซ‹. เช†เชฐเช‚เชญเชฟเช• เช•เชพเชณเซ‡ เชคเซ‹, เชตเชพเชฆเชณเซ€ เชเช•เชคเซเชฐเชฟเชค เช•เชฐเชตเชพเชจเซ€ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เช…เชจเซเชธเชพเชฐ เชœ, เชฎเชฐเชœเซ€เชตเชพ, เชกเซ‚เชฌเช•เซ€ เชฎเชพเชฐเซ€เชจเซ‡ เชธเชฎเซเชฆเซเชฐเชจเชพ เชคเชณเชฟเชฏเซ‡เชฅเซ€ เชตเชนเชพเชฃเชจเชพ เชญเช—เซเชจเชพเชตเชถเซ‡เชท เช…เชจเซ‡ เช†เช‚เชคเชฐเชตเชพเชฃเชฟเชœเซเชฏ เชคเชฅเชพ เชตเชฟเชฆเซ‡เชถเชตเซเชฏเชพเชชเชพเชฐ เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชฌเชฆเซเชง เช‰เชคเซเชชเชพเชฆ (products) เช•เชพเชขเซ€ เชฒเชพเชตเชคเชพ. เชธเชฎเซเชฆเซเชฐเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชตเชฟเช•เชพเชธ เชธเชพเชฅเซ‡ เช† เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชตเชฟเช•เชธเชตเชพ เชฒเชพเช—เซ€ เช›เซ‡. เช† เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชจเซ‹ เชชเซเชฐเชฏเซ‹เช— เชคเชฅเชพ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เชœเชณเชฎเช—เซเชจ เชจเช—เชฐเซ‹เชจเชพ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชฐเซเชฅเซ‡ เชชเชฃ เชฅเชˆ เชฐเชนเซเชฏเซ‹ เช›เซ‡.

เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชจเซ‡ เชธเซเชฆเซ€เชฐเซเช˜ เชธเชฎเซเชฆเซเชฐเชคเชŸเชจเซ‹ เชฒเชพเชญ, เชœเช—เชคเชจเซ‹ เชคเชฅเชพ เชญเชพเชฐเชคเชจเซ‹ เชตเชนเชพเชฃเชตเชŸเชพเชจเซ‹ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชชเชพเช‚เชš เชนเชœเชพเชฐ เชตเชฐเซเชทเชฅเซ€ เช…เชงเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชคเชฅเชพ เชธเซŒเชฐเชพเชทเซเชŸเซเชฐ เช…เชจเซ‡ เช†เชซเซเชฐเชฟเช•เชพ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชญเซ‚เชฎเชฟ, เชธเชฎเซเชฆเซเชฐ เช…เชจเซ‡ เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชตเชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเชฎ เชธเช‚เชฌเช‚เชง – เช† เชธเชฐเซเชต เช•เชพเชฐเชฃเซ‹เชจเซ‡ เชฒเซ€เชงเซ‡ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชœเชณเชคเชณเชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชจเซ‡ เชตเชฟเชถเชพเชณ เช…เชตเช•เชพเชถ เช›เซ‡.

เชถเซเชฐเซ€เช•เซƒเชทเซเชฃเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฆเซเชตเชพเชฐเช•เชพเชจเซ€ เชถเซ‹เชง เชฎเชพเชŸเซ‡ เชตเซ€เชธเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชธเชพเชคเชฎเชพ เชฆเชถเช•เชฅเซ€ เช† เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เช…เชจเซเชธเชพเชฐเชจเซเช‚ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจ เชšเชพเชฒเซ เช›เซ‡. เชเชฎเชพเช‚ เชเช• เชธเชฎเชธเซเชฏเชพ เช เช›เซ‡ เช•เซ‡ เช›เซ‚เชŸเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€, เชฐเซ‚เชชเชธเชพเชฎเซเชฏเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เช•เชพเชณเช—เชฃเชจเชพ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡, เชชเชฐเช‚เชคเซ เชธเชฎเซเชฆเซเชฐเชคเชณเซ‡ เชฐเชนเซ‡เชฒเชพ เชธเซเชฅเชพเชตเชฐ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹ เชธเชพเชฅเซ‡ เชเชจเซ‹ เช…เชจเซเชฌเชจเซเชง เชœเซ‹เชกเชตเซ‹ เชธเชฐเชณ เชจเชฅเซ€, เชชเซเชฐเชพเชฏ: เช•เซ‹เชˆเชจเซ‡ เชฎเชพเชจเซเชฏ เชจ เชฐเชนเซ‡, เชธเชฟเชตเชพเชฏ เช•เซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเช• เช…เชจเซ‡ เช…เชฎเซเช• เชธเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชตเชพเชฆเซ€เช“เชจเซ‡.

V เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช…เชจเซ‡ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช…เชจเซ‡ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชธเช‚เชฌเช‚เชง เช›เซ‡. เชฌเช‚เชจเซ‡ เชเช• เชœ เชจเชฅเซ€. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช…เชจเซ‡ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เชจเชจเซ‹ เชชเชฃ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ เช›เซ‡. เช—เซเชฐเซ€เช• เช…เชจเซ‡ เชฒเซ…เชŸเชฟเชจเชฎเชพเช‚ โ€˜เชนเชฟเชธเซเชŸเซ‰เชฐเชฟเชฏเชพโ€™ เชถเชฌเซเชฆ เช›เซ‡. เช—เซเชฐเซ€เช•เชฎเชพเช‚ เชเชจเซ‹ เช…เชฐเซเชฅ เช›เซ‡ โ€˜เชชเซƒเชšเซเช›เชพ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชถเซ€เช–เชตเซเช‚โ€™ เช…เชจเซ‡ เชฒเซ…เชŸเชฟเชจเชฎเชพเช‚ โ€˜เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธโ€™. เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€ เชชเชฆ โ€˜เชนเชฟเชธเซเชŸเชฐเซ€โ€™เชจเซเช‚ เชธเช‚เช•เซเชทเชฟเชชเซเชค เชธเซเชตเชฐเซ‚เชช เช›เซ‡ โ€˜เชธเซเชŸเซ‹เชฐเซ€โ€™, โ€˜เชนเชฟเชธเซเชŸเชฐเซ€โ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชธเซเชŸเซ‹เชฐเซ€โ€™ เชฌเช‚เชจเซ‡เชจเซ‹ เชตเชพเชšเซเชฏเชพเชฐเซเชฅ เชเช• เชœ เช›เซ‡ : โ€˜เชฌเชจเซ€ เช—เชฏเซ‡เชฒเซ€ เช˜เชŸเชจเชพเชจเซเช‚ เชตเชฐเซเชฃเชจโ€™. โ€˜เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธโ€™ เชชเชฆเชจเซ‹ เช…เชฐเซเชฅ (เช‡เชคเชฟเช†เชฎ, เชนเชœ, เช†เชธ-เชนเชคเซเช‚) โ€˜เช†เชฎ เชœ เชนเชคเซเช‚โ€™ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เช†เชตเซเช‚ เช•เชนเซ‡เชตเชพ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชตเชฟเชถเซเชตเชพเชธเชชเชพเชคเซเชฐ เช†เชงเชพเชฐ เชœเซ‹เชˆเช.

เชฏเซเชฐเซ‹เชชเชตเชพเชธเซ€ เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เช•เซ‹เชจเซ€ เชเชตเซ€ เชฎเชพเชจเซเชฏเชคเชพ เชนเชคเซ€ เช•เซ‡ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชตเชฟเชฆเซเชตเชพเชจเซ‹เชจเซ‡ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เชจ(historiography)เชจเซเช‚ เชœเซเชžเชพเชจ เชจเชนเซ‹เชคเซเช‚; เชชเชฐเช‚เชคเซ เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚ เช เซ‡เช  เชตเซˆเชฆเชฟเช• เช•เชพเชณเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เช—เซเชชเซเชคเช•เชพเชณเชจเชพ เชธเชฎเชพเชชเชจ เชธเซเชงเซ€เชฎเชพเช‚ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เชจเชจเชพ 21 เชญเซ‡เชฆ เชนเชคเชพ : 1. เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ, 2. เชเชคเชฟเชน, 3. เชชเซเชฐเชพเช•เชฒเซเชช, 4. เชชเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ/เชชเชฐเช•เซƒเชคเชฟ, 5. เช‡เชคเชฟเชตเซƒเชคเซเชค/เชชเซเชฐเชพเชตเซƒเชคเซเชค, 6. เช…เชตเชฆเชพเชจ, 7. เช†เช–เซเชฏเชพเชฏเชจ, 8. เช†เช–เซเชฏเชพเชฏเชฟเชค, 9. เช‰เชชเชพเช–เซเชฏเชพเชค, 10. เช…เชจเซเชตเชพเช–เซเชฏเชพเชค, 11. เชšเชฐเชฟเชค, 12. เช…เชจเซเชšเชฐเชฟเชค, 13. เช•เชฅเชพ, 14 เชชเชฐเชฟเช•เชฅเชพ (เชจเชนเชฟ เช•เซ‡ เชชเชฐเซ€เช•เชฅเชพ), 15. เช…เชจเซเชตเช‚เชถ, 16. เช—เชพเชฅเชพ, 17. เชจเชพเชฐเชšเช‚เชธเซ€, 18. เชฐเชพเชœเชถเชพเชธเชจ, 19. เชชเซเชฐเชพเชฃ, 20. เช•เชพเชณเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ (chronology) เช…เชจเซ‡ 21. เช—เซ‹เชคเซเชฐ-เชชเซเชฐเชตเชฐ. เช† เชตเชฟเชญเชพเช—เซ‹เชจเชพ เชจเชพเชฎเชจเชพ เชธเซเชฐเซ‹เชค เช…เชจเซ‡ เชญเซ‡เชฆเชจเชพ เชธเซเชตเชฐเซ‚เชชเชจเซ€ เชชเชฐเชฟเชšเชฐเซเชšเชพ เชชเช‚. เชญเช—เชตเชฆ เชฆเชคเซเชคเซ‡ เคญเคพเคฐเคคเคตเคฐเฅเคทเค•เคพ เคฌเฅƒเคนเคฐ เค‡เคคเคฟเคนเคพเคธ เชจเชพเชฎเชจเชพ เชธเซเชตเชฒเชฟเช–เชฟเชค เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจ-เช—เซเชฐเช‚เชฅเชจเชพ เชฌเซ‡ เชชเซˆเช•เซ€ เชชเซเชฐเชฅเชฎ เชญเชพเช—เชฎเชพเช‚ เช•เชฐเซ€ เช›เซ‡.

เชตเชฟเชฆเซ‡เชถเซ€เช“ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เช‰เชคเซเชคเชฐเชพเชงเชฟเช•เชพเชฐเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชจเซ‹ เช•เซ‡เชตเชณ เชเช• เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เชนเชคเซ‹ย  เชฐเชพเชœเช•เซ€เชฏ. เชเชจเชพเช‚ เชธเซเชฐเซ‹เชคเชธเชพเชงเชจเชฐเซ‚เชช เช•เซ‡เชตเชณ เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃเซ‹ เชนเชคเชพเช‚. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช‚เช• เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃ เช•เซƒเชคเช• เชนเซ‹เชตเชพ เช›เชคเชพเช‚เชฏ เชเชจเซ‡ เช…เช•เซƒเชคเช• เชฎเชพเชจเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเชพเช‚ เชนเชคเชพเช‚. เชธเซเชตเชพเชคเช‚เชคเซเชฐเซเชฏเชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟ เชชเช›เซ€ เชนเชตเซ‡ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชจเชพ เชฌเซ‡ เชตเชฟเชญเชพเช— เชฅเชฏเชพ เช›เซ‡ : เชฐเชพเชœเช•เซ€เชฏ เช…เชจเซ‡ เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช•. เชเชจเชพ เชธเซเชฐเซ‹เชคเชธเชพเชงเชจ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชธเชฐเซเชตเซ‡ เชถเชพเช–เชพเช“เชจเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เชจเชฎเชพเช‚ เชฌเชนเซเชงเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพเช‚ เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชตเชฐเซเชฃเชจ (culturography) เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเชพ เชคเชคเซเชตเชฆเชฐเซเชถเชจเชจเซ‹ เชเชฎเชพเช‚ เชฎเชนเชฆเช‚เชถเซ‡ เช…เชญเชพเชต เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช† เชคเชคเซเชตเชจเซ€ เชชเชฃ เชจเชฟเชฆเชฐเซเชถเช• เช›เซ‡. เชคเชคเซเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฎเชพเชจเชต เชคเชฅเชพ เชฎเชพเชจเชต-เชธเชฎเชพเชœเชจเชพ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช—เชค เชคเชฅเชพ เชธเชฎเชทเซเชŸเชฟเช—เชค เชฎเชจ-เชฌเซเชฆเซเชงเชฟ-เชšเชฟเชคเซเชค-เช…เชนเช‚เช•เชพเชฐเชœเชจเชฟเชค เชตเชฐเซเชคเชจเชจเซ‡ เช…เชจเชพเชตเซƒเชค เช•เชฐเชตเชพเชจเซเช‚ เช•เชฐเซเชฎ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช•เชฐเซ‡ เช›เซ‡.

VI เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชพเชฆเชฟ เชธเชพเชฅเซ‡เชจเชพ เชธเช‚เชฌเช‚เชง : (1) เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช• เชคเชฅเชพ เชฎเชพเชจเชตเชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเชญเซ‚เชค เชธเซเชคเชฐเชฐเชšเชจเชพเชจเชพเช‚ เชคเซเชฐเชฃ เชฒเช•เซเชทเชฃ, เชฌเช‚เชจเซ‡เชฎเชพเช‚ เชเช•เชธเชฎเชพเชจ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ : (i) เช…เชงเซเชฏเชพเชฐเซ‹เชชเชฃ-(superimposition)เชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎ เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃเซ‡ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชจเชฟเชฎเซเชจ เชธเซเชคเชฐ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชŠเชฐเซเชงเซเชต เชธเซเชคเชฐ เช•เชฐเชคเชพเช‚ เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เชฐเซ€เชคเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. (ii) เชญเซ‚เช•เช‚เชช เชœเซ‡เชตเชพเช‚ เชชเชฐเชฟเชฌเชณเซ‹เชจเซ€ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“(tectonic activities)เชฅเซ€ เชฎเซ‚เชณ เชธเซเชคเชฐเชฐเชšเชจเชพเชฎเชพเช‚ เชตเชฟเช•เซเชทเซ‡เชช เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชตเชฟเช•เซเชทเซ‡เชชเชฟเชค เชธเซเชคเชฐเชฐเชšเชจเชพ เชชเซ‹เชคเชพเชจเซเช‚ เชฎเซ‚เชณ เชธเซเชตเชฐเซ‚เชช เช•เชฆเซ€เชฏ เชชเซเชจ:เชงเชพเชฐเชฃ เช•เชฐเซ€ เชถเช•เชคเซ€ เชจเชฅเซ€ เช…เชจเซ‡ (iii) เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช• เชธเซเชคเชฐเชฐเชšเชจเชพเชจเชพ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เช•เชฒเซเชช-เชฏเซเช—-เช•เชพเชณเชจเชพ เชธเซเชคเชฐเซ‹เชฎเชพเช‚ เชœเซ‡เชฎ เชœเซ‡ เชคเซ‡ เชธเชฎเชฏเชจเซ€ เชœเซ€เชตเชธเซƒเชทเซเชŸเชฟเชจเชพ เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชคเชพเชตเชถเซ‡เชท, เชนเชพเชกเชชเชฟเช‚เชœเชฐ, เช…เชธเซเชฅเชฟ เช…เชจเซ‡ เช…เชถเซเชฎเซ‹เชชเช•เชฐเชฃ (stone-implements) เชธเชฎเชพเชตเชฟเชทเซเชŸ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ เชคเซ‡เชฎ เชœ เชฎเชพเชจเชตเชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเชญเซ‚เชค เชธเซเชคเชฐเชฐเชšเชจเชพเชฎเชพเช‚ เชฎเชพเชจเชตเช•เซƒเชค เชตเชธเซเชคเซ เช•เซ‡ เชเชจเชพ เช…เชตเชถเซ‡เชท เชธเชฎเชพเชตเชฟเชทเซเชŸ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เช† เชคเซเชฐเชฃเซ‡เชฏ เชฒเช•เซเชทเชฃ, เช•เชพเชณเชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏเชฎเชพเช‚ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซ€ เชญเซ‚เชฎเชฟเช•เชพ เชญเชœเชตเซ‡ เช›เซ‡.

(2) เชชเซเชฐเชพเชฆเซ‡เชถเชฟเช• เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพ เช…เชจเซ‡ เชญเซ‚เชธเซเชตเชฐเซ‚เชช เชธเชพเชฅเซ‡ : โ€˜เชœเชฟเชฏเชพเช—เซเชจเชธเซ€โ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชœเชฟเชฏเซ‹เชฎเซ‰เชฐเซเชซเซ‰เชฒเซ‰เชœเซ€โ€™เชจเชพ เชœเซเชžเชพเชจ เชตเชฟเชจเชพ เชจเชฆเซ€เชจเชพ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชจเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เชจเชฆเซ€เชคเชŸเซ‡ เชชเชพเช‚เช—เชฐเซ‡เชฒเซ€ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเชพ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชจเซเช‚ เชธเชพเชšเซเช‚ เชœเซเชžเชพเชจ เชฅเชคเซเช‚ เชจเชฅเซ€.

(3) เชญเซ‚เช—เซ‹เชณ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชจเซ‹ เชธเช‚เชฌเช‚เชง, เชธเช‚เชฌเช‚เชงเชฟเชค เช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเซ‹เชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช• เชคเชฅเชพ เชฐเชพเชœเช•เซ€เชฏ เชญเซ‚เช—เซ‹เชณ, เชฎเชพเชจเชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹ (เชจเช•เชถเชพ) เชคเชฅเชพ เชจเชฆเซ€เช“เชจเชพเช‚ เชฎเซ‚เชณ-เชฎเซเช– เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชตเชพเชนเชฎเชพเชฐเซเช— เชธเชพเชฅเซ‡ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

(4) เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชฎเชจเซเชทเซเชฏ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชญเชพเชตเชฟเชค เชฅเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡, เช‰เชคเซเช–เชจเชฟเชค เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพ (clay) เช…เชจเซ‡ เชงเชฐเชพ(soil)เชจเชพ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชชเซƒเชฅเช•เซเช•เชฐเชฃ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชธเช‚เชฌเช‚เชงเชฟเชค เชธเชฎเชฏเช—เชพเชณเชพเชจเชพ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃเชจเซ‡ เชœเชพเชฃเซ€ เชถเช•เชพเชฏ เช›เซ‡.

(5) เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชค เชชเซเชฐเชพเชœเซ€เชตเชพเชตเชถเซ‡เชทเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (palaeontology) เชธเชพเชฅเซ‡ : เช—เซเชฐเซ€เช• เชชเชฆ โ€˜เชชเซ…เชฒเซ€เช…เชธเซโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชชเซเชฐเชพโ€™, โ€˜เช‘เชจเซเชŸเชธเซโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชœเซ€เชตโ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชฒเซ‰เช—เชธเซโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐโ€™ เชฎเชณเซ€เชจเซ‡ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€ เชชเชฆ เชฌเชจเซ‡เชฒเซเช‚ เช›เซ‡. เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชค (fossil) เชฅเชˆ เช—เชฏเซ‡เชฒเชพ เชœเซ€เชตเชพเชตเชถเซ‡เชทเชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เช† เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(6) เชชเซเชฐเชพเชตเชจเชธเซเชชเชคเชฟเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (palaeo-botany) เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชœเซ€เชตเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (palaeo-biology) เชธเชพเชฅเซ‡ : เช† เชฌเช‚เชจเซ‡ เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช—, เชธเซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชฟเชฏ เชชเชฆเชพเชฐเซเชฅเซ‹เชจเชพ เชœเซ‡ เช…เชตเชถเซ‡เชท เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชค เชจ เชฅเชฏเชพ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡เชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เช‰เชคเซเช–เชจเชฟเชค เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพ เช…เชจเซ‡ เชงเชฐเชพเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชคเชพเชฐเชฃเชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ(floating technique)เชฅเซ€ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชฎเชณเซ€ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. เชเชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชชเชฐเชฅเซ€ เชคเชคเซเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃ เช…เชจเซ‡ เช†เชฌเซ‹เชนเชตเชพ (climate) เชœเชพเชฃเซ€ เชถเช•เชพเชฏ เช›เซ‡.

(7) เชจเซƒเชตเช‚เชถเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (anthropology) เชธเชพเชฅเซ‡ : เช† เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชจเชพ โ€˜เชถเชพเชฐเซ€เชฐเชฟเช•โ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช•โ€™ เชฌเช‚เชจเซ‡ เชตเชฟเชญเชพเช— เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ, เช‰เชคเซเช–เชจเชฟเชค เชฎเชพเชจเชต-เชนเชพเชกเชชเชฟเช‚เชœเชฐเชจเชพเช‚ เชตเซ‡เชถ-เชœเชพเชคเชฟ-เชฌเชพเช‚เชงเซ‹-เชตเชฏ-เช†เชนเชพเชฐ-เชŸเซ‡เชต เช…เชจเซ‡ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเซ€ เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€ เชฎเชณเซ‡ เช›เซ‡.

(8) เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชœเชพเชคเชฟเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (ethnology) เชธเชพเชฅเซ‡ : เช† เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชเชฅเซเชจเซ‰เช—เซเชฐเชพเชซเซ€โ€™เชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชคเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชœเชพเชคเชฟเช—เชค เช•เชฒเชพ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเชพเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชœเชพเชคเชฟเช—เชค เช•เชฒเชพ เชตเชฟเชถเซ‡ เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช…เชจเซเชฎเชพเชจ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

(9) เชญเซŒเชคเชฟเช• เชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เช•เซ‹เชˆ เชจเซ‡ เช•เซ‹เชˆ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชจเชพ เชฌเชจเซ‡เชฒเชพ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชœเซเชžเชพเชจ เชญเซŒเชคเชฟเช• เชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชพเชฏ. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช‚เช• เชฆเซเชฐเชตเซเชฏ เช•เชฟเชฐเชฃเซ‹เชคเซเชธเชฐเซเชœเช• (radio-active) เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช‚เช• เชฆเซเชฐเชตเซเชฏ เช‰เชทเซเชฃเชคเซ‡เชœ-เชตเชฟเชธเชฐเซเชœเช• (thermoluminescent) เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชฏเซ‹เช—เชถเชพเชณเชพเชฎเชพเช‚ เช† เชฌเช‚เชจเซ‡ เชชเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ เชฎเชพเชชเซ€ เชถเช•เชพเชฏ เช›เซ‡. เช†เชฅเซ€ เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‹ เชจเชฟเชฐเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชณเชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

(10) เชงเชพเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (metallurgy) เชธเชพเชฅเซ‡ : เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท เชงเชพเชคเซเชจเชฟเชฐเซเชฎเชฟเชค เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เชธเชฎเชฏเช–เช‚เชกเชฎเชพเช‚ เช…เชฎเซเช• เชงเชพเชคเซเชจเซเช‚ เชœ เชชเซเชฐเชšเชฒเชจ เชนเชคเซเช‚. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชฎเชพเช‚ เชงเชพเชคเซ เช—เชพเชณเชตเชพเชจเซ€ เชญเช เซเช เซ€ เช•เซ‡ เชเชจเชพ เช…เชตเชถเซ‡เชท เชฎเชณเซ€ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. เชงเชพเชคเซเชจเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ‡ เช—เชพเชณเชตเชพเชจเซ€ เชญเช เซเช เซ€เชจเชพ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชจเซ‹ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ เชœเชพเชฃเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช† เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชธเชนเชพเชฏเช• เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡.

(11) เชฐเชธเชพเชฏเชฃเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชฐเซเชœเซ€เชฃ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพ เชฆเซƒเชขเซ€เช•เชฐเชฃ – เชญเชพเชตเชฟ เชธเช‚เชฐเช•เซเชทเชฃ เชฎเชพเชŸเซ‡ เช•เชฏเชพ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชจเซ€ เช•เชฏเชพ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏ เชชเชฐ เช•เซ‡เชตเซ€ เชชเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ เชฅเชถเซ‡, เช•เชฏเชพ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชจเซ€ เชธเชพเชฐเชตเชพเชฐ เช•เชฏเชพ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชฅเซ€ เช•เชฐเชตเซ€ เช•เซ‡ เชจ เช•เชฐเชตเซ€ เช†เชฆเชฟ เชตเชฟเชทเชฏเซ‹เชจเซ€ เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€ เชฐเชธเชพเชฏเชฃเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เช†เชชเซ‡ เช›เซ‡.

(12) เชญเชพเชทเชพ, เชธเชพเชนเชฟเชคเซเชฏ, เชฒเซ‹เช•เช•เชฅเชพ, เชฒเซ‹เช•เช—เซ€เชค, เชฒเซ‹เช•เชฌเซ‹เชฒเซ€ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชœเซ‡ เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เช•เชฐเชตเชพเชจเซ€ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡เชฎเชพเช‚ เชฐเชนเซ‡เชคเชพ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเซ€ เชชเซเชฐเชตเชฐเซเชคเชฎเชพเชจ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เชฒเชพเช•เซเชทเชฃเชฟเช•เชคเชพเช“เชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชœเซเชžเชพเชคเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช…เชœเซเชžเชพเชคเชจเซเช‚ เช…เชจเซเชฎเชพเชจ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

(13) เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชงเชฐเซเชฎเช—เซเชฐเช‚เชฅเซ‹ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชงเชฐเซเชฎเช—เซเชฐเช‚เชฅเซ‹เชจเซ€ เช…เชตเช—เชฃเชจเชพ เช•เซ‡ เช…เชคเชฟเช—เชฃเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต-เชธเช‚เชถเซ‹เชงเช•เชจเซ‡ เชฆเชฟเช—เซเชญเซเชฐเชฎเชฟเชค เช•เชฐเซ€ เชฆเซ‡ เช›เซ‡. เชตเซ‡เชฆ, เชทเชกเซเชฆเชฐเซเชถเชจเซ‹ (เชธเชพเช‚เช–เซเชฏ, เชฏเซ‹เช—, เชจเซเชฏเชพเชฏ, เชตเซˆเชถเซ‡เชทเชฟเช•, เชฎเซ€เชฎเชพเช‚เชธเชพ เชคเชฅเชพ เชตเซ‡เชฆเชพเชจเซเชค เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เช†เชฐเชฃเซเชฏเช• เช…เชจเซ‡ เช‰เชชเชจเชฟเชทเชฆ), เชฎเชนเชพเช•เชพเชตเซเชฏเซ‹ (เชตเชพเชฒเซเชฎเซ€เช•เซ€เชฏ เชฐเชพเชฎเชพเชฏเชฃ เช…เชจเซ‡ เชฎเชนเชพเชญเชพเชฐเชค) เชคเชฅเชพ เชฎเซเช–เซเชฏ เชฎเซเช–เซเชฏ 18 เชชเซเชฐเชพเชฃเซ‹เชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเชจเซ€ เชธเซ‚เช•เซเชทเซเชฎเชฆเชฐเซเชถเซ€ เชฌเซเชฆเซเชงเชฟเชจเซ‹ เชตเชฟเช•เชพเชธ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเช• เช—เซเชฐเช‚เชฅเชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชชเชฃ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเช•เชพเชฐเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชธเชนเชพเชฏเช• เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡. เชธเชพเชฎเชพ เชชเช•เซเชทเซ‡ เชธเซเชตเชฏเช‚ เชงเชฐเซเชฎเช—เซเชฐเช‚เชฅเซ‹เชจเชพ เช…เชจเซ‡ เชเชฎเชพเช‚ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพ เชธเซเชงเชพเชฐเชพ-เชตเชงเชพเชฐเชพ เช•เซ‡ เช•เซเชทเซ‡เชชเช•เซ‹เชจเชพ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซ‹ เชญเชพเช— เชญเชœเชตเซ‡ เช›เซ‡.

(14) เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชฒเชฟเชชเชฟเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชฎเซŒเชฐเซเชฏเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฌเซเชฐเชพเชนเซเชฎเซ€ เชฒเชฟเชชเชฟ เช…เชจเซ‡ เชตเชฐเซเชคเชฎเชพเชจ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเซ€ เชฒเชฟเชชเชฟ เชธเซเชงเซ€เชจเชพเช‚ เชเชจเชพเช‚ เชธเซเชตเชฐเซ‚เชชเซ‹เชจเชพ เช•เซเชฐเชฎเชฟเช• เชœเซเชžเชพเชจ เชตเชฟเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชญเชฟเชฒเซ‡เช– เช‰เช•เซ‡เชฒเซ€ เชถเช•เชพเชฏ เชœ เชจเชนเชฟ.

(15) เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ (epigraphy) เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเช•เซเช•เชพเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ (numismatics) เชธเชพเชฅเซ‡ : เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพ, เชถเซˆเชฒ-เชถเชฟเชฒเชพ, เชšเชฐเซเชฎ, เชคเชพเชกเชชเชคเซเชฐ, เชญเซ‹เชœเชชเชคเซเชฐ, เช•เชพเชทเซเช , เชตเชธเซเชคเซเชฐ, เชคเชพเชฎเซเชฐเชชเชคเซเชฐ, เช•เชฒเชพเช•เซƒเชคเชฟ, เชถเชตเชพเชงเชพเชจ (เช•เชฌเชฐ), เชถเชธเซเชคเซเชฐเชพเชธเซเชคเซเชฐ เช•เซ‡ เช•เชพเช—เชณ เช†เชฆเชฟ เชชเชฐ เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชฒเชฟเชชเชฟ เช…เชจเซ‡ เช—เชฎเซ‡ เชคเซ‡ เชญเชพเชทเชพเชฎเชพเช‚ เช•เซ‹เชคเชฐเซ‡เชฒเชพ, เช‰เชชเชธเชพเชตเซ‡เชฒเชพ เช•เซ‡ เชฒเช–เซ‡เชฒเชพ เชฒเซ‡เช–เชจเซ‡ โ€˜เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–โ€™ เชธเช‚เชœเซเชžเชพ เช†เชชเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ€ เช›เซ‡. เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช– เชฒเช–เชตเชพ-เช‰เช•เซ‡เชฒเชตเชพเชจเซ€ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช•เชนเซ‡ เช›เซ‡. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช– เช•เซ‡ เชเชฎเชพเช‚เชจเซ€ เช•เซ‹เชˆ เชตเชพเชค เชฌเชจเชพเชตเชŸเซ€ เชชเชฃ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช– เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ€ เชฎเชฆเชฆเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เช…เชจเซ‡ เชฎเชงเซเชฏเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชถเชฟเชฒเชพเชฒเซ‡เช–เชพ เชคเชฅเชพ เชธเชฟเช•เซเช•เชพเช“เชจเซเช‚ เชตเชพเช‚เชšเชจ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

เชธเชฟเช•เซเช•เชพเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ : เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชธเชพเชฅเซ‡ เช—เชพเชข เชธเช‚เชฌเช‚เชง เชงเชฐเชพเชตเซ‡ เช›เซ‡. เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เชฐเชพเชœเชตเช‚เชถ, เชตเช‚เชถเชพเชตเชณเซ€, เชถเชพเชธเช•เซ‹เชจเชพเช‚ เชจเชพเชฎ, เชเชฎเชจเซ‹ เชธเชฎเชฏ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡ เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชธเชฟเช•เซเช•เชพเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชจเซ€ เชญเซ‚เชฎเชฟเช•เชพ เช…เชฆเซเชตเชฟเชคเซ€เชฏ เช›เซ‡. เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เช•เซเชทเชคเซเชฐเชช เชฐเชพเชœเชพเช“เชจเซ€ เชตเช‚เชถเชพเชตเชณเซ€ เช…เชจเซ‡ เชธเชพเชฒเชตเชพเชฐเซ€เชจเชพ เชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏเชฎเชพเช‚ เช•เซเชทเชคเซเชฐเชช-เชธเชฟเช•เซเช•เชพเช“เชจเซเช‚ เชฏเซ‹เช—เชฆเชพเชจ เชฎเชนเชคเซเชตเชชเซ‚เชฐเซเชฃ เชฐเชนเซเชฏเซเช‚ เช›เซ‡.

(16) เชชเซเชฐเชถเชฟเชทเซเชŸ เชญเชพเชทเชพเช“ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชค, เช—เซเชฐเซ€เช•, เชฒเซ…เชŸเชฟเชจ, เช…เชฐเชฌเซ€, เชซเชพเชฐเชธเซ€ เชœเซ‡เชตเซ€ เชญเชพเชทเชพเช“ เช…เชจเซ‡ เช…เชฐเชฌเซ€-เชซเชพเชฐเชธเซ€-เชคเซเชฐเซเช•เซ€-เชนเชฟเชจเซเชฆเซ€เชจเชพ เชฎเชฟเชถเซเชฐเชฃ เชœเซ‡เชตเซ€ เช‰เชฐเซเชฆเซ‚ เชญเชพเชทเชพ เช…เชจเซ‡ เชฒเชฟเชชเชฟเชจเซ€, เช เชฒเชฟเชชเชฟเช“ เชฒเช–เชตเชพเชจเซ€ เชถเซˆเชฒเซ€เช“เชจเซ€ เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€เชฅเซ€, เชœเซ‡ เชคเซ‡ เชญเชพเชทเชพ-เชฒเชฟเชชเชฟเชฎเชพเช‚ เชฒเช–เชพเชฏเซ‡เชฒเชพ เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–เซ‹ เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเช•เซเช•เชพเช“ เช‰เช•เซ‡เชฒเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เชœเซ‡ เช•เซ‹เชˆ เชญเชพเชทเชพเชจเชพ เชถเชฌเซเชฆ, เชธเซ€เชงเชพ เช•เซ‡ เชฐเซ‚เชชเชพเชจเซเชคเชฐเชฟเชค เชฅเชˆเชจเซ‡ เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€-เช—เซเชœเชฐเชพเชคเซ€เชฎเชพเช‚ เชŠเชคเชฐเซ€ เช†เชตเซเชฏเชพ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‡เชฎเชจเซ‡ เชธเชฎเชœเซ€ เชถเช•เชพเชฏ เช›เซ‡.

(17) เชชเซเชฐเชถเชฟเชทเซเชŸ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชค เชธเชพเชนเชฟเชคเซเชฏ เชธเชพเชฅเซ‡ : เช•เชฅเชพเชตเชธเซเชคเซ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชนเซ‹เชตเชพ เช›เชคเชพเช‚เชฏ เชฐเชพเชœเชชเซเชฐเชพเชธเชพเชฆ, เชฐเชพเชšเชฐเชšเซ€เชฒเซเช‚, เชตเชธเซเชคเซเชฐเชพเชฒเช‚เช•เชพเชฐ เช†เชฆเชฟ เชฒเซ‡เช–เช•เช•เชพเชฒเซ€เชจ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ เชฏเซเชฆเซเชงเชจเชพเช‚ เชตเชฐเซเชฃเชจ เชชเชฃ เช เชธเชฐเซเชตเชฎเชพเช‚เชจเชพ เชตเชฐเซเชฃเชจเชพเชคเซเชฎเช• เชธเช‚เชฆเชฐเซเชญเซ‹, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช‰เชชเช•เชพเชฐเช• เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(18) เชจเชฟเชฐเซเช•เซเชค เช…เชจเซ‡ เชตเซเชฏเซเชคเซเชชเชคเซเชคเชฟเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชจเชฟเชฐเซเช•เซเชคเชฟ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชตเซเชฏเซเชคเซเชชเชคเซเชคเชฟ(etymology)เชตเชฟเชทเชฏเช• เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเซ‹เชฎเชพเช‚ย  เช–เชพเชธ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เช—เชพเชฎเชจเชพเชฎเชจเซ€ เชตเซเชฏเซเชคเซเชชเชคเซเชคเชฟ เชœเชพเชฃเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชธเชนเชพเชฏเช• เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(19) เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐ เชธเชพเชฅเซ‡ : เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€เชฎเชพเช‚ โ€˜เช†เชฐเซเช•เชฟเชŸเซ‡เช•เซเชšเชฐโ€™เชจเชพ เชฌเซ‡ เช…เชฐเซเชฅ เช›เซ‡ : เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏ เช…เชจเซ‡ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เชฒเชพ/เชถเซˆเชฒเซ€ โ€˜เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐโ€™. เช เช…เชฅเชฐเซเชตเชตเซ‡เชฆเชจเซ‹ เช‰เชชเชตเซ‡เชฆ เช›เซ‡. เช…เชฅเชฐเซเชตเชตเซ‡เชฆเชจเซ‡ เชชเชฐเซ‹เช•เซเชท เชฐเซ€เชคเซ‡ เชชเชพเชทเชพเชฃเชฏเซเช— เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเช‚เชงเซเชธเชญเซเชฏเชคเชพ เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชฌเช‚เชง เชนเซ‹เชตเชพเชจเซ‹ เชธเช‚เชญเชต เช›เซ‡. เชธเชฟเช‚เชงเซ เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเซ€ เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชฎเชพเช‚เชจเซ€ เช—เชคเชฟ เชตเชฟเชถเซเชตเชชเซเชฐเชธเชฟเชฆเซเชง เช›เซ‡.

เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชตเซ€เชธเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชฎเชพเช‚ เช‰เชชเชฒเชฌเซเชง เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชจเชพ เช—เซเชฐเช‚เชฅ เช…เช—เชฟเชฏเชพเชฐเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€ เชชเช›เซ€เชจเชพ เช…เชจเซ‡ เชตเชฟเชถเซ‡เชทเชค: เชธเชคเซเชคเชฐเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชฎเชพเช‚ เชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจ เชชเชพเชฎเซ‡เชฒเชพ เชนเซ‹เชฏ, เชเชฎ เชœเชฃเชพเชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเซ‹เชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ€เชฏ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เชชเชฃ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เช…เชชเซ‡เช•เซเชทเชฟเชค เช›เซ‡.

เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเชจเชพ เชฎเซเช–เซเชฏ เชฌเซ‡ เชญเซ‡เชฆ เช›เซ‡ : เชงเชพเชฐเซเชฎเชฟเช• เช…เชจเซ‡ เชจเชพเช—เชฐเชฟเช•. เชงเชพเชฐเซเชฎเชฟเช• เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเชจเชพ : เชถเซˆเชต, เชตเซˆเชทเซเชฃเชต, เชธเซŒเชฐ เช…เชจเซ‡ เชถเชพเช•เซเชค. เชฆเซ‚เชฐเชฅเซ€ เชœ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเชจเซ‹ โ€˜เช›เช‚เชฆโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชŠเชฐเซเชงเซเชตเชฎเชพเชจ (vertical) เช…เชจเซ‡ เชคเชฒเชฎเชพเชจ (ground plan) เช†เชฏเซ‹เชœเชจ, เชฌเซŒเชฆเซเชง, เชœเซˆเชจ เชเชตเชพ เชญเซ‡เชฆ เชชเชพเชกเซ‡ เช›เซ‡ เชœเซ‹เชคเชพเช‚ เชœ เชฆเชฐเซเชถเช• เชœเชพเชฃเซ€ เชถเช•เชคเซ‹ เช•เซ‡ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐ เช…เชฎเซเช• เชธเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชจเซเช‚ เช›เซ‡.

เช† เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเช• เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเชจเชพ เช…เชฐเซเชตเชพเชšเซ€เชจ เชชเชพเช‚เชš เชญเซ‡เชฆ เช›เซ‡ : เชนเชฟเชจเซเชฆเซ, เชฌเซŒเชฆเซเชง, เชœเซˆเชจ, เชฎเซเชธเซเชฒเชฟเชฎ เช…เชจเซ‡ เช–เซเชฐเชฟเชธเซเชคเซ€. เช…เช—เชฟเชฏเชพเชฐเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เช‰เชคเซเชคเชฐเชพเชฐเซเชงเชฅเซ€ เชนเชฟเชจเซเชฆเซ เช…เชจเซ‡ เชœเซˆเชจ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐ เชตเชšเซเชšเซ‡เชจเซ‹ เช›เช‚เชฆเชญเซ‡เชฆ เช•เซเชฐเชฎเชถ: เช˜เชŸเชคเชพเช‚ เช˜เชŸเชคเชพเช‚ เชธเช‚เชชเซ‚เชฐเซเชฃเชค: เช…เชฆเซƒเชถเซเชฏ เชฅเชˆ เช—เชฏเซ‹. เชธเซเชตเชพเชฎเชฟเชจเชพเชฐเชพเชฏเชฃ เชธเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชจเชพเช‚ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเซ‹เชจเซ€ เชถเซˆเชฒเซ€, เชนเชฟเชจเซเชฆเซ-เชœเซˆเชจเชจเซ€ เชฎเชฟเชถเซเชฐ เชถเซˆเชฒเซ€เชฅเซ€ เชญเชฟเชจเซเชจ เชนเซ‹เชˆ เชนเชฟเชจเซเชฆเซ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเชจเซ‹ เช เช‰เชชเชญเซ‡เชฆ เชฅเชฏเซ‹.

เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชจเชพเช—เชฐเชฟเช• เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเชจเชพ เชคเซเชฐเชฃ เช‰เชชเชญเซ‡เชฆ : เชชเซเชฐเชœเชพเช•เซ€เชฏ, เชถเชพเชธเช•เซ€เชฏ เช…เชจเซ‡ เชธเชพเชฎเชฐเชฟเช• เช›เซ‡. เชงเชฐเซเชฎเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชจเซ€ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เชชเซเชฐเชœเชพเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏ เค‡เคทเฅเคŸเคพเคชเฅ‚เคฐเฅเคค เชตเชฐเซเช—เชฎเชพเช‚ เช†เชตเชคเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เชเชฎเชพเช‚ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเชพ เช†เชตเชพเชธ, เชฎเชพเชฐเซเช—, เชธเซ‡เชคเซ, เชชเชถเซเชถเชพเชณเชพ, เชชเซเชฐเชชเชพ (เชชเชฐเชฌ), เชœเชณเชพเชถเชฏ เช…เชจเซ‡ เช‰เชชเชตเชจเชจเซ‹ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ เชฅเชคเซ‹ เชนเชคเซ‹.

เช‰เชชเชฐ เชฆเชฐเซเชถเชพเชตเซ€ เชเชตเซ€ เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเช—เชค เช…เชจเซ‡เช• เชตเชฟเช—เชคเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชฎเชพเช‚ เชฎเชพเชฐเซเช—เชฆเชฐเซเชถเช• เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(20) เชถเชฟเชฒเซเชชเช•เชฒเชพ เช…เชจเซ‡ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเชตเชฟเชงเชพเชจ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชฎเชพเช‚ เชถเชฟเชฒเซเชช (sculpture) เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพ, เชชเชพเชทเชพเชฃ, เช•เชพเชทเซเช , เชงเชพเชคเซ เช‡เชคเซเชฏเชพเชฆเชฟ เชธเซเชฅเซ‚เชณ, เชญเซŒเชคเชฟเช• เชฎเชพเชงเซเชฏเชฎเชฎเชพเช‚ เช•เชฐเซ‡เชฒเซเช‚ เช•เซ‹เชคเชฐเช•เชพเชฎ. เชเชจเชพ เชคเซเชฐเชฃ เชญเซ‡เชฆ เช›เซ‡ : เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช•, เชญเซŒเชฎเชฟเชคเชฟเช• เช…เชจเซ‡ เชฆเซˆเชนเชฟเช•. เชฆเซ‡เชต-เชฆเซ‡เชตเซ€, เช—เช‚เชงเชฐเซเชต, เช•เชฟเชจเซเชจเชฐ, เช…เชชเซเชธเชฐเชพ, เชฐเชพเช•เซเชทเชธ, เชฆเซˆเชคเซเชฏ, เชฆเชพเชจเชต, เชฎเชพเชจเชต, เชชเชถเซเชชเช‚เช–เซ€ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡เชจเซ€ เชฆเซ‡เชนเชฐเชšเชจเชพเชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎเซ‹เชจเซ‡ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเชตเชฟเชงเชพเชจ เชจเชพเชฎ เช…เชชเชพเชฏเซเช‚ เช›เซ‡.

เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เชฒเชพเชจเซ€ เชœเซ‡เชฎ เชถเชฟเชฒเซเชชเช•เชฒเชพ เชชเชฃ เชฆเซ‡เชถเช•เชพเชณเชญเซ‡เชฆเซ‡ เชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจ เชชเชพเชฎเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชตเชพเชธเซเชคเซเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชฎเชพเช‚ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเชตเชฟเชงเชพเชจ เชชเชฃ เช†เชชเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเชคเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡; เชชเชฐเช‚เชคเซ เชเชจเชพเชฅเซ€ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเช“เชจเซเช‚ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ เชฅเชˆ เชถเช•เชคเซเช‚ เชจเชฅเซ€. เชฆเซ‡เชถเช•เชพเชณเชญเซ‡เชฆเซ‡ เชถเซˆเชฒเซ€เชจเชพ เช‰เชฆเชฏ-เชตเชฟเช•เชพเชธ-เชนเซเชฐเชพเชธเชจเชพ เช˜เชจเชฟเชทเซเช  เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชชเช›เซ€ เชฐเซ‚เชชเชธเชพเชฎเซเชฏเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ โ€˜เชœเซเชžเชพเชคเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช…เชœเซเชžเชพเชค เชชเซเชฐเชคเชฟโ€™เชจเชพ เช…เชญเชฟเช—เชฎเซ‡ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเช“เชจเซ‹ เช•เชพเชฒเชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

(21) เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชฒเชพ เช…เชจเซ‡ เชฐเซ‡เช–เชพเช•เชพเชฐเซ€ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชฒเชพ (painting) เช…เชจเซ‡ เชฐเซ‡เช–เชพเช•เชพเชฐเซ€ (drawing) เชธเชพเชฅเซ‡ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ‡ เช—เชพเชข เชธเช‚เชฌเช‚เชง เช›เซ‡. เชชเชพเชทเชพเชฃเชฏเซเช—เซ€ เช—เซเชซเชพเชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹เชฅเซ€ เช…เชœเช‚เชŸเชพเชจเซ€ เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชฒเชพ, เชœเซˆเชจ เชนเชธเซเชคเชชเซเชฐเชคเซ‹เชฎเชพเช‚ เชœเซ‹เชตเชพ เชฎเชณเชคเซ€ เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชฒเชพ เชธเซเชตเชพเชฎเซ€ เชธเชนเชœเชพเชจเช‚เชฆเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชธเซเชตเชพเชฎเชฟเชจเชพเชฐเชพเชฏเชฃเซ€เชฏ เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเซ‹เชจเชพเช‚ เชญเชฟเชคเซเชคเชฟ-เชตเชฟเชคเชพเชจ-เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹ เชธเซเชงเซ€เชจเชพ, เชตเชฟเชตเชฟเชง เชฏเซเช—เซ‹เชฎเชพเช‚, เชตเชฟเชตเชฟเชง เชฎเชพเชงเซเชฏเชฎ เชชเชฐ, เชตเชฟเชตเชฟเชง เชถเซˆเชฒเซ€เชฎเชพเช‚ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพ เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชพเชฎเชจเซ‹ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจเชพเชฐเซเชฅเซ‡ เชฒเชพเชญ เชฒเซ‡เชตเชพเชฏ เช›เซ‡. เชœเซ‡ เชคเซ‡ เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ€ เชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ เชคเชฅเชพ เชคเซ‡เชจเซ€ เชชเซƒเชทเซเช เชญเซ‚เชฎเชฟเชจเซ‡ เชธเชœเซเชœ เช•เชฐเชตเชพ เชฎเชพเชŸเซ‡เชจเชพเช‚ เชฆเซเชฐเชตเซเชฏ เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชจเซ€ เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€เชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ€, เชธเชพเชงเชฟเช•เชพเชฐ เช•เซ‡ เช…เชจเชงเชฟเช•เชพเชฐ เชฐเซ€เชคเซ‡ เชฅเชคเซ€ เชชเซเชฐเชคเชฟเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเซ€ เชชเชฆเซเชงเชคเชฟ-เชฐเซ€เชคเชฟ เช…เชจเซ‡ เช เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹เชจเชพ เชธเช‚เชฐเช•เซเชทเชฃเชพเชฐเซเชฅเซ‡ เช•เชฐเชตเชพเชจเชพ เชฐเชพเชธเชพเชฏเชฃเชฟเช• เช‰เชชเชšเชพเชฐเซ‹ เชคเชฅเชพ เชคเซ‡เชฎเชจเซ€ เชชเซเชจ:เชธเซเชฅเชพเชชเชจเชพ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡ เชฌเชพเชฌเชคเซ‹เชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชฎเชพเช‚ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช‚เช• เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชšเชฟเชคเซเชฐ เชฐเซ‡เช–เชพเชคเซเชฎเช• เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡, เชเชฅเซ€ เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเช•เชพเชฐเซเชฏเซ‹เชจเชพ เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชฒเซ‡เช–เชจ เชคเชฅเชพ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชฒเซ‡เช–เซ‹เชฎเชพเช‚ เชชเชฃ เชฐเซ‡เช–เชพเช‚เช•เชจ เช•เชฐเชตเชพเชจเชพเช‚ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชคเซ‡เชฅเซ€ เชฐเซ‡เช–เชพเช•เชพเชฐเซ€เชจเชพเช‚ เช…เชจเซเชญเชต-เชœเซเชžเชพเชจ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชฎเชพเช‚ เช‡เชšเซเช›เชจเซ€เชฏ เช›เซ‡.

(22) เช›เชพเชฏเชพเช•เชพเชฐเซ€ (photography) เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช›เชพเชฏเชพเช•เชพเชฐเซ€ เช›เชพเชฏเชพเช‚เช•เชจ-เชเช• เชตเชฟเชถเชฟเชทเซเชŸ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เช›เซ‡. เชšเชฟเชคเซเชฐเชพเช‚เช•เชจ เช…เชจเซ‡ย  เชฐเซ‡เช–เชพเช‚เช•เชจเชจเซ€ เชœเซ‡เชฎ เช›เชพเชฏเชพเช‚เช•เชจ เชตเชฟเชจเชพ เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชฒเซ‡เช–เชจ เช…เชชเซ‚เชฐเซเชฃ เช—เชฃเชพเชฏ. เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡เชจเชพ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช• เชฆเซƒเชถเซเชฏเชจเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชšเชพเชฒเซ‡ เชคเซเชฏเชพเช‚ เชธเซเชงเซ€ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชธเซเชคเชฐเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชจเซ€เช•เชณเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เช–เชพเชˆเชจเชพ เช›เซ‡เชฆเชจเชพเช‚ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเชพเช‚ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชญเซŒเชคเชฟเช• เชธเชฎเชพเชฐเช•เชพเชฎ เช…เชจเซ‡ เชฐเชพเชธเชพเชฏเชฃเชฟเช• เชธเช‚เชฐเช•เซเชทเชฃเช•เชพเชฎ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡เชจเชพเช‚, เชšเชพเชฒเซ เช•เชพเชฎเชจเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เช•เชพเชฎ เชชเซ‚เชฐเซเชฃ เชฅเชฏเชพ เชชเช›เซ€เชจเชพเช‚ เชฆเซƒเชถเซเชฏเซ‹เชจเชพเช‚, เชจเชฆเซ€เชจเชพ เชญเชพเช เชพเชจเชพ เช›เซ‡เชฆเชฎเชพเช‚ เช•เชชเชพเชฏเซ‡เชฒเชพ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพเชจเชพ เช›เซ‡เชฆเชฎเชพเช‚ เชฆเซ‡เช–เชพเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพเช‚ – เช† เชฐเซ€เชคเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชธเซเชฅเชฟเชคเชฟเชจเชพเช‚ เช›เชพเชฏเชพเช‚เช•เชจเซ‹ เช†เชตเชถเซเชฏเช• เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

เช†เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเชจเซ‡ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เช•เซ…เชฎเซ‡เชฐเชพ เช…เชจเซ‡ เชซเซ‹เชŸเซ‹เช—เซเชฐเชพเชซเซ€ เชคเช•เชจเซ€เช•เชจเซเช‚ เชคเชฅเชพ เช•เชˆ เชตเชธเซเชคเซเชจเซ€ เช›เชพเชฏเชพ, เชถเชพ เชนเซ‡เชคเซ เชฎเชพเชŸเซ‡, เช•เชฏเชพ เช•เซ‹เชฃเชฅเซ€, เช•เชฏเชพ เชธเชฎเชฏเซ‡, เช•เชˆ เชฐเซ€เชคเซ‡ เชฒเซ‡เชตเซ€, เชเชจเซเช‚ เชœเซเชžเชพเชจ เชนเซ‹เชตเซเช‚ เช…เชจเชฟเชตเชพเชฐเซเชฏ เช›เซ‡.

(23) เชฎเชพเชจเชตเช•เซƒเชค เช‰เชชเช—เซเชฐเชน เช…เชจเซ‡ เชฆเซ‚เชฐเชตเซ‡เชฆเชจ เชธเชพเชฅเซ‡ : เช•เซƒเชคเซเชฐเชฟเชฎ เช‰เชชเช—เซเชฐเชน(satellite)เชฎเชพเช‚ เชญเซ‚เช—เชฐเซเชญ-เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชฐเซเชฅเซ‡ เช—เซ‹เช เชตเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡เชฒเชพเช‚ เชคเซ€เชตเซเชฐ เชธเช‚เชตเซ‡เชฆเชจเชถเซ€เชฒ เช•เซ…เชฎเซ‡เชฐเชพเชจเซ€ เชฆเซ‚เชฐเชตเซ‡เชฆเชจ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ (remote sensing) เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชชเซƒเชฅเซเชตเซ€ เชชเชฐ เชฎเซ‹เช•เชฒเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเชคเชพ เชซเซ‹เชŸเชพเช“เชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชฎเชณเชคเซ€ เชฎเชพเชนเชฟเชคเซ€เชฎเชพเช‚ เชญเซ‚เชชเซƒเชทเซเช  เชชเชฐเชฅเซ€ เชญเซ‚เชคเช•เชพเชณเชฎเชพเช‚ เช…เชฆเซƒเชถเซเชฏ เชฅเชˆ เชšเซ‚เช•เซ‡เชฒเซ€ เช•เซ‡ เชนเชพเชฒเชฎเชพเช‚ เชตเชนเซ‡เชคเซ€ เชจเชฆเซ€เช“ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชถเชพเช–เชพเช“เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชชเซเชฐเชตเชพเชนเชฎเชพเชฐเซเช—เซ‹เชจเซ€, เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพเช“เชจเซ€ เช…เชจเซ‡ เชญเซ‚เช—เชฐเซเชญเชธเซเชฅ เชฅเชˆ เช—เชฏเซ‡เชฒเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เช—เซเชฐเชพเชฎ, เชจเช—เชฐ, เช—เชข, เช†เชตเชพเชธ, เชจเชนเซ‡เชฐ, เชฎเชพเชฐเซเช— เช†เชฆเชฟเชจเซ€ เชญเชพเชณ เชฎเชณเซ‡ เช›เซ‡.

เช† เชญเชพเชณเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชชเซƒเชฅเซเชตเซ€ เชชเชฐเชจเชพ เชธเช‚เชฌเช‚เชงเชฟเชค เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเชฆเซเชงเชคเชฟ เช…เชจเซเชธเชพเชฐ เช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเชพเชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ เช†เชฆเชฟ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเชพ เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เช•เชฐเชพเชฏ เช›เซ‡, เชœเซ‡เชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชจเชฆเซ€เชจเชพ (เชนเชพเชฒเชฎเชพเช‚ เช…เชฆเซƒเชถเซเชฏ เชเชตเชพ) เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชชเซเชฐเชตเชพเชนเชจเชพ เชฎเชพเชฐเซเช—เชจเซ‹ เชธเชฎเชฏ เชชเชฃ เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชฒเซเชชเซเชค เชธเชฐเชธเซเชตเชคเซ€ เชจเชฆเซ€เชจเซ‹ เชชเซเชฐเชตเชพเชน เช† เชฐเซ€เชคเซ‡ เชถเซ‹เชงเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซ‹ เชนเชคเซ‹.

(24) เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช— เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเชšเซ€เชธเซ‡เช• เชฒเชพเช– เชตเชฐเซเชท เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เช†เชฆเชฟ เชฎเชพเชจเชต เชชเชฅเซเชฅเชฐเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช–เซ‹เชฆเชตเชพเชจเชพเช‚, เช•เชพเชชเชตเชพเชจเชพเช‚, เชญเชพเช‚เช—เชตเชพเชจเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เช˜เชธเชตเชพเชจเชพเช‚ เช“เชœเชพเชฐเซ‹ เชฌเชจเชพเชตเชคเซ‹ เชฅเชฏเซ‹, เชคเซเชฏเชพเชฐเชฅเซ€ เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช—เชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เชฅเชฏเซ‹ เช—เชฃเชพเชฏ. เช•เชพเชณเซ‡ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เช”เชฆเซเชฏเซ‹เช—เชฟเช• เช‰เชคเซเชชเชพเชฆเชจเชฎเชพเช‚ เชตเชฟเชตเชฟเชงเชคเชพ เชชเซเชฐเชตเซ‡เชถเชคเซ€ เช—เชˆ. เชตเชฟเชตเชฟเชง เชงเชพเชคเซเช“เชจเซ€ เชถเซ‹เชง เชธเชพเชฅเซ‡ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เชœเชŸเชฟเชฒ เชฌเชจเชคเซ€ เช—เชˆ.

เช•เชฏเชพ เช•เชพเชณเซ‡, เช•เชˆ เช•เชˆ เชตเชธเซเชคเซเช“เชจเชพ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเชจเซ‹ เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช—, เช•เชฏเชพเช‚ เช•เชฏเชพเช‚ เชธเซเชฅเชณเซ‹เช เช•เชฏเชพเช‚ เช•เชฏเชพเช‚ เชธเชพเชงเชจเซ‹เชฅเซ€, เชถเซ€ เชฐเซ€เชคเซ‡ เชšเชพเชฒเชคเซ‹ เชนเชคเซ‹, เช‰เชคเซเชชเชพเชฆเชจเชจเซ€ เช†เชฏเชพเชค-เชจเชฟเช•เชพเชธ เช•เชฏเชพ เชฎเชพเชฐเซเช—เซ‡ เชฅเชคเซ€ เชนเชคเซ€, เช‰เชชเชญเซ‹เช•เซเชคเชพ เช•เซ‹เชฃ เชนเชคเชพ, เชถเซเชฐเชฎเชฟเช•เซ‹เชจเซ€ เชธเซเชฅเชฟเชคเชฟ เช•เซ‡เชตเซ€ เชนเชคเซ€ – เช† เช…เชจเซ‡ เช†เชตเซ€ เช…เชจเซเชฏ เชฌเชพเชฌเชคเซ‹เชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชค เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช—เซ‹เชจเซ€ เชœเซเชžเชพเชค เชตเชฟเช—เชคเซ‹เชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(25) เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เชธเชพเชฅเซ‡ : โ€˜เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟโ€™ (culture) เชชเชฆ, เช…เชจเซเชฏ เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชฎเชพเช‚ เชฅเชคเชพ เชเชจเชพ เชตเชฟเชตเชฟเชง เช…เชฐเซเชฅเซ‹ เช•เชฐเชคเชพเช‚, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชฎเชพเช‚ เชธเซเชตเช•เซ€เชฏ เชตเชฟเชถเชฟเชทเซเชŸ เช…เชฐเซเชฅ เชงเชฐเชพเชตเซ‡ เช›เซ‡. โ€˜เช•เชฒเซเชšเชฐโ€™ เชชเชฆเชจเซ‹ เชธเชฐเซเชตเชชเซเชฐเชฅเชฎ เชตเชพเชšเซเชฏเชพเชฐเซเชฅ โ€˜เช•เซƒเชทเชฟโ€™ เชนเซ‹เชˆ, เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช•เชจเชพ เชฎเชคเซ‡ เช•เซƒเชทเชฟ-เช†เชฐเช‚เชญ เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ-เช†เชฐเช‚เชญ เชฅเชฏเซ‹. เช†เชฎ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‹ เช•เซƒเชทเชฟ-เช†เชฐเช‚เชญเชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡เชจเซ€ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเซ‹ เชชเซเชฐเชถเซเชจ เชŠเชญเซ‹ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชจเซƒเชตเช‚เชถเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ€เช“ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐเชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเชจเชพ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชจเซเช‚ เชšเชฏเชจ เช…เชจเซ‡ เช—เซ‚เช‚เชฆเชจ, เชชเชพเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ‹ เช˜เชพเชŸ, เชฆเชนเชจ, เชฐเช‚เชœเชจ เช…เชจเซ‡ เชšเชฟเชคเซเชฐเชพเช‚เช•เชจ-เชฐเซ‡เช–เชพเช‚เช•เชจเชฎเชพเช‚ เชญเชฟเชจเซเชจเชคเชพ เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเซ€ เชญเชฟเชจเซเชจเชคเชพ เชธเช‚เช•เชณเชพเชฏเซ‡เชฒเซ€ เชนเซ‹เชตเชพเชจเซเช‚ เชฎเชพเชจเซ‡ เช›เซ‡. เชœเซ‹ เชเชฎ เชฎเชพเชจเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เชคเซ‹ เชเช• เชœ เช•เชพเชณเชจเชพ เชเช• เชœ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเชพ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชฎเชพเช‚ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐเชจเชพ เชฐเซ‚เชชเชฐเช‚เช—เชจเชพ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟเชฎเชพเช‚ เชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจเชจเซ‹ เชชเซเชฐเชถเซเชจ เชคเซ‹ เชฐเชนเซ‡ เชœ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 1944เชฅเซ€ โ€˜เช เซ€เช•เชฐเชพเช‚ เชœเซเชฆเชพเช‚ เชคเซ‹ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เชœเซเชฆเซ€โ€™เชจเซ€ เชฎเชพเชจเซเชฏเชคเชพ เชฌเซเชฐเชนเซเชฎเชตเชพเช•เซเชฏเชตเชคเซ เช…เชšเชณ เชฅเชˆ เชชเชกเซ€ เช›เซ‡ เช…เชจเซ‡ 1980 เชชเช›เซ€ เชคเซ‹ เชธเชฟเชจเซเชงเซ เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเชพเช‚ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐเซ‹เชจเชพเช‚ เชฐเซ‚เชชเชฐเช‚เช—เชฎเชพเช‚ เช†เช‚เชถเชฟเช• เชญเชฟเชจเซเชจเชคเชพ เชœเชฃเชพเชฏเซ‡, เชเชจเชพ เช‰เชคเซเชชเชพเชฆเช•เซ‹เชจเซ‡ เชญเชฟเชจเซเชจ เชฎเชพเชจเชตเชœเชพเชคเชฟเชจเชพ เชฎเชพเชจเชตเชพ-เชฎเชจเชพเชตเชตเชพเชจเชพ เชธเช‚เชชเซเชฐเชœเซเชžเชพเชค เชชเซเชฐเชฏเชคเซเชจเซ‹ เชฅเชˆ เชฐเชนเซเชฏเชพ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ€ โ€˜เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟโ€™เชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ, เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชตเซ‹ เช…เชจเซเชจ (เชตเซˆเชฆเชฟเช• เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฎเชพเช‚ โ€˜เช…เชจเซเชจโ€™ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชธเชพเชฎเชฟเชท เช…เชฅเชตเชพ เชจเชฟเชฐเชพเชฎเชฟเชท เช–เชพเชฆเซเชฏ) เชถเซ‹เชงเซ€เชจเซ‡ เชเช•เชคเซเชฐเชฟเชค เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เชธเช‚เช—เซเชฐเชนเชตเชพ เชฒเชพเช—เซเชฏเชพ เชคเซเชฏเชพเชฐเชฅเซ€ เชฒเซ‡เช–เชพเชฏ เช›เซ‡. เช…เชจเซเชจ-เช‰เชคเซเชชเชพเชฆเชจเชจเซ€ เชญเซ‚เชฎเชฟเช•เชพ เชคเซ‹ เช เชชเช›เซ€เชฅเซ€ เช†เชตเซ€.

เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเช เชธเซเชฅเชณ-เช•เชพเชณเชจเชพ เชธเช‚เชฆเชฐเซเชญเชฎเชพเช‚, เชฎเชจเซเชทเซเชฏเซ‹เชจเชพ เช…เชงเชฟเช•เชพเชงเชฟเช• เชตเชฟเชธเซเชคเซ€เชฐเซเชฃ เชเช•เชฎเซ‹เชจเชพ เชœเซ€เชตเชจเชงเซ‹เชฐเชฃเชฎเชพเช‚ เชฐเชนเซ‡เชฒเชพ เชธเชฎเชคเซเชตเชจเซเช‚ เช…เชงเชฟเช•เชพเชงเชฟเช• เชตเชฟเชธเซเชคเซƒเชค เชฆเชฐเซเชถเชจ, เชเชตเชพ เชตเชฟเชถเชพเชณ เช…เชฐเซเชฅเชฎเชพเช‚ โ€˜เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟโ€™ เชชเชฆเชจเซ‡ เชธเซเชตเซ€เช•เชพเชฐเซเชฏเซเช‚ เช›เซ‡ เช…เชจเซ‡ เชธเชพเชšเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆ เช† เช…เชฐเซเชฅเชธเช‚เชฆเชฐเซเชญเชฎเชพเช‚ เชœ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเซ‡ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจ-เช…เชงเซเชฏเชฏเชจเชฎเชพเช‚ เชธเช•เซเชฐเชฟเชฏ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡.

(26) เชธเชญเซเชฏเชคเชพ เชธเชพเชฅเซ‡ : โ€˜เชธเชญเซเชฏเชคเชพโ€™ เชชเชฆเชจเซ‹ เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€ เชชเชฐเซเชฏเชพเชฏ โ€˜เชธเชฟเชตเชฟเชฒเชพเช‡เชเซ‡เชถเชจโ€™ เช›เซ‡. เชคเซ‡เชจเชพ เชชเซ‚เชฐเซเชตเชชเชฆ โ€˜เชธเชฟเชตเชฟเชฒโ€™เชจเซเช‚ เชฎเซ‚เชณ เชฒเซ…เชŸเชฟเชจ เชชเชฆ civilis(เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ โ€˜เชจเช—เชฐเชœเชจโ€™)เชฎเชพเช‚ เช›เซ‡. เชจเช—เชฐเชœเชจเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชจเช—เชฐเชจเชพ เชถเชพเชธเชจ-เชชเซเชฐเชถเชพเชธเชจ เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชฌเชฆเซเชง เชธเชฐเซเชต เชตเชฟเชทเชฏเซ‹ เชฎเชพเชŸเซ‡ โ€˜เชธเชฟเชตเชฟเชฒโ€™ เชชเชฆ เชชเซเชฐเชฏเซ‹เชœเชพเชตเชพ เชฒเชพเช—เซเชฏเซเช‚. เชธเซ‡เชจเชพ เช•เซ‡ เชธเช‚เช—เซเชฐเชพเชฎ เชธเชพเชฅเซ‡ เชœเซ‡เชจเซ‡ เชธเช‚เชฌเช‚เชง เชจ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡ เชธเชฐเซเชต เชฎเชพเชŸเซ‡ย  เชธเซ‡เชจเชพ-เชธเช‚เช—เซเชฐเชพเชฎเชจเชพ เชตเชฟเชฐเซ‹เชงเชพเชฐเซเชฅเซ€ เชถเชฌเซเชฆ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เชธเชฟเชตเชฟเชฒ เชถเชฌเซเชฆ เชชเซเชฐเชšเชฒเชฟเชค เชฅเชฏเซ‹. เช เชถเชฌเซเชฆ เชธเชพเชฅเซ‡ โ€˜เชธเซเชถเซ€เชฒโ€™, โ€˜เชธเชญเซเชฏโ€™, โ€˜เชถเชฟเชทเซเชŸโ€™ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡ เชถเชฌเซเชฆเซ‹เชจเซ€ เช…เชฐเซเชฅเชšเซเช›เชพเชฏเชพเช“ เชชเชฃ เชธเช‚เช•เชณเชพเชฏเซ‡เชฒเซ€ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช•เซ‡เชตเชณ เชจเชพเช—เชฐเชฟเช•เชคเชพเชฎเชพเช‚ เชฎเชฐเซเชฏเชพเชฆเชฟเชค โ€˜เชธเชญเซเชฏเชคเชพโ€™เชจเซ‹ เชธเช‚เช•เซเชšเชฟเชค เช…เชฐเซเชฅ เช…เชธเซเชตเซ€เช•เซƒเชค เช›เซ‡. เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชต เชธเซเชตเช•เซ€เชฏ เชคเชฅเชพ เชชเชฐเช•เซ€เชฏ เช‰เชชเชฏเซ‹เช—เชพเชฐเซเชฅเซ‡ เชชเชพเชทเชพเชฃ เช…เชจเซ‡ เช…เชธเซเชฅเชฟเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช‰เชชเช•เชฐเชฃเซ‹ เช…เชจเซ‡ เช‰เชชเชธเซเช•เชฐเซ‹เชจเซเช‚ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃ เช•เชฐเชตเชพ เชฒเชพเช—เซเชฏเซ‹, เชคเซเชฏเชพเชฐเชฅเซ€ โ€˜เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช—โ€™เชจเซ‹ เช–เชพเชคเชตเชฟเชงเชฟ เชฅเชˆ เชšเซ‚เช•เซเชฏเซ‹ เชนเชคเซ‹ย  เชœเซ‡เชฎ เชšเช•เซเชฐเชจเซ€ เชถเซ‹เชง เชธเชพเชฅเซ‡ เชฏเช‚เชคเซเชฐเชฏเซเช—เชจเซ€ เช‰เชทเชพ เชชเซเชฐเช—เชŸเซ€, เช เชœ เชฐเซ€เชคเซ‡.

โ€˜เชธเชญเซเชฏเชคเชพโ€™เชจเซ‹ เชธเช‚เชฌเช‚เชง เชญเซŒเชคเชฟเช• เชฆเซเชฐเชตเซเชฏ เช…เชจเซ‡ เชธเชพเชงเชจเชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ เชธเชพเชฅเซ‡, เชคเซ‹ โ€˜เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟโ€™เชจเซ‹ เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชจเชพ เชšเซˆเชคเชธเชฟเช• เช‰เชคเซเชซเซเชฒเซเชฒเชจเชœเชจเชฟเชค เชตเชฟเชšเชพเชฐ-เชตเชพเชฃเซ€-เชตเชฐเซเชคเชจ เชธเชพเชฅเซ‡ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชธเชญเซเชฏเชคเชพ เชชเซเชทเซเชช เช›เซ‡ เช…เชจเซ‡ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เชเชจเซ€ เชธเซŒเชฐเชญ. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชธเชญเซเชฏเชคเชพ เช…เชจเซ‡ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เช…เชฎเซเช• เชฏเซเช—เชฎเชพเช‚ เช…เชฎเซเช• เชธเชญเซเชฏเชคเชพ/เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชงเชพเชฐเซ€ เชฎเชพเชจเชต เชเชจเชพ เชจเชฟเชœเซ€ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃเชฎเชพเช‚ เชฎเชจ-เชตเชšเชจ-เช•เชฐเซเชฎเชฅเซ€ เชถเซ€ เชฐเซ€เชคเซ‡ โ€˜เชตเชฐเซเชคเชคเซ‹โ€™ เชนเชคเซ‹ เชคเซ‡ เชถเซ‹เชงเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชธเชคเชค เชชเซเชฐเชฏเชคเซเชจเชถเซ€เชฒ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡.

(27) เชœเชจเซ€เชจเชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจ เช…เชจเซ‡ เชฎเชจเซ‹เชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจ เชธเชพเชฅเซ‡ : เชชเซเชฐเชพเชฏ: 4.37 เช…เชฌเชœ เชตเชฐเซเชท เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชชเซƒเชฅเซเชตเซ€ เชชเชฐ เชœเซ€เชตเชธเซƒเชทเซเชŸเชฟเชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เชฅเชฏเชพ เชชเช›เซ€, เช‰เชคเซเช•เซเชฐเชพเช‚เชคเชฟเชจเซ€ เช…เชจเซ‡เช•เชตเชฟเชง เชญเซ‚เชฎเชฟเช•เชพเช“เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชชเชธเชพเชฐ เชฅเชคเชพเช‚ เชฅเชคเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชธเชพเชค เช•เชฐเซ‹เชก เชตเชฐเซเชท เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชธเชธเซเชคเชจ เชชเซเชฐเชพเชฃเซ€เช“เชจเชพ เช•เซ‹เชˆ เชธเชฎเซเชคเซเช•เซเชฐเชพเช‚เชค เชตเช‚เชถเชฎเชพเช‚ โ€˜เชจ เชจเชฐย  เชจ เชตเชพเชจเชฐโ€™(เช•เชชเชฟ-เชฎเชพเชจเชต) เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฃเซ€เช“เชจเซ‹ เชตเชฟเช•เชพเชธ เชฅเชฏเซ‹. เชเชจเชพ เชตเช‚เชถเชœเซ‹เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชคเซเชฐเชฃ เช•เชฐเซ‹เชก เชตเชฐเซเชท เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชตเชพเชจเชฐ เช…เชจเซ‡ เชฎเชพเชจเชต เชฌเช‚เชจเซ‡เชจเซ€ เชธเซเชตเชคเช‚เชคเซเชฐ เชฆเซ‡เชนเชฐเชšเชจเชพเชจเซ€ เชชเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ เช†เชฐเช‚เชญเชพเชˆ. เชฆเซ‡เชน-เชฐเชšเชจเชพเชฎเชพเช‚ เชฎเชธเซเชคเชฟเชทเซเช• เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ-เชชเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ-เชชเซเชฐเชคเชฟเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพเชจเซ‹ เชชเชฃ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ เชฅเชพเชฏ. เช†เชฅเซ€ เชœเชจเซ€เชจเชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจ เช…เชจเซ‡ เชฎเชจเซ‹เชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เช†เชงเซเชจเชฟเช• เชตเชพเชจเชฐ เชคเชฅเชพ เชฎเชพเชจเชตเชจเซ€ เช•เซ‡เชŸเชฒเซ€เช• เช†เชฆเชคเซ‹เชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเชพเชจเซ‹ เชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡.

VII. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เช…เชจเซ‡ เชตเชฟเช•เชพเชธ : เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เช…เชขเชพเชฐเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เช‰เชคเซเชคเชฐเชพเชฐเซเชงเชฅเซ€ เช…เชจเซ‡ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เช“เช—เชฃเซ€เชธเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เช‰เชคเซเชคเชฐเชพเชฐเซเชงเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ€ เช›เซ‚เชŸเช•-เชคเซ‚เชŸเช• เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“ เช†เชฐเช‚เชญเชพเชˆ เชนเชคเซ€. 1860เชฎเชพเช‚ โ€˜เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃโ€™เชจเซ€ เชธเซเชฅเชพเชชเชจเชพ เชฅเชˆ. 1861เชฎเชพเช‚ เชญเช—เชตเชพเชจเชฒเชพเชฒ เช‡เช‚เชฆเซเชฐเชœเซ€เช เชฌเซเชฐเชพเชนเซเชฎเซ€ เชฒเชฟเชชเชฟ เช‰เช•เซ‡เชฒเชตเชพเชจเซเช‚ เชถเชฐเซ‚ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚. 1874-75เชฎเชพเช‚ เชœเซ‡เชฎเซเชธ เชฌเชฐเซเชœเซ‡เชธเซ‡ เช•เชšเซเช›-เชธเซŒเชฐเชพเชทเซเชŸเซเชฐเชจเชพเช‚ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเซเช‚ เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚. 1881เชฎเชพเช‚ เชญเชพเชตเชจเช—เชฐ เชฐเชพเชœเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเซเช‚ เชธเซเชฅเชชเชพเชฏเซเช‚. 1883-84เชฎเชพเช‚ เชฌเชฐเซเชœเซ‡เชธเซ‡ เช…เชฎเชฆเชพเชตเชพเชฆ, เชšเชพเช‚เชชเชพเชจเซ‡เชฐ เชคเชฅเชพ เชงเซ‹เชณเช•เชพเชฎเชพเช‚ เชฎเซเชธเซเชฒเชฟเชฎ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเซ‹เชจเซเช‚ เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚. 1888เชฎเชพเช‚ เช—เชฟเชฐเชจเชพเชฐ เชจเชฟเช•เชŸเชธเซเชฅ เชฌเซ‹เชฐเชฟเชฏเชพ เชธเซเชคเซ‚เชชเชจเซเช‚ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชฅเชฏเซเช‚. 1893เชฎเชพเช‚ เชฐเซ‰เชฌเชฐเซเชŸ เชฌเซเชฐเซเชถเชซเซ‚เชŸเซ‡ เชตเชกเซ‹เชฆเชฐเชพ เชฐเชพเชœเซเชฏเชจเชพเช‚ เชจเชฆเซ€, เช–เชกเช• เช…เชจเซ‡ เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพเชจเซ‹ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เช•เชฐเซเชฏเซ‹. 1930เชฎเชพเช‚ เชตเชกเซ‹เชฆเชฐเชพ เชฐเชพเชœเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช–เชพเชคเซเช‚ เชถเชฐเซ‚ เชฅเชฏเซเช‚. 1944-47เชฎเชพเช‚ เชกเซ‰. เชน. เชงเซ€. เชธเชพเช‚เช•เชณเชฟเชฏเชพเช เชฒเชพเช‚เช˜เชฃเชœเชจเซเช‚ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚. 1933เชฎเชพเช‚ เชœเซ‚เชจเชพเช—เชข เชฐเชพเชœเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเซเช‚ เชนเซ‹เชตเชพเชจเซ‹ เชธเช‚เชญเชต เช›เซ‡. 1947-48เชฎเชพเช‚ เชธเซŒเชฐเชพเชทเซเชŸเซเชฐ เชฐเชพเชœเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเชพเชจเซ€ เชธเซเชฅเชพเชชเชจเชพ เชฅเชˆ, เชœเซ‡ เชคเชพ. 1519-60เชฅเซ€ เช—เซเชœเชฐเชพเชค เชฐเชพเชœเซเชฏเชจเซเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช–เชพเชคเซเช‚ เชฌเชจเซเชฏเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเชจเซเชงเซเชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเชพเช‚ เชธเซเชฅเชณเซ‹เชจเชพ เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃเชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เชฅเชฏเซ‹, เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชชเชฃ เชฅเชฏเชพเช‚. 1947เชฎเชพเช‚ เช…เชฎเชฆเชพเชตเชพเชฆเชฎเชพเช‚ โ€˜เชซเชฟเชเชฟเช•เชฒ เชฐเชฟเชธเชฐเซเชš เชฒเซ…เชฌเซ‹เชฐเซ‡เชŸเชฐเซ€โ€™(PRL)เชจเซ€ เชธเซเชฅเชพเชชเชจเชพ เชฅเชˆ, เชœเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจเชฎเชพเช‚ เช…เชคเชฟ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซเช‚ เชฏเซ‹เช—เชฆเชพเชจ เช†เชชเซ€ เชฐเชนเซ€ เช›เซ‡. เช…เชนเซ€เช‚ เชชเซเชฐเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซเช‚ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ C14 เชชเชฆเซเชงเชคเชฟเชฅเซ€ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. 1967เชฎเชพเช‚ เช…เชฎเชฆเชพเชตเชพเชฆเชฎเชพเช‚ Indian Space Research Organisation-ISRO (เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เช…เชตเช•เชพเชถ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐ)เชจเซ€ เชธเซเชฅเชพเชชเชจเชพ เชฅเชˆ, เชœเซ‡ เชฆเซ‚เชฐเชตเซ‡เชฆเชจ เชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชถเซ‹เชงเช•เชพเชฐเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซ€ เชญเซ‚เชฎเชฟเช•เชพ เชญเชœเชตเซ€ เชฐเชนเซเชฏเซเช‚ เช›เซ‡. 1949เชฎเชพเช‚ เช—เชฟเชฐเชจเชพเชฐ เชจเชฟเช•เชŸเชธเซเชฅ เชˆเช‚เชŸเชตเชพ เชตเชฟเชนเชพเชฐเชจเซเช‚ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชฅเชฏเซเช‚. 1950เชฎเชพเช‚ เชตเชกเซ‹เชฆเชฐเชพเชจเซ€ เชฎ. เชธ. เชฏเซเชจเชฟเชตเชฐเซเชธเชฟเชŸเซ€เชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชตเชฟเชญเชพเช— เชธเซเชฅเชชเชพเชฏเซ‹.

เชตเซ€เชธเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เช…เช‚เชคเชฟเชฎ เชฆเชถเช• เชธเซเชงเซ€เชฎเชพเช‚ เชคเซ‹ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชฐเชพเชœเซเชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเซเช‚, เชชเซเชฃเซ‡เชจเซ€ เชกเซ‡เช•เซเช•เชจ เช•เซ‰เชฒเซ‡เชœ, เชตเชกเซ‹เชฆเชฐเชพเชจเซ€ เชฎ. เชธ. เชฏเซเชจเชฟเชตเชฐเซเชธเชฟเชŸเซ€เชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชตเชฟเชญเชพเช—, เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃเชจเซเช‚ เชตเชกเซ‹เชฆเชฐเชพเชธเซเชฅเชฟเชค เชชเชถเซเชšเชฟเชฎ เชตเชฐเซเชคเซเชณ, PRL, เช‡เชธเชฐเซ‹-ISRO เช…เชจเซ‡ เช…เชฎเซ‡เชฐเชฟเช•เชพเชจเซ€ เชชเซ‡เชจเซเชธเชฟเชฒเชตเซ‡เชจเชฟเชฏเชพ เชฏเซเชจเชฟเชตเชฐเซเชธเชฟเชŸเซ€ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเซ‡ เชเชตเชพเช‚ เชคเซ‹ เช•เชพเชฐเซเชฏเชฐเชค เช›เซ‡ เช•เซ‡ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเช—เซˆเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชชเชพเชทเชพเชฃเชฏเซเช—เชฅเซ€ เช†เชฐเช‚เชญเซ€ เชฎเชงเซเชฏ เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชจเช—เชฐเซ‹เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชงเซเชฏเชฏเชจ เชธเซเชงเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ€ เชธเชฐเซเชต เชถเชพเช–เชพเช“เชฎเชพเช‚ เชเชตเซ‹ เชตเชฟเช•เชพเชธ เชธเชพเชงเซ€ เชถเช•เชพเชฏเซ‹ เช›เซ‡ เช•เซ‡ เช—เซเชœเชฐเชพเชค, เชตเชฟเชถเซเชตเชญเชฐเชฎเชพเช‚ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ€ เช–เชพเชฃโ€™ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เช–เซเชฏเชพเชค เชฅเชฏเซเช‚ เช›เซ‡.

VIII. เช…เชงเซเชฏเชฏเชจเชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ : เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชงเซเชฏเชฏเชจเชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชฐเซเชฅเซ‡ เชœเซ‡ เชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€เชจเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡, เชคเซ‡เชฎเชพเช‚ เชฎเซเช–เซเชฏเชคเซเชตเซ‡ เช›เซ‡ : เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชค เช…เชตเชถเซ‡เชท, เชนเชพเชกเชชเชฟเช‚เชœเชฐ, เช…เชธเซเชฅเชฟ, เชชเชพเชทเชพเชฃ-เช…เชธเซเชฅเชฟ-เชงเชพเชคเซเชจเชพเช‚ เช“เชœเชพเชฐ, เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐ, เชชเซเชฐเชพเช•เซƒเชคเชฟเช• เชคเชฅเชพ เชฎเชพเชจเชตเช•เซƒเชค เช—เซเชซเชพเช“, เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชฎเชพเชจเชตเชตเชธเชตเชพเชŸเชจเชพ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพ, เชจเช—เชฐ-เชฐเชšเชจเชพ, เช—เซƒเชนเชฐเชšเชจเชพ, เชฐเชธเซ‹เชกเชพเช‚, เชšเซ‚เชฒเชพ, เชญเช เซเช เซ€, เช—เชฎเชพเชฃ, เช–เซ‡เชคเซ€, เชชเชพเชณเซ‡เชฒเชพเช‚ เชชเชถเซ, เช‰เช•เชฐเชกเชพ, เชถเซŒเชšเชพเชฒเชฏ, เชฆเซ‡เชตเชพเชฒเชฏ, เชตเชพเชต-เช•เซ‚เชตเชพ, เช•เซ‹เชฒเชธเชพ, เชฎเชพเชจเชตเชฎเชณ, เชตเชจเชธเซเชชเชคเชฟเชจเชพ เช…เชตเชถเซ‡เชท, เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช–, เชฎเซเชฆเซเชฐเชพเชธเช‚เช•เซเชทเซ‡เชชเชฎเชพเช‚ เชฎเชพเชจเชตเช•เซƒเชค เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชตเชธเซเชคเซ.

เชตเชฟเชตเชฟเชง เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ€ เชธเชนเชพเชฏเชฅเซ€ เชฅเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชงเซเชฏเชฏเชจ-เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเช•เชฒเชพเชจเซ‹ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธ, เชฎเชพเชจเชตเชตเชธเชตเชพเชŸเชฅเซ€ เชฅเชคเซเช‚ เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพเช•เซ€เชฏ เชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจ, เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃ, เช•เชพเชณเช—เชฃเชจเชพ เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€ เชญเชพเชตเชฟ เชชเซ‡เชขเซ€เช“ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชธเชพเชšเชตเชฃเซ€ เช†เชฆเชฟเชจเซ‹ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

IX เชธเชฎเชจเซเชตเชฏ เชคเชฅเชพ เชธเชนเช•เชพเชฐ : เชœเซ‡ เชœเซ‡ เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเชพ เชธเชฎเชจเซเชตเชฏเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชตเชฟเช•เชธเซ€ เช›เซ‡, เชคเซ‡ เชคเซ‡ เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเชพ เชจเชฟเชทเซเชฃเชพเชคเซ‹เชจเซ‹ เชธเชนเช•เชพเชฐ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชฎเชพเช‚ เชฎเชณเชตเซ‹ เช…เชจเชฟเชตเชพเชฐเซเชฏ เช›เซ‡. เช†เชฅเซ€ เชœเซ‡ เชคเซ‡ เชตเชฟเชทเชฏ-เชจเชฟเชทเซเชฃเชพเชค เชฎเชพเชŸเซ‡ เช เช†เชตเชถเซเชฏเช• เชฌเชจเซ€ เชœเชพเชฏ เช›เซ‡ เช•เซ‡ เชธเชฎเชธเซเชฏเชพเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเชฌเชฟเช‚เชฆเซเชจเซ‡ เชธเชฎเชœเซ‡, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ€ เชฌเชพเชณเชชเซ‹เชฅเซ€เชจเซ‡ เชœเชพเชฃเซ‡. เช…เชจเซเชฏเชฅเชพ, เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชจเซเชคเซ‡ เชฅเชคเชพเช‚ เชคเชพเชฐเชฃ เชธเชคเซเชฏเชฅเซ€ เชตเชฟเชฎเซเช– เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡.

X เชธเช‚เชญเชพเชตเชจเชพ เชคเชฅเชพ เชฎเชฐเซเชฏเชพเชฆเชพ : เชฎเชจเซเชทเซเชฏเช•เซƒเชค เชธเชฐเซเชต เชตเชธเซเชคเซเช“เชจเซ‹ เช•เซเชฆเชฐเชคเซ‡ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡, เชฎเชจเซเชทเซเชฏเซ‡ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เชนเซเชฐเชพเชธเชจเชพเชถ เชฅเชคเซ‹ เชœ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡. เชเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชœเซ‡ เชฌเชšเซ€ เชœเชพเชฏ เชคเซ‡ เชชเชฃ เชฎเชนเชฆเช‚เชถเซ‡ เช–เช‚เชกเชฟเชค เช…เชฅเชตเชพ เชœเชฐเซเชœเชฐเชฟเชค เชฆเชถเชพเชฎเชพเช‚ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชเชฎเชพเช‚เชฅเซ€เชฏเซ‡ เช…เชฒเซเชชเชจเซ€ เชœ เชธเซเชฅเชณ เชชเชฐ เช•เซ‡ เชธเช‚เช—เซเชฐเชนเชพเชฒเชฏเชฎเชพเช‚ เชธเชพเชšเชตเชฃเซ€ เชฅเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชตเชณเซ€, เชธเชพเชšเชตเชฃเซ€ เชฎเชพเชŸเซ‡ เช‰เชคเซเชคเชฐเชฆเชพเชฏเซ€ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเซ€ เชฎเชจเซ‹เชตเซƒเชคเซเชคเชฟเชจเชพ เช•เชพเชฐเชฃเซ‡ เชชเชฃ เชจเชพเชถ เชฅเชคเซ‹ เชฐเชนเซ‡เชคเซ‹ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชธเชพเชนเชฟเชคเซเชฏ เช•เซเชฏเชพเชฐเซ‡เช• เช…เชคเชฟเชถเชฏเซ‹เช•เซเชคเชฟเชชเซ‚เชฐเซเชฃ, เชเช•เชชเช•เซเชทเซ€เชฏ เช•เซ‡ เชฌเชจเชพเชตเชŸเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชจเชฟเชฐเช•เซเชทเชฐ เชชเซเชฐเชœเชพ เชชเชพเชธเซ‡ เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชธเชพเชนเชฟเชคเซเชฏเชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชนเซ‹เชคเซ€ เชœ เชจเชฅเซ€. เชเชจเชพ เชตเชฟเชถเซ‡ เช…เชจเซเชฏ เช•เซ‹เชˆเช เช•เช‚เชˆ เชฒเช–เซเชฏเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ เช เชตเชพเชค เชœเซเชฆเซ€ เช›เซ‡.

เช†เชฎ เชคเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เชคเซ‹, เชชเซƒเชฅเซเชตเซ€ เชชเชฐ เชฎเชพเชจเชตเชœเซ€เชตเชจ เช›เซ‡ เชคเซเชฏเชพเช‚ เชธเซเชงเซ€ เชšเชพเชฒเซ เชฐเชนเซ‡เชตเชพเชจเซ€ เชœ เช›เซ‡; เชชเชฐเช‚เชคเซ เชฎเชพเชจเชตเชœเชพเชคเชฟเชจเซ‹ เชญเซ‚เชคเช•เชพเชณ เชœเชพเชฃเชตเชพเชจเชพเช‚ เชธเชพเชงเชจ เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃเชฎเชพเช‚ เชจเชนเชฟเชตเชคเซ เชนเซ‹เชˆ, เช…เชตเชถเซ‡เชท เชœเซ‹เชˆเชจเซ‡ เชœ เช…เชถเซ‡เชทเชจเซเช‚ เช…เชจเซเชฎเชพเชจ เช•เชฐเชตเซเช‚ เชชเชกเซ‡ เชเชตเซ€ เชชเชฐเชฟเชธเซเชฅเชฟเชคเชฟ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡, เชœเซ‡ เชเชจเซ€ เชฎเชฐเซเชฏเชพเชฆเชพ เชชเชฃ เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡. เชตเชณเซ€, เช…เชตเชถเซ‡เชท เชฐเซ‚เชชเซ€ เชชเซเชฐเชพเชตเชพเชจเชพ เชฌเชฆเชฒเชพเชต เชธเชพเชฅเซ‡ เชงเชพเชฐเชฃเชพ เชชเชฃ เชฌเชฆเชฒเชพเชคเซ€ เชฐเชนเซ‡ เช เชœเซ‡เชฎ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ€ เช‰เชฆเชพเชฐเชคเชพ เชคเซ‡เชฎ เชฎเชฐเซเชฏเชพเชฆเชพ เชฌเชจเซ€ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡.

XI เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชตเชฟเชญเชพเช— : เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชฆเซ‡เชถเชจเชพ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชฒเซ‡เช–เชจเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชœเซ‡ เชธเชฎเชฏเชฅเซ€ เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ เชฎเชณเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡ เชธเชฎเชฏเชฅเซ€ เชเชจเชพ เช‡เชคเชฟเชนเชพเชธเชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เชฅเชฏเซ‹ เช—เชฃเชพเชฏ. เชเชจเซ€ เชชเชนเซ‡เชฒเชพเช‚เชจเซ‹ เชธเชฎเชฏ เชชเซเชฐเชพเช—เซ-เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เช•เชนเซ‡เชตเชพเชฏ เช›เซ‡. เช† เชฌเซ‡เชจเซ€ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚, เชตเซˆเชฆเชฟเช• เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเชจเซเชงเซ-เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเซ‹ เชฏเซเช— เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. เชตเซˆเชฆเชฟเช• เช•เชพเชณ เช…เช‚เช—เซ‡เชจเซ€ เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชธเชพเชฎเช—เซเชฐเซ€ เชเชจเชพ เชชเช›เซ€เชจเชพ เช•เชพเชณเชฎเชพเช‚ เชฎเชณเซ‡ เช›เซ‡, เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเชจเซเชงเซ-เชธเชญเซเชฏเชคเชพเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฒเชฟเชชเชฟ เช…เชฆเซเชฏเชพเชชเชฟ เช‰เช•เซ‡เชฒเซ€ เชถเช•เชพเชˆ เชจเชฅเซ€. เชเชฅเซ€ เช เชฌเช‚เชจเซ‡เชจเซ€ เช—เชฃเชจเชพ เช†เชฆเซเชฏ-เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• (proto-historic) เชคเชฌเช•เซเช•เชพเชฎเชพเช‚ เช•เชฐเชตเชพเชจเซ€ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชธเชฟเชจเซเชงเซ เชฒเชฟเชชเชฟเชจเซ‹ เชธเชฐเซเชตเชฎเชพเชจเซเชฏ เช‰เช•เซ‡เชฒ เชถเซ‹เชงเชพเชฏเซ‹. เช†เชฎ เช›เชคเชพเช‚ เช† เช‰เช•เซ‡เชฒ เช…เชจเซเชธเชพเชฐเชจเซเช‚ เช…เชฐเซเชฅเช˜เชŸเชจ เชชเชฐเชฟเชตเชฐเซเชคเชจ เชชเชพเชฎเซ‡ เชคเซ‡เชตเซ€ เชธเช‚เชญเชพเชตเชจเชพ เชธเซเชตเซ€เช•เชพเชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. เช†เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชชเชฃ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เชคเซเชฐเชฃ เชตเชฟเชญเชพเช— เชฅเชฏเชพ. เชเชจเชพ เชชเซ‡เชŸเชพเชจเชฟเชฏเชฎ เชจเซ€เชšเซ‡ เชฎเซเชœเชฌ เช›เซ‡ :

(1) เชชเซเชฐเชพเช—เซˆเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต : เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชตเชจเชพ เชชเซ‚เชฐเซเชตเชœ, เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชต, เชเชจเชพเช‚ เชนเชพเชกเชชเชฟเช‚เชœเชฐ เช•เซ‡ เช…เชธเซเชฅเชฟ, เช เชธเชฎเชฏเชจเชพเช‚ เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐ, เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพ, เช†เชฌเซ‹เชนเชตเชพ เช…เชจเซ‡ เชชเชฐเซเชฏเชพเชตเชฐเชฃ. เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชตเช•เซƒเชค เชชเชพเชทเชพเชฃ-เชจเชฟเชฐเซเชฎเชฟเชค เช‰เชชเช•เชฐเชฃเซ‹-เช“เชœเชพเชฐเซ‹, เชเชจเชพ เช–เชพเชฆเซเชฏ เชชเชฆเชพเชฐเซเชฅเซ‹, เชเชจเซ€ เช–เชพเชตเชพเชจเซ€ เชŸเซ‡เชต, เช†เชฆเชฟ เชตเชฟเชทเชฏเซ‹เชจเซ‹ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชคเซเชฎเช• เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เชชเซเชฐเชพเช—เซˆเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช•เชฐเซ‡ เช›เซ‡. เช† เชธเชฐเซเชต เชตเชฟเชทเชฏเซ‹เชจเซ€ เชธเซ‚เชšเช• เชธเช‚เช•เซเชทเชฟเชชเซเชค เชธเช‚เชœเซเชžเชพ เช›เซ‡, โ€˜เชชเชพเชทเชพเชฃเชฏเซเช—โ€™. เชชเชพเชทเชพเชฃเชจเชพ เช…เชจเซเชฏ เชชเชฐเซเชฏเชพเชฏ โ€˜เชชเซเชฐเชธเซเชคเชฐโ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เช…เชถเซเชฎโ€™ เชนเซ‹เชˆ, เช† เชคเซเชฐเชฃเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช—เชฎเซ‡ เชคเซ‡ เชชเชฆ เชชเซเชฐเชฏเซ‹เชœเชพเชฏ เช›เซ‡.

เชญเซ‚เชฐเชšเชจเชพเชจเชพ เชœเซ‡ เชธเซเชคเชฐเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช†เชฆเชฟเชฎเชพเชจเชตเชจเชพเช‚ เชนเชพเชกเชชเชฟเช‚เชœเชฐ, เช…เชธเซเชฅเชฟ เช•เซ‡ เช…เชถเซเชฎเซ‹เชชเช•เชฐเชฃ เชฎเชณเซ€ เช†เชตเซ‡, เชคเซ‡ เชธเซเชคเชฐ เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐเชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเชจเซ€ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เชœเซ‡ เชธเชฎเชฏเซ‡ เชฐเชšเชพเชฏเชพ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡เชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡, เช†เชฐเช‚เชญเชฟเช• เชธเช‚เชถเซ‹เชงเช•เซ‹เช, เช…เชถเซเชฎเชฏเซเช—เชจเซเช‚ เชตเชฟเชญเชพเชœเชจ เช•เชฐเซ‡เชฒเซเช‚. เชชเชพเช›เชณเชฅเซ€ เช…เชถเซเชฎเซ‹เชชเช•เชฐเชฃเชจเชพเช‚ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเชชเซเชฐเชตเชฟเชงเชฟ เช…เชจเซ‡ เชฐเซ‚เชชเชธเชพเชฎเซเชฏเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชตเชฟเชญเชพเช— เช•เชฐเซเชฏเชพ; เชœเซ‡เชจเซ€ เชตเชฟเช—เชคเซ‹ เชจเซ€เชšเซ‡ เชฎเซเชœเชฌ เช›เซ‡ :

(i) เช†เชฆเชฟ/เชชเซ‚เชฐเซเชต เช…เชถเซเชฎเชฏเซเช— (early stone age)ย  (a) เชจเชฟเชฎเซเชจ/เชชเซ‚เชฐเซเชต เชชเซเชฐเชพเชถเซเชฎ เชฏเซเช— (lower palaeolithic age) : เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชฌเซ‡เชเช• เชฒเชพเช– เชตเชฐเซเชท.

(ii) เชฎเชงเซเชฏเชพเชถเซเชฎ เชฏเซเช— (middle stone age)ย  (a) เชฎเชงเซเชฏ เชชเซเชฐเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช— (middle palaeolithic age) : เชชเซเชฐเชพเชฏ: 50เชฅเซ€ 20 เชนเชœเชพเชฐ เชตเชฐเซเชท.

(b) เชŠเชฐเซเชงเซเชต/เช‰เชคเซเชคเชฐ เชชเซเชฐเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช— (upper palaeolithic age) : เชชเซเชฐเชพเชฏ: 10 เชนเชœเชพเชฐ เชตเชฐเซเชท.

(iii) เช…เชจเซเชคเซเชฏเชพเชถเซเชฎ/เช‰เชคเซเชคเชฐเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช— (late stone age).

(d) เช…เชจเซเชคเชฐเชพเชถเซเชฎ เชฏเซเช— (mesolithic age) : เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชธเชพเชคเชฅเซ€ เชชเชพเช‚เชš เชนเชœเชพเชฐ เชตเชฐเซเชท.

(iv) เช…เชจเซ เชจเชตเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช— (new stone age).

(v) เชจเชตเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช— (neolithic age) : (เช† เชฏเซเช— เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชธเซเชชเชทเซเชŸเชค: เชจเชนเซ‹เชคเซ‹. เช…เชจเซเชฏเชคเซเชฐ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชจเชต เชนเชœเชพเชฐ เชตเชฐเซเชท).

(vi) เชฒเช˜เซเชตเชพเชถเซเชฎ เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ/เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช— (microlithic culture/industry).

เชฎเชงเซเชฏเชพเชถเซเชฎ เชฏเซเช—เชฅเซ€ เช…เชจเซเชฏ เช…เชถเซเชฎเซ‹เชชเช•เชฐเชฃเซ‹เชจเซ€ เชธเชพเชฅเซ‡ เชฒเช˜เซเชตเชพเชถเซเชฎเชจเชฟเชฐเซเชฎเชฟเชค เช‰เชชเช•เชฐเชฃ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡, เช เซ‡เช  เชˆ. เชธ. เชชเซ‚. 400 เชธเซเชงเซ€. เช†เชฎ เชเชจเซ‡ เช…เชถเซเชฎเชฏเซเช—เชจเซ‹ เช•เซ‹เชˆ เชชเซ‡เชŸเชพเชฏเซเช— เชจ เชฎเชพเชจเชคเชพเช‚, เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เช•เซ‡ เช‰เชฆเซเชฏเซ‹เช— เช•เชนเซ‡เชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡.

(vii) เชคเชพเชฎเซเชฐเชพเชถเซเชฎ เชฏเซเช— (chalcolithic age) : เช…เชถเซเชฎเซ‹เชชเช•เชฐเชฃเชจเซ€ เชธเชพเชฅเซ‡ เชœเซ‡ เชฏเซเช—เชฎเชพเช‚ เชคเชพเช‚เชฌเชพเชจเชพเช‚ เช‰เชชเช•เชฐเชฃ เชชเชฃ เชฎเชณเชตเชพ เชฒเชพเช—เซเชฏเชพเช‚, เชคเซ‡ เชฏเซเช—เชจเซเช‚ เชจเชพเชฎ เชคเชพเชฎเซเชฐเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช—. เชธเชฟเชจเซเชงเซ-เชธเชญเซเชฏเชคเชพ เชคเชพเชฎเซเชฐเชพเชถเซเชฎเชฏเซเช—เซ€เชจ เชนเซ‹เชตเชพ เช›เชคเชพเช‚ เชเชฎเชพเช‚ เชฒเชฟเชชเชฟ เช…เชจเซ‡ เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช– เชนเซ‹เชตเชพเชฅเซ€ เชเชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเช—เซˆเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เช—เชฃเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชจเชฅเซ€ เช†เชตเซ€.

(2) เช†เชฆเซเชฏ-เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต : เช†เชฎเชพเช‚ เชตเซˆเชฆเชฟเช• เช•เชพเชฒ เช…เชจเซ‡ เชธเชฟเชจเซเชงเซ เชธเชญเซเชฏเชคเชพเช•เชพเชฒเชจเซ‹ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ‹เช เชตเซˆเชฆเชฟเช• เช•เชพเชฒเชจเซ‡ เชธเชฟเชจเซเชงเซ เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเซ‹ เช‰เชคเซเชคเชฐเช•เชพเชฒเซ€เชจ เช เชฐเชพเชตเซเชฏเซ‹ เชนเชคเซ‹. เชนเชตเซ‡ เช•เซเชฐเชฎเชถ: เชธเชฎเชœเชพเชคเซเช‚ เชœเชพเชฏ เช›เซ‡ เช•เซ‡ เชฌเช‚เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชธเชฎเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชนเชคเชพเช‚. เชธเชฟเชจเซเชงเซ-เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเซ‹ เชธเชฎเชฏเช—เชพเชณเซ‹ เชธเชฐเซเชตเชคเซเชฐ เชเช•เชธเชฎเชพเชจ เชจเชนเซ‹เชคเซ‹; เชˆ. เชธ. เชชเซ‚. 2300เชฅเซ€ เชˆ. เชธ. เชชเซ‚. 1400 เชตเชšเซเชšเซ‡ เชญเชฟเชจเซเชจ เชญเชฟเชจเซเชจ เชนเชคเซ‹.

เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 1948เชฅเซ€ 1996 เชธเซเชงเซ€เชฎเชพเช‚ เชธเชฟเชจเซเชงเซ-เชธเชญเซเชฏเชคเชพเชจเชพเช‚ เช†เชถเชฐเซ‡ 300เชฅเซ€ เช…เชงเชฟเช• เชŸเชฟเช‚เชฌเชพ/เชธเซเชฅเชณ เชถเซ‹เชงเชพเชฏเชพเช‚ เช›เซ‡, เชœเซ‡เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช…เชงเชฟเช• เช–เซเชฏเชพเชค เชฒเซ‹เชฅเชฒ, เชฐเซ‹เชเชกเซ€ เช…เชจเซ‡ เชงเซ‹เชณเชพเชตเซ€เชฐเชพ เชธเชนเชฟเชค เชชเซเชฐเชพเชฏ: 26 เชธเซเชฅเชณเซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพเช‚ เช›เซ‡.

(3) เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต : เช—เชฟเชฐเชจเชพเชฐ เชจเชฟเช•เชŸเชธเซเชฅ โ€˜เชคเซเชฐเชฟเชฒเซ‡เช–เชถเซˆเชฒโ€™ เชชเชฐ เชฎเซŒเชฐเซเชฏ เชธเชฎเซเชฐเชพเชŸ เช…เชถเซ‹เช•เชจเซ€ เชฐเชพเชœเชพเชœเซเชžเชพเช“ เชฌเซเชฐเชพเชนเซเชฎเซ€ เชฒเชฟเชชเชฟเชฎเชพเช‚ เช•เซ‹เชคเชฐเซ‡เชฒเซ€ เช›เซ‡. เช เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡เชจเชพ เช•เซ‹เชˆ เชฒเชฟเช–เชฟเชค เชœเซเชžเชพเชชเช• โ€˜เชกเซ‰เช•เซเชฏเซเชฎเซ‡เชจเซเชŸเซเชธโ€™ เช…เชฆเซเชฏเชพเชตเชงเชฟ เช…เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชนเซ‹เชˆ, เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ‹ เช†เชฐเช‚เชญ เชˆ. เชธ. เชชเซ‚. เชชเซเชฐเชพเชฏ: เชšเซ‹เชฅเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เชชเซเชฐเชฅเชฎ เชšเชฐเชฃเชฅเซ€ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€ เชถเชพเชธเชจเชจเชพ เช…เช‚เชค เชธเชพเชฅเซ‡, เชนเชพเชฒ เชคเซเชฐเชค เชคเซ‹ เชเชคเชฟเชนเชพเชธเชฟเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชตเชฟเชฐเชฎเซ‡ เช›เซ‡.

เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 200 เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชฐเช•เซเชทเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชฏ: 329 เชฐเชพเชœเซเชฏเชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชฎเซ‹เชŸเชพเชญเชพเช—เชจเชพเช‚ เช† เชธเชฎเชฏเช—เชพเชณเชพเชจเชพเช‚ เช›เซ‡.

XII. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชจเชพ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ : เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชตเชธเซเชคเซเชตเชฟเชถเซ‡เชท เช•เซ‡ เชธเซเชฅเชณเชตเชฟเชถเซ‡เชทเชจเซ‹ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เช†เชฐเช‚เชญเชคเชพเช‚ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡, เช เช…เช‚เช—เซ‡ เช…เช—เชพเช‰ เชฅเชˆ เชšเซ‚เช•เซ‡เชฒเชพเช‚ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเซ‹เชจเซเช‚ เชชเซ‚เชฐเซเชตเชœเซเชžเชพเชจ เชนเซ‹เชตเซเช‚ เช…เชจเชฟเชตเชพเชฐเซเชฏ เช›เซ‡. เช…เชญเซเชฏเชธเชจเซ€เชฏ เชตเชธเซเชคเซ เช…เชธเชฒ (genuine) เช›เซ‡ เช•เซ‡ เชฌเชจเชพเชตเชŸเซ€, เชเชจเซเช‚ เชชเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ เชธเชฐเซเชตเชชเซเชฐเชฅเชฎ เช•เชฐเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชจเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเช‚เชถเซ‹เชงเชจเชพเชคเซเชฎเช• เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชจเชพ เชฎเซเช–เซเชฏเชคเซเชตเซ‡ เชšเชพเชฐ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เช›เซ‡ : เชจเชฟเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ, เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ, เช…เชจเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ เช…เชจเซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ.

(1) เชจเชฟเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ : เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชตเชฐเซเช—เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเชจเซ‹ เชคเซเชฒเชจเชพเชคเซเชฎเช• เช…เชญเซเชฏเชพเชธ เช•เชฐเซ€ เชเชจเชพเช‚ เช“เชณเช–, เช•เชพเชณ, เชธเซเชฅเชฟเชคเชฟ, เชญเชพเชตเชฟ เชชเช—เชฒเชพเช‚ เช†เชฆเชฟเชจเซ‹ เชจเชฟเชฐเซเชฃเชฏ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡. เชถเซ‡เชท เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชฎเชพเช‚ โ€˜เชจเชฟเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃโ€™ เชธเชฐเซเชตเชธเชพเชฎเชพเชจเซเชฏ เช…เชจเซ‡ เช…เชจเชฟเชตเชพเชฐเซเชฏ เช›เซ‡.

(2) เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ : เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡เชฒเชพ เชธเชฐเซเชต เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เชธเซเชฅเชพเชตเชฐ-เชœเช‚เช—เชฎ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ€ เชธเซ‚เชšเชฟ เชฌเชจเชพเชตเซ€, เชตเชฐเซเช—เซ€เช•เชฐเชฃ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡.

(3) เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ : เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ (survey) เช•เชฐเชคเชพเช‚ เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ-(exploration)เชจเซเช‚ เช•เชพเชฐเซเชฏ เช…เชงเชฟเช• เช˜เชจเชฟเชทเซเช  เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เช•เซ‡ เช…เชฎเซเช•ย  เชฏเซเช—, เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เช•เซ‡ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏ-เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชเซ€เชฃเชตเชŸเชญเชฐเซ€ เชคเชชเชพเชธ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชœเชฟเชฒเซเชฒเชพ-เชคเชพเชฒเซเช•เชพ-เช—เชพเชฎเชตเชพเชฐ เชธเซ‚เชšเชฟ เชฌเชจเชพเชตเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡.

(4) เช‰เชคเซเช–เชจเชจ : เช•เซ‹เชˆ เชธเชฎเชธเซเชฏเชพเชจเซเช‚ เชจเชฟเชฐเชพเช•เชฐเชฃ เชฎเซ‡เชณเชตเชตเชพเชจเชพ เชนเซ‡เชคเซ เชธเชฟเชตเชพเชฏ เช•เซเชฏเชพเช‚เชฏ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เช•เชฐเชตเซเช‚ เชฏเซ‹เช—เซเชฏ เชจเชฅเซ€. เชฎเชจเซเชทเซเชฏเชตเชง เช…เชจเซ‡ เชฎเชพเชจเชตเชฆเซ‡เชนเชจเซ€ เชถเชธเซเชคเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชœเซ‡เชŸเชฒเซ‹ เชญเซ‡เชฆ เช›เซ‡, เชคเซ‡เชฅเซ€เชฏ เชตเชฟเชถเซ‡เชท เชญเซ‡เชฆ เช…เชจเซเชฏ เช–เซ‹เชฆเช•เชพเชฎ เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชคเชฅเชพ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เช…เชจเซ‡ เช…เชฃเช˜เชก เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชตเชšเซเชšเซ‡ เช›เซ‡.

เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชจเชพ เชšเชพเชฐ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เช›เซ‡ : เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเซเช‚ เชตเซ‡เชณเชพเชชเชคเซเชฐเช• เชฎเซ‡เชณเชตเชตเชพ เชถเชฟเชฐเซ‹เชฒเชฎเซเชฌ, เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเชจเซ‹ เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐ เชœเชพเชฃเชตเชพ เช•เซเชทเชฟเชคเชฟเชœเชธเชฎเชคเชฒ เช…เชจเซ‡ เชฌเช‚เชจเซ‡ เชฎเซ‡เชณเชตเชตเชพ เชถเชฟเชฐเซ‹เชฒเชฎเซเชฌ-เชฏเซเช•เซเชค-เช•เซเชทเชฟเชคเชฟเชœเชธเชฎเชคเชฒ เชคเชฅเชพ เช•เชถเซ€เช• เชšเช•เชพเชธเชฃเซ€ เช•เชฐเซ€ เชœเซ‹เชตเชพ เชชเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃ-เช—เชฐเซเชค.

เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชฎเชพเช‚, เชจเซ€เช•เชณเชจเชพเชฐเชพ เช…เชœเซเชžเชพเชค เชธเซเชคเชฐเซ‹ เชชเชฐ เชจเชฟเชฏเช‚เชคเซเชฐเชฃ เชฐเชพเช–เชตเชพเชจเชพ เชนเซ‡เชคเซเชฅเซ€ เชœเซ‡เชฎ เชจเชฟเชฏเชค เชชเชฐเชฟเชฎเชพเชฃเชจเซ€ เช–เชพเชˆเชจเชพ เชšเซ‹เชฅเชพ เชญเชพเช—เชจเซเช‚ เชœ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชชเชนเซ‡เชฒเชพเช‚ เช•เชฐเซ€, เชชเช›เซ€ เช†เช—เชณ เชตเชงเชพเชฏ เช›เซ‡, เชคเซ‡เชฎ เช…เชงเชฟเช• เชธเชพเชตเชšเซ‡เชคเซ€ เชฎเชพเชŸเซ‡ เช เชšเซ‹เชฅเชพ เชญเชพเช—เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชเช• เชœเช—เซเชฏเชพเช เชจเชฟเชฏเช‚เชคเซเชฐเช• เช—เชฐเซเชคเชพ (control pit) เช•เชฐเซ€, เชชเช›เซ€ เชเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เช†เช—เชณ เชตเชงเชพเชฏ เช›เซ‡.

XIII. เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเซ€ เชธเช‚เชญเชพเชณ : เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเซ€ เชธเช‚เชญเชพเชณ เช†เชตเชถเซเชฏเช•เชคเชพเชจเซเชธเชพเชฐ เช› เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเซ‡ เชฐเช–เชพเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡ : (1) เชตเชฟเชงเชฟเชชเซ‚เชฐเซเชฃ เชฐเช•เซเชทเชฃ ((lawful protection); (2) เชœเชพเชณเชตเชฃเซ€/เชฆเซ‡เช–เชญเชพเชณ (maintenance); (3) เชธเช‚เชฐเช•เซเชทเชฃ (preservation); (4) เชชเซเชฐเชพเชฐเช•เซเชทเชฃ (conservation); (5) เชฐเชพเชธเชพเชฏเชฃเชฟเช• เช‰เชชเชšเชพเชฐ (chemical treatment); (6) เชชเซเชจ:เชธเซเชฅเชพเชชเชจ (restoration).

เชจเชตเซ€เชจเซ€เช•เชฐเชฃ (renovation) เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ‡ เชฎเชพเชจเซเชฏ เชจเชฅเซ€. เชšเซ‚เชจเซ‹ (lime), เชฐเชธเชพเชฏเชฃเชตเชฟเชœเซเชžเชพเชจเชจเซ€ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เชจเชฅเซ€ เชธเช‚เชฐเช•เซเชทเชฃเชพเชคเซเชฎเช• (preservative) เช•เซ‡ เชจเชฅเซ€ เชฐเช•เซเชทเชฃเชพเชคเซเชฎเช• (conservative). เช†เชฅเซ€ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ‡ เชšเซ‚เชจเชพ เช•เซ‡ เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชฐเช‚เช—เชฅเซ€ เชงเซ‹เชณเชตเซเช‚-เชงเซ‹เชณเชพเชตเชตเซเช‚ เช•เซ‡ เชฐเช‚เช—เชตเซเช‚-เชฐเช‚เช—เชพเชตเชตเซเช‚ เช เชฆเช‚เชกเชจเซ€เชฏ เช…เชชเชฐเชพเชงเช•เชฐเซเชฎ เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡. เช•เชฏเชพ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ€ เช•เชˆ เชธเช‚เชญเชพเชณ เช•เซ‡เชŸเชฒเชพ เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃเชฎเชพเช‚ เชฐเชพเช–เชตเซ€, เชเชจเซเช‚ เชจเซˆเชคเชฟเช• เช‰เชคเซเชคเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเชคเซเชต เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเชจเซเช‚ เช›เซ‡ เชจเซ‡ เชเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเชพเช เช†เชตเชถเซเชฏเช• เชธเชนเชพเชฏ-เชธเชนเช•เชพเชฐ เช†เชชเชตเชพเชจเชพเช‚ เชฐเชนเซ‡ เช›เซ‡. เชฒเซ‹เช•เชœเชพเช—เซƒเชคเชฟ เชชเชฃ เช†เชฎเชพเช‚ เชธเซŒเชฅเซ€ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เช•เชพเชฐเซเชฏเชธเชพเชงเช• เชธเช‚เชญเชพเชณ เชฒเซ‡เชจเชพเชฐเซเช‚ เชฌเชณ เชฌเชจเซ€ เชถเช•เซ‡.

XIV เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ : เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€ เชชเชฆโ€˜chronologyโ€™เชจเชพ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเซ€ เชชเชฐเซเชฏเชพเชฏ เชคเซเชฐเชฃ เช›เซ‡ : เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ, เชคเชฟเชฅเชฟเชจเชฟเชฐเซเชงเชพเชฐเชฃ เช…เชจเซ‡ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ. เชเชจเชพ เชฌเซ‡ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เช›เซ‡ : เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เช…เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค.

เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพเชจเซ‹ เช†เชงเชพเชฐ เช›เซ‡ เชธเซเชตเชค:เชธเชฟเชฆเซเชง เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃ. เชœเซ‡ เชตเชธเซเชคเซ เช•เซ‡ เช…เชญเชฟเชฒเซ‡เช– เชชเชฐ เชเชจเชพ เชจเชฟเชฐเซเชฎเชพเชฃเชจเซเช‚ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ เช†เชชเซ‡เชฒเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ, เชเชจเซ€ เชธเชคเซเชฏเชคเชพเชจเชพ เชชเชฐเซ€เช•เซเชทเชฃเชจเชพ เช…เช‚เชคเซ‡, เช เชฌเชจเชพเชตเชŸเซ€ เช•เซ‡ เชชเชพเช›เชณเชฅเซ€ เชฒเช–เซ‡เชฒเซเช‚ เชธเชฟเชฆเซเชง เชจ เชฅเชพเชฏ, เชคเซ‹ เชเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชฏเซ‡เชฒเซ€ เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ เชธเซเชตเชฏเช‚เชธเชฟเชฆเซเชง, เชชเซเชฐเชคเซเชฏเช•เซเชท เช…เชจเซ‡ เชจเชฟเชฐเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชนเซ‡เชตเชพเชฏ.

เช…เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชค เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพเชฎเชพเช‚ เชคเชฟเชฅเชฟ-เชฎเชพเชธ เชคเซ‹ เชถเซเช‚, เชตเชฐเซเชท เชชเชฃ เชจเชฟเชถเซเชšเชฟเชคเชคเชพเชฅเซ€ เช†เชชเซ€ เชถเช•เชคเซเช‚ เชจเชฅเซ€. เช…เชฌเชœเซ‹ เชตเชฐเซเชทเชจเซ€ เชตเชพเชคเชฎเชพเช‚ เชฅเซ‹เชกเชพเช• เช•เชฐเซ‹เชกเชฅเซ€ เชฎเชพเช‚เชกเซ€ เชธเซ‹ เชตเชฐเซเชทเชจเซ€ เชตเชพเชคเชฎเชพเช‚ 25เชฅเซ€ 30 เชตเชฐเซเชทเชจเซ‹ เช†เชฎเชฅเซ€ เชคเซ‡เชฎ เชซเชฐเช• เชฐเชนเซ€ เชœเชคเซ‹ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

(1) เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ : เช•เซ‹เชˆ เชœเซเชžเชพเชค เชตเชธเซเชคเซเชจเชพ เชฐเซ‚เชชเชธเชพเชฎเซเชฏ เชธเชพเชฅเซ‡ เชคเซเชฒเชจเชพ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชธเชฎเชฏเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡, เชเชจเซ€ เชธเชฎเช•เชพเชฒเซ€เชจ, เชชเซ‚เชฐเซเชตเช•เชพเชฒเซ€เชจ เช•เซ‡ เช‰เชคเซเชคเชฐเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เชฅเชคเซ€ เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช—เชฃเชพเชฏ.

เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐเชจเซ€ เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ เชเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเชพ เชœเซเชžเชพเชค เชธเชฎเชฏเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เช…เชจเซ‡ เช…เชงเชฟเชจเซเชฏเชพเชธ(superimposion)เชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎเชพเชจเซเชธเชพเชฐ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชŠเชฐเซเชงเซเชตเชธเซเชคเชฐ เชเชจเชพ เชจเชฟเชฎเซเชจเชธเซเชคเชฐ เช•เชฐเชคเชพเช‚ เชจเชตเซ‹ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡, เช เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

(2) เชจเชฟเชฐเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ : เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ เช…เชธเช‚เชญเชต เชนเซ‹เชฏ, เชถเช‚เช•เชพเชธเซเชชเชฆ เชนเซ‹เชฏ เช•เซ‡ เชเชจเซเช‚ เช…เชจเซเชฎเซ‹เชฆเชจ เช•เชฐเชตเซเช‚ เชนเซ‹เชฏ เชคเซเชฏเชพเชฐเซ‡ เชจเชฟเชฎเซเชจเช•เชฅเชฟเชค เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชชเชฆเซเชงเชคเชฟเช“เชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชถเช•เซเชฏ เชคเซ‡ เชชเชฆเซเชงเชคเชฟ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชจเชฟเชฐเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(i) เชนเซˆเชฎเซ€ เชชเชŸเชฒ (glacial varve) : เชนเชฟเชฎเชพเชšเซเช›เชพเชฆเชฟเชค เชชเซเชฐเชฆเซ‡เชถเชจเชพ (เชนเชฟเชฎ) เชธเชฐเซ‹เชตเชฐเชฎเชพเช‚ เชชเชกเชคเซ€ (เชนเชฟเชฎ)เชจเชฆเซ€ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชตเชฐเซเชทเซ‡ เชœเชพเชกเชพ-เชเซ€เชฃเชพ เช•เชพเช‚เชชเชจเชพ เช•เซเชฐเชฎเชถ: เชœเชพเชกเซ‹ เชฅเชฐ เช…เชจเซ‡ เชชเช›เซ€ เชเซ€เชฃเซ‹ เชชเชŸเชฒ เชเชฎ เชฐเชšเชพเชฏ เช›เซ‡. เช†เชตเชพเช‚ เชฏเซเช—เซเชฎเซ‹เชจเซ€ เชธเช‚เช–เซเชฏเชพ = เชตเชฐเซเชท.

(ii) เชตเซƒเช•เซเชทเชตเชฒเชฏ (tree ring) : dendro-chronology : เชตเซƒเช•เซเชทเซ‹เชจเซ€ เช…เช‚เชคเชธเซเชคเซเชตเชšเชพเชจเซ€ เช†เชธเชชเชพเชธ เชฅเชคเชพเช‚ เชตเชพเชฐเซเชทเชฟเช• เชตเชฒเชฏเซ‹เชจเซ€ เชธเช‚เช–เซเชฏเชพ = เชตเชฐเซเชท.

(iii) เชฐเซ‡เชกเชฟเชฏเซ‹-เช•เชพเชฐเซเชฌเชจ : เชธเซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชฟเชฏ เชชเชฆเชพเชฐเซเชฅเชจเชพ โ€˜เชฎเซƒเชคเซเชฏเซโ€™ เชชเช›เซ€ เชเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เช•เซเชฐเชฎเชถ: เช˜เชŸเชคเชพ เชœเชคเชพ เช•เชพเชฐเซเชฌเชจ-14เชจเชพ เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃ เชชเชฐเชฅเซ€ เชฎเซƒเชคเซเชฏเซเชจเซเช‚ เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ.

(iv) เชชเซเชฐเชพ-เชšเซเช‚เชฌเช•เชคเซเชต (palaeomagnetism) : เชฒเซ‹เชนเชคเชคเซเชต เชงเชฐเชพเชตเชคเซ€ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชจเชฟเชฐเซเชฎเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เช…เช—เซเชจเชฟเชฎเชพเช‚ เชชเช•เชตเซ‡เชฒเชพเช‚ เชชเชพเชคเซเชฐ, เชˆเช‚เชŸ เช†เชฆเชฟเชฎเชพเช‚ เชฐเชนเซ‡เชฒเชพ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชšเซเช‚เชฌเช•เชคเซเชตเชจเซ‹ เชธเชฎเชฏ = เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐเชจเซ‹ เชธเชฎเชฏ.

(v) เชถเซเชฐเชพเชตเซเชฏเชพเชคเซ€เชค (ultrasonic) : เชงเซเชตเชจเชฟเชคเชฐเช‚เช—เซ‹เชจเซ‹ เชตเซ‡เช—, เชตเชฐเซเชคเชฎเชพเชจ เช…เชธเซเชฅเชฟ เช•เชฐเชคเชพเช‚ 500 เชตเชฐเซเชท เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เช…เชธเซเชฅเชฟเชฎเชพเช‚ 50 เชชเซเชฐเชคเชฟเชถเชค เช…เชจเซ‡ 5,000 เชตเชฐเซเชท เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เช…เชธเซเชฅเชฟเชฎเชพเช‚ 25 เชชเซเชฐเชคเชฟเชถเชค เช…เชฒเซเชช เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡.

(vi) เช‰เชทเซเชฃเชคเซ‡เชœ-เชตเชฟเชธเชฐเซเชœเช• (thermoluminescent) : เช…เช—เซเชจเชฟเชชเช•เซเชต เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพเชชเชพเชคเซเชฐเซ‹เชฎเชพเช‚, เช•เชฟเชฐเชฃเซ‹เชคเซเชธเชฐเซเช—เชจเชพ เช•เชพเชฐเชฃเซ‡ เชตเชฟเช•เซƒเชคเชฟเช“ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชฏเซ‹เช—เชถเชพเชณเชพเชฎเชพเช‚ เช เชชเชพเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ‡ เชชเซเชจ: เชคเชชเชพเชตเชตเชพเชฅเซ€ เช‰เชทเซเชฃ เชฅเชฏเซ‡เชฒเซ€ เชตเชฟเช•เซƒเชคเชฟเช“เชจเซเช‚ เชธเซ‚เช•เซเชทเซเชฎ เชชเชฃ เชฆเซƒเชถเซเชฏ เชคเซ‡เชœเชฐเชพเชถเชฟ เชฐเซ‚เชชเซ‡ เชตเชฟเชธเชฐเซเชœเชฟเชค เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

(vii) เชชเซเชทเซเชชเชฐเชœ (palynology) : เชชเซเชทเซเชชเชฐเชœเชจเชพ เช…เชถเซเชฎเซ€เชญเซ‚เชค เช•เชฃเชจเชพ เช…เชญเซเชฏเชพเชธเชฅเซ€ เชเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟเชธเซเชฅเชพเชจเชจเซ€ เช†เชฌเซ‹เชนเชตเชพ เชœเชพเชฃ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เช† เชชเชฆเซเชงเชคเชฟ เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เซ‡ เชจเชฟเชฐเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพเชจเซ€ เชชเซเชฐเชคเซเชฏเช•เซเชท เชชเชฆเซเชงเชคเชฟ เชจเชฅเซ€.

(viii) เชฐเชพเชธเชพเชฏเชฃเชฟเช• เชชเซƒเชฅเช•เซเช•เชฐเชฃ : เชฆเซเชฐเชตเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชฅเชคเซ€ เชญเซŒเชคเชฟเช• เช•เซ‡ เชฐเชพเชธเชพเชฏเชฃเชฟเช• เชชเซเชฐเช•เซเชฐเชฟเชฏเชพเชจเชพ เช•เชพเชฐเชฃเซ‡ เช เช•เซเชฐเชฟเชฏเชพเชจเซ‹ เชตเซ‡เช—, เชจเชฟเชฏเชค เชฐเชธเชพเชฏเชฃเซ‹เชจเซ€ เชตเชงเช˜เชŸ เช‡เชคเซเชฏเชพเชฆเชฟเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชฅเชคเซ€ เชธเชพเชชเซ‡เช•เซเชท เช•เชพเชฒเช—เชฃเชจเชพ.

XV เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชฒเซ‡เช–เชจ : เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เชเชจเชพ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชจเชพ เชฒเซ‡เช–เชจ-เชฎเซเชฆเซเชฐเชฃ-เชชเซเชฐเช•เชพเชถเชจ เชตเชฟเชจเชพ เช…เชชเซ‚เชฐเซเชฃเชงเซเชตเช‚เชธเชพเชคเซเชฎเช• เช—เชฃเชพเชฏ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเชจเชพ เช•เชพเชฐเชฃเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹, เชเชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟเชธเซเชฅเชพเชจเชจเซ€ เชงเชฐเชคเซ€, เชญเซ‚เชธเซเชคเชฐ เช†เชฆเชฟเชจเซ‹ เชงเซเชตเช‚เชธ เชฅเชคเซ‹ เชœ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชงเซเชตเช‚เชธเชจเซ€ เช†เช‚เชถเชฟเช• เช•เซเชทเชคเชฟเชชเซ‚เชฐเซเชคเชฟ เชธเชฐเซเชตเช—เซเชฐเชพเชนเซ€ เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชฅเซ€ เชœ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡. เช†เชฅเซ€ เชœ เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชจเซ‡ เช†เช•เซƒเชคเชฟเช“, เช›เชพเชฏเชพเชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹, เชฐเซ‡เช–เชพเช‚เช•เชจเซ‹ เช†เชฆเชฟเชฅเซ€ เชตเชฟเชถเชฆ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡.

เชœเซ‡ เชคเซ‡ เชธเซเชฅเชณเชจเชพ เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชตเชฟเชทเชฏเช• เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชคเชฒเซ‡เช–เชจเชจเชพ เช†เชงเชพเชฐเซ‡ เชœเซ‹ เช‰เชคเซเช–เชจเชฟเชค เชธเซเชฅเชณเชจเซ€, เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡เชจเซ€ เช•เซ‹เชˆ, เชคเชพเชฆเซƒเชถ เชชเซเชฐเชคเชฟเช•เซƒเชคเชฟ เชฌเชจเชพเชตเซ€ เชถเช•เซ‡ เชคเซ‹ เช เชตเซƒเชคเซเชคเชพเชจเซเชค เช‰เชคเซเช–เชจเชจเชœเชจเชฟเชค-เช•เซเชทเชคเชฟเชชเซ‚เชฐเซเชคเชฟเช•เชพเชฐเช• เช—เชฃเชพเชฏ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ‡ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช เชถเซเชฐเซ‡เชทเซเช  เชฒเซ‡เช–เซ€ เชถเช•เชพเชฏ.

XVI. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชตเชฟเชงเชฟเชตเชฟเชงเชพเชจ : เชญเชพเชฐเชคเชฎเชพเช‚ เชฌเซเชฐเชฟเชŸเชฟเชถ เชถเชพเชธเชจเช•เชพเชณเชฅเซ€ เชธเช‚เชตเซˆเชงเชพเชจเชฟเช• เชธเซเชงเชพเชฐเชพเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชทเชฏเช• เช…เชฎเซเช• เชœเซ‹เช—เชตเชพเชˆ (provision) เช•เชฐเซ‡เชฒเซ€ เชนเซ‹เชตเชพเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเชพ เชตเชฟเช•เชพเชธเชจเซ‡ เชฆเชฟเชถเชพ เช…เชจเซ‡ เช—เชคเชฟ เชฎเชณเซเชฏเชพเช‚ เช›เซ‡.

1878เชจเชพ เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชญเซ‚เชฎเชฟเช—เชค เชญเช‚เชกเชพเชฐ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ(เชนเชพเชฒ เชชเชฃ เช…เชฎเชฒเชฎเชพเช‚ เช›เซ‡ เชœ)เชฎเชพเช‚, เชญเซ‚เชฎเชฟเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชคเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชถเชพเชธเชจ เชธเช‚เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เช•เชฐเซ€ เชถเช•เซ‡, เชเชตเซ€ เชœเซ‹เช—เชตเชพเชˆ เชนเซ‹เชตเชพเชฅเซ€ เช†เชœเซ‡ เชชเชฃ เชชเซเชฐเชถเชพเชธเชจเชจเซ‡ย  เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพ เช…เชตเชถเซ‡เชท, เชธเซเชฆเซ€เชฐเซเช˜ เชงเชพเชฐเชพเช•เซ€เชฏ เชตเชฟเชงเชฟเชจเซ‡ เช…เช‚เชคเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡. เชœเซ‡ เชญเซ‚เชฎเชฟเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชญเช‚เชกเชพเชฐ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชฏเซ‹ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‡เชจเชพ เชฎเชพเชฒเชฟเช•เชจเซ‡ เช…เชจเซ‡ เชœเซ‡เชจเซ‡ เชญเช‚เชกเชพเชฐ เชฎเชณเซ€ เช†เชตเซเชฏเซ‹ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‡เชจเซ‡ เชญเช‚เชกเชพเชฐเชจเซ€ เชงเชพเชคเซเชจเชพ เชคเชคเซเช•เชพเชฒเซ€เชจ เชฎเซ‚เชฒเซเชฏ เชœเซ‡เชŸเชฒเซ€ เชฐเช•เชฎ, เช•เซเชฐเชฎเชถ: เชเช• เชšเชคเซเชฐเซเชฅเชพเช‚เชถ เช…เชจเซ‡ เชคเซเชฐเชฃ เชšเชคเซเชฐเซเชฅเชพเช‚เชถ เชญเชพเช—เซ‡ เช†เชชเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡; เชชเชฐเช‚เชคเซ เชเชฎเชพเช‚เชฅเซ€ เชœเซ‡ เช•เซ‹เชˆเช เชญเช‚เชกเชพเชฐเชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟเชจเซ€ เชœเชพเชฃ เชจเชฟเช•เชŸเชจเชพ เชฎเชนเซ‡เชธเซ‚เชฒ/เชชเซ‹เชฒเซ€เชธ เช…เชงเชฟเช•เชพเชฐเซ€เชจเซ‡ เชจ เช•เชฐเซ€ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‹ เชคเซ‡ เชธเซเชตเชพเชงเชฟเช•เชพเชฐ เช—เซเชฎเชพเชตเซ‡ เช›เซ‡.

1894เชจเชพ เชญเซ‚เชฎเชฟเชธเช‚เชชเซเชฐเชพเชชเซเชคเชฟ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎเชจเซ€ เชœเซ‹เช—เชตเชพเชˆ เช…เชจเซเชธเชพเชฐ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเช–เชพเชคเซเช‚, เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพเช‚ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพ, เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเช•เซ€เชฏ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹ เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‹เชจเซ€ เช…เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชชเชฐเชฟเชธเชฐเชจเซ€ เชญเซ‚เชฎเชฟ, เชธเช‚เชฌเช‚เชงเชฟเชค เชœเชฟเชฒเซเชฒเชพเชงเซ€เชถ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชธเช‚เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เช•เชฐเซ€ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡.

1919เชจเชพ เชญเชพเชฐเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เช•เชพเชฏเชฆเชพเชฅเซ€ เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃเชจเซ‡ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเซ€เช•เซƒเชค เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเซ€ เชœเชพเชณเชตเชฃเซ€เชฎเชพเช‚ เชธเชฟเชตเชฟเชฒ เช‡เชœเชจเซ‡เชฐเซ‹เชจเซ€ เชฎเชจเชฎเชพเชจเซ€ เชฌเช‚เชง เช•เชฐเชพเชˆ. 1935เชจเชพ เชญเชพเชฐเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ เช•เชพเชฏเชฆเชพเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ‡ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชจเซ‹ เชตเชฟเชทเชฏ เชฌเชจเชพเชตเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซเช‚ เช…เชจเซ‡ 1956เชจเชพ เชฐเชพเชœเซเชฏเซ‹เชจเซ€ เชชเซเชจเชฐเซเชฐเชšเชจเชพเชจเชพ เช•เชพเชฏเชฆเชพเชฅเซ€, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชทเชฏเช• เชคเชคเซเช•เชพเชณเซ‡ เช…เชฎเชฒเซ€ (1951เชจเชพ) เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎเชฎเชพเช‚ เชธเซเชงเชพเชฐเซ‹ เช•เชฐเชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซ‹.

1950เชจเชพ เชญเชพเชฐเชคเชจเชพ เชธเช‚เชตเชฟเชงเชพเชจเชจเชพ เชธเชพเชคเชฎเชพ เชชเชฐเชฟเชถเชฟเชทเซเชŸเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชจเซ‡ เชธเช‚เช˜ เช…เชจเซ‡ เชฐเชพเชœเซเชฏเซ‹ เชตเชšเซเชšเซ‡เชจเชพ เชธเชนเชตเชฐเซเชคเซ€ (concurrent) เชตเชฟเชทเชฏเซ‹เชจเซ€ เชธเซ‚เชšเชฟเชฎเชพเช‚ เชฎเซ‚เช•เชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเซเชฏเซเช‚. เช†เชฅเซ€, เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเชพ เชฌเซ‡ เชชเซเชฐเช•เชพเชฐ เชฅเชฏเชพ : เชฐเชพเชทเซเชŸเซเชฐเซ€เชฏ เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพเช‚ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชฐเช•เซเชทเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชฆเซ‡เชถเชฟเช• เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพเช‚ เชฐเชพเชœเซเชฏเชฐเช•เซเชทเชฟเชค. เช เชฐเซ€เชคเซ‡ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐ เช…เชจเซ‡ เชฐเชพเชœเซเชฏ – เช‰เชญเชฏ เชธเชฐเช•เชพเชฐเซ‹ เชชเซ‹เชคเชชเซ‹เชคเชพเชจเชพเช‚ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹เชจเซ€ เชœเชพเชณเชตเชฃเซ€ เช•เชฐเซ‡, เชเชฎ เชจเซ€เชคเชฟ เชจเชฟเชฐเซเชงเชพเชฐเชฟเชค เชฅเชˆ; เช…เชจเซ‡ เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃ, เชฐเชพเชœเซเชฏเซ‹เชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช–เชพเชคเชพเช‚, เชตเชฟเชถเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชฒเชฏเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชตเชฟเชญเชพเช—, เช•เซ‹เชˆ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชธเช‚เชธเซเชฅเชพ เช•เซ‡ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชชเซเชฐเซ‡เชฎเซ€ เชตเซเชฏเช•เซเชคเชฟย  เชœเซ‡ เช•เซ‹เชˆ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ, เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชœเซ‡เชตเซ€ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“ เช•เชฐเชตเชพ เช‡เชšเซเช›เซ‡, เชคเซ‡ เชธเชฐเซเชตเซ‡ เชฐเชพเชœเซเชฏเชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชจเชฟเชฏเชพเชฎเช• เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เช•เซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชชเชฐเชพเชฎเชฐเซเชถเชฆเชพเชคเชพ เชฎเช‚เชกเชณเชจเซ€ เชชเซ‚เชฐเซเชตเชพเชจเซเชฎเชคเชฟ เชฎเซ‡เชณเชตเซ€เชจเซ‡ เชœ เช•เชฐเซ€ เชถเช•เซ‡, เชเชตเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชจเชฟเชฏเชฎเซ‹เชฎเชพเช‚ เชœเซ‹เช—เชตเชพเชˆ เชชเชฃ เชฅเชˆ เชถเช•เซ€ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชทเชฏเช• เชฌเซเชฐเชฟเชŸเชฟเชถ เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเซ‹ 1904เชจเซ‹ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ, เชœเซ‚เชจเชพเช—เชข เชธเช‚เชธเซเชฅเชพเชจเชจเซ‹ 1933เชจเซ‹ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ, เชญเชพเชฐเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเซ‹ 1947เชจเซ‹ เช…เชจเซ‡ 1951เชจเซ‹ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ, 1956เชจเซ‹ เชธเซŒเชฐเชพเชทเซเชŸเซเชฐ เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเซ‹ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ – เช† เชธเชฐเซเชตเซ‡, เชญเชพเชฐเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ 1958เชจเชพ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹ เชคเชฅเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‹ เช…เชจเซ‡ เช…เชตเชถเซ‡เชทเซ‹โ€™ เชจเชพเชฎเชจเชพ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ เชชเช›เซ€ เชฐเชฆ เชฅเชˆ เชšเซ‚เช•เซเชฏเชพ เช›เซ‡. เช† เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เชนเซ‡เช เชณเชจเชพ 1959เชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎ เชนเชพเชฒ เช…เชฎเชฒเชฎเชพเช‚ เช›เซ‡.

เช—เซเชœเชฐเชพเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ 1965เชจเชพ โ€˜เช—เซเชœเชฐเชพเชค เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹ เชคเชฅเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‹ เช…เชจเซ‡ เช…เชตเชถเซ‡เชทเซ‹โ€™ เชจเชพเชฎเชจเชพ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ เช…เชจเซ‡ เช เชœ เชจเชพเชฎเชจเชพ 1967เชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎ เช…เชจเซเชตเชฏเซ‡ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชจเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชฆเซ‡เชถเชฟเช• เชฎเชนเชคเซเชตเชจเชพเช‚ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เซ‹(เชธเซเชฅเชพเชชเชคเซเชฏเซ‹ เชคเชฅเชพ เชŸเชฟเช‚เชฌเชพ เช…เชจเซ‡ เชธเซเชฅเชณเซ‹)เชจเซ‡ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชœเชพเชนเซ‡เชฐ เช•เชฐเชตเชพเชจเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เชเชฎเชจเซ‡ เชœเชพเชณเชตเชตเชพเชจเซเช‚ เช•เชพเชฎ เช—เซเชœเชฐเชพเชค เชธเชฐเช•เชพเชฐ เชตเชคเซ€ เชฐเชพเชœเซเชฏเชจเซเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช–เชพเชคเซเช‚ เช•เชฐเซ‡ เช›เซ‡.

เชธเช‚เช˜ เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ 1972เชจเชพ โ€˜เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชฌเชนเซเชฎเซ‚เชฒเซเชฏ เช•เชฒเชพเชญเช‚เชกเชพเชฐเซ‹โ€™ เชจเชพเชฎเชจเชพ เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ เชนเซ‡เช เชณ เชธเช‚เช˜ เชธเชฐเช•เชพเชฐ เชœเซ‡ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‡ เช…เชจเซเชธเซ‚เชšเชฟเชค เชœเชพเชนเซ‡เชฐ เช•เชฐเซ‡, เชคเซ‡เชจเซ€ เชซเชฐเชœเชฟเชฏเชพเชค เชจเซ‹เช‚เชงเชฃเซ€เชจเซเช‚ เช•เชพเชฎ, เช เชœ เชจเชพเชฎเชจเชพ 1972เชจเชพ เชจเชฟเชฏเชฎ เชนเซ‡เช เชณ เชธเช‚เช˜ เชธเชฐเช•เชพเชฐเชจเชพ โ€˜เชญเชพเชฐเชคเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชฐเซเชตเซ‡เช•เซเชทเชฃโ€™ เชตเชคเซ€ เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชจเซเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เช–เชพเชคเซเช‚ เช•เชฐเซ‡ เช›เซ‡.

เช—เซเชœเชฐเชพเชคเชจเชพ 1965เชจเชพ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎเชจเชพ เช–เช‚เชก 31เชจเชพ เช‰เชชเช–เช‚เชก(1)เชจเชพ เชตเชพเช•เซเชฏเชพเช‚เชถ(1)เชฎเชพเช‚ เชœเชฃเชพเชตเซเชฏเชพ เชชเซเชฐเชฎเชพเชฃเซ‡ เชœเซ‡ เช•เซ‹เชˆ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ‹ เชจเชพเชถ เช•เชฐเซ‡, เชเชจเซ‡ เช–เชธเซ‡เชกเซ‡, เชจเซเช•เชธเชพเชจ เช•เชฐเซ‡, เชเชฎเชพเช‚ เชซเซ‡เชฐเชซเชพเชฐ เช•เชฐเซ‡, เชเชจเซ‡ เช•เชฆเชฐเซ‚เชชเซเช‚ เช•เชฐเซ‡, เชเชจเซ‡ เชญเชฏเชฎเชพเช‚ เชฎเซ‚เช•เซ‡ เช•เซ‡ เชเชจเซ‹ เชฆเซเชฐเซเชชเชฏเซ‹เช— เช•เชฐเซ‡, เชคเซ‡เชจเซ‹ เช…เชชเชฐเชพเชง เชธเชฟเชฆเซเชง เชฅเชฏเซ‡, เชคเซ‡เชจเซ‡ เชฎเชนเชคเซเชคเชฎ เชคเซเชฐเชฃ เชฎเชพเชธเชจเซ€ เช…เชตเชงเชฟ เชธเซเชงเซ€เชจเซ‹ เช•เชพเชฐเชพเชตเชพเชธ เช…เชฅเชตเชพ เชฎเชนเชคเซเชคเชฎ เชชเชพเช‚เชš เชนเชœเชพเชฐ เชฐเซ‚เชชเชฟเชฏเชพ เชธเซเชงเซ€เชจเซ‹ เชฆเช‚เชก เช…เชฅเชตเชพ เชคเซ‡ เชฌเช‚เชจเซ‡ เชถเชฟเช•เซเชทเชพ เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡.

เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎเชจเชพ เช–เช‚เชก 32 เช…เชจเซเชธเชพเชฐ เชชเซเชฐเชฅเชฎ เชตเชฐเซเช—เชจเชพ เชจเซเชฏเชพเชฏเชพเชงเซ€เชถเชฅเซ€ เชจเชฟเชฎเซเชจ เช•เช•เซเชทเชพเชจเซเช‚ เชจเซเชฏเชพเชฏเชพเชฒเชฏ เช† เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎ เชนเซ‡เช เชณเชจเชพ เช…เชชเชฐเชพเชงเซ‹เชจเซ€ เชธเชฎเซ€เช•เซเชทเชพ เช•เชฐเซ€ เชถเช•เชถเซ‡ เชจเชนเชฟ, เช…เชจเซ‡ เช–เช‚เชก 33เชจเชพ เช‰เชชเชฌเชจเซเชงเชพเชจเซเชธเชพเชฐ 1898เชจเชพ โ€˜เช•เซเชฐเชฟเชฎเชฟเชจเชฒ เชชเซเชฐเซ‹เชธเชฟเชœเชฐ เช•เซ‹เชกโ€™เชจเชพ 32เชฎเชพ เช–เช‚เชกเชฎเชพเช‚ เช—เชฎเซ‡ เชคเซ‡ เชœเชฃเชพเชตเซเชฏเซเช‚ เชนเซ‹เชตเชพ เช›เชคเชพเช‚, เช โ€˜เช•เซ‹เชกโ€™เชจเชพ เช…เชฐเซเชฅเชฎเชพเช‚, เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เช–เช‚เชก 31 (1) (1)เชฎเชพเช‚ เชœเชฃเชพเชตเซ‡เชฒเชพ เช…เชชเชฐเชพเชงเชจเซ‡ โ€˜เช•เซ‰เช—เซเชจเชฟเชเซ‡เชฌเชฒโ€™ เชฎเชพเชจเซ€ เชฒเซ‡เชตเชพเชฎเชพเช‚ เช†เชตเชถเซ‡.

โ€˜เช•เซ‰เช—เซเชจเชฟเชเซ‡เชฌเชฒโ€™ เช…เชชเชฐเชพเชง, เชชเซ‹เชฒเซ€เชธ-เช…เช–เชคเซเชฏเชพเชฐเชจเซ‹ เช–เชŸเชฒเซ‹ เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡, เชคเชฆเชจเซเชธเชพเชฐ โ€˜เชตเซ‰เชฐเชจเซเชŸโ€™ เชตเชฟเชจเชพ เชงเชฐเชชเช•เชก เชฅเชˆ เชถเช•เซ‡ เช›เซ‡, เชซเชฐเชฟเชฏเชพเชฆเซ€ เช…เชจเซ‡ เช—เซเชจเซ‡เช—เชพเชฐ เชตเชšเซเชšเซ‡ เชธเชฎเชพเชงเชพเชจ เชฅเชˆ เชถเช•เชคเซเช‚ เชจเชฅเซ€ เช…เชจเซ‡ เชจเซเชฏเชพเชฏเชพเชงเซ€เชถ เชธเชฎเชพเชงเชพเชจ เช•เชฐเชพเชตเซ€ เชถเช•เชคเชพ เชจเชฅเซ€.

เชšเชฐเซเชšเชฟเชค เช…เชงเชฟเชจเชฟเชฏเชฎเชจเชพ เช–เช‚เชก 31เชจเซ€ เช‰เชชเชฐเซเชฏเซเช•เซเชค เชœเซ‹เช—เชตเชพเชˆเชฎเชพเช‚ เชœเซ‡ เชœเซ‡ (เช•เซ)เช•เชฐเซเชฎเชจเซ‡ เช…เชชเชฐเชพเชง เช—เชฃเชตเชพเชจเซเช‚ เช•เชนเซ‡เชตเชพเชฏเซเช‚ เช›เซ‡, เชคเซ‡ เชคเซ‡ เช•เชฐเซเชฎ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช•เซ‹เชฃเชฅเซ€ เชฅเชคเชพ เช…เชฐเซเชฅเชฎเชพเช‚ เชœ เชฒเซ‡เชตเชพเชจเซเช‚ เช›เซ‡; เชœเซ‡เชฎ เช•เซ‡, โ€˜เชจเซเช•เชธเชพเชจโ€™ เช…เชจเซ‡ โ€˜เชฆเซเชฐเซเชชเชฏเซ‹เช—โ€™.

เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ‡ เชงเซ‹เชณเชตเชพ-เชงเซ‹เชณเชพเชตเชตเชพ เช•เซ‡ เชฐเช‚เช—เชตเชพ-เชฐเช‚เช—เชพเชตเชตเชพเชจเซเช‚ เช•เชพเชฎ เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ€ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชคเชพเชจเซ‡ เชนเชฃเชจเชพเชฐ เชนเซ‹เชˆ, เชธเซเชฎเชพเชฐเช•เชจเซ‡ เชจเซเช•เชธเชพเชจ เช•เชฐเซเชฏเซเช‚ เช—เชฃเชพเชฏ. เชธเซเชฎเชพเชฐเช• เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชœเชพเชนเซ‡เชฐ เชฅเชคเชพเช‚ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชเชจเซ‹ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเช• เช•เซ‡ เช…เชจเซเชฏ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เชจ เชฅเชคเซ‹ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‹ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชœเชพเชนเซ‡เชฐ เชฅเชฏเชพ เชชเช›เซ€ เชเชตเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เช•เชฐเชตเซ‹ เชคเชฅเชพ เชฐเช•เซเชทเชฟเชค เชœเชพเชนเซ‡เชฐ เชฅเชคเชพเช‚ เชชเซ‚เชฐเซเชตเซ‡ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชฆเชพเชฏเชฟเช• เช•เซ‡ เช…เชจเซเชฏ เชœเซ‡/เชœเซ‡เชตเซ‹ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เชฅเชคเซ‹ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡เชจเชพเชฅเซ€ เชญเชฟเชจเซเชจ เช‰เชชเชฏเซ‹เช— เช•เชฐเชตเซ‹ย  เช† เชฌเช‚เชจเซ‡เชจเซ‹ เชธเชฎเชพเชตเซ‡เชถ โ€˜เชฆเซเชฐเซเชชเชฏเซ‹เช—โ€™เชฎเชพเช‚ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡.

XVII. เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชฆเชฐเซเชถเชจ เชคเชฅเชพ เชธเช‚เช—เซเชฐเชนเชพเชฒเชฏ : เชœเซ‡ เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เช…เชจเซเชตเซ‡เชทเชฃ เช•เซ‡ เช‰เชคเซเช–เชจเชจ เชœเซ‡เชตเซ€ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เชšเชพเชฒเชคเซ€ เชนเซ‹เชฏ, เชคเซ‡ เชตเชฟเชธเซเชคเชพเชฐเชจเชพ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเซ€ เชœเชฟเชœเซเชžเชพเชธเชพ เชธเช‚เชคเซ‹เชทเชตเชพ, เชคเซเชฏเชพเช‚เชฅเซ€ เชชเซเชฐเชพเชชเซเชค เชฅเชฏเซ‡เชฒเชพ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชฎเชนเชคเซเชตเชจเซ‡ เชตเชฟเชตเชฟเชง เชธเชพเชงเชจเซ‹ เชฆเซเชตเชพเชฐเชพ เชฆเชฐเซเชถเชพเชตเชคเชพเช‚ เช…เชธเซเชฅเชพเชฏเซ€ เชชเซเชฐเชฆเชฐเซเชถเชจเชจเซเช‚ เช†เชฏเซ‹เชœเชจ เชฏเซ‹เช—เซเชฏ เชธเซเชฅเชณเซ‡ เช•เชฐเชตเชพเชฅเซ€ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเซ‡ เชชเซ‹เชคเชพเชจเชพ เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชตเชพเชฐเชธเชพเชจเซ€ เชเชพเช‚เช–เซ€ เชฅเชพเชฏ เช›เซ‡ เช…เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชฐเช•เซเชทเชฃ เชฎเชพเชŸเซ‡ เชเชฎเชจเซ‡ เชฐเซเชšเชฟ เชฅเชคเชพเช‚ เชเชฎเชจเชพเชฎเชพเช‚ เชœเชพเช—เซƒเชคเชฟ เช†เชตเซ‡ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชคเซเชฏเซ‡เช• เชฐเชพเชœเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชเช• เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชธเช‚เช—เซเชฐเชนเชพเชฒเชฏ เชนเซ‹เชฏ เช…เชจเซ‡ เชเชฎเชพเช‚ เชตเชฟเชถเซเชต เชคเชฅเชพ เชญเชพเชฐเชคเชจเชพ เชชเชฐเชฟเชชเซเชฐเซ‡เช•เซเชทเซเชฏเชฎเชพเช‚ เชฐเชพเชœเซเชฏเชจเชพ เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชตเชพเชฐเชธเชพเชจเชพ เชญเซŒเชคเชฟเช• เช…เชตเชถเซ‡เชทเซ‹เชจเซ‡, เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹-เชซเซ‹เชŸเซ‹ เช†เช•เซƒเชคเชฟเช“-เชฎเชพเชจเชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹ เช…เชจเซ‡ เชฆเซƒเชถเซเชฏเชฐเชšเชจเชพ (diorama) เช†เชฆเชฟเชจเชพ เชฎเชพเชงเซเชฏเชฎเชฅเซ€ เชชเซเชฐเชฆเชฐเซเชถเชฟเชค เช•เชฐเซเชฏเชพ เชนเซ‹เชฏ เชคเซ‹ เช†เชฆเชฟเช•เชพเชณเชฅเซ€ เชธเชพเช‚เชชเซเชฐเชคเช•เชพเชณ เชธเซเชงเซ€เชจเชพ เชฎเชพเชจเชตเชจเซ€ เช…เชจเซ‡ เชเชจเซ€ เช‰เชคเซเช•เซเชฐเชพเช‚เชคเชฟเชจเซ€ เชคเชฅเชพ เชฎเชพเชจเชต-เชธเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟ เช…เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชตเชฟเช•เชพเชธเชจเซ€ เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชœเชพเชฃเช•เชพเชฐเซ€ เชฒเซ‹เช•เซ‹เชจเซ‡ เชธเซเชฒเชญ เชฌเชจเซ‡.

XVIII. เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซเชจเซ€ เชชเชพเชคเซเชฐเชคเชพ : เชตเชฟเชตเชฟเชง เชถเชพเชธเซเชคเซเชฐเซ‹เชจเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชต เชธเชพเชฅเซ‡ เชธเช‚เชฌเชฆเซเชง เชธเชฟเชฆเซเชงเชพเช‚เชคเซ‹เชจเซ€ เช…เชงเซเชจเชพเชคเชฎ เช…เชญเชฟเชœเซเชžเชคเชพ, เชเชจเชพเชฅเซ€ เช‰เชคเซเชซเซเชฒเซเชฒเชคเซ€ เชฌเซเชฆเซเชงเชฟเชถเช•เซเชคเชฟเชจเซ‹ เช•เชฐเซเชฎเชฎเชพเช‚ เชตเชฟเชจเชฟเชฏเซ‹เช— เช•เชฐเชตเชพเชจเซ€ เชคเซ€เชตเซเชฐ เชœเชฟเชœเซเชžเชพเชธเชพ, เชธเชถเช•เซเชค เชฆเซ‡เชนเซ‡เชจเซเชฆเซเชฐเชฟเชฏ, เชธเซ‚เช•เซเชทเซเชฎ เช…เชตเชฒเซ‹เช•เชจเชถเช•เซเชคเชฟ, เชธเซเชชเซ‡เชฐเซ‡ เชจเชฟเชฐเซเชญเซเชฐเชพเชจเซเชคเชชเชฃเซ‡ เชคเชฐเซเช•เชพเชจเซเชฎเชพเชจ เช•เชฐเซ€ เชถเช•เชคเซ€ เชšเชฟเชคเซเชคเชถเช•เซเชคเชฟ, เชธเชฆเชพ เช•เชฐเซเชฎเชถเซ€เชฒ เชธเชคเซเชฏเชถเซ‹เชงเช• เชตเซƒเชคเซเชคเชฟ, เชธเชคเซเชฏเชจเชฟเชทเซเช  เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ, เชธเชนเช•เชพเชฐเชจเชพ เช†เชฆเชพเชจ-เชชเซเชฐเชฆเชพเชจเชจเซ€ เชธเชคเชค เชคเชคเซเชชเชฐเชคเชพ, เชตเชฟเชถเซเชตเชญเชฐเชฎเชพเช‚ เชšเชพเชฒเชคเซ€ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟเช“เชจเซเช‚ เช…เชจเซ‡ เชเชจเชพ เชธเชพเชšเชพ-เช–เซ‹เชŸเชพ เชจเชฟเชทเซเช•เชฐเซเชทเซ‹เชจเซเช‚ เช…เชญเชฟเชœเซเชžเชพเชจ, เชคเซเชฒเชจเชพเชคเซเชฎเช• เชตเชฟเชตเซ‡เชšเชจเชถเช•เซเชคเชฟ, เชฎเชพเชจเชต-เช†เชšเชฐเชฃเชจเซ€ เชฎเชจเซ‹เชตเซˆเชœเซเชžเชพเชจเชฟเช• เชธเชฎเซ€เช•เซเชทเชพ เช•เชฐเชตเชพเชจเซ€ เช…เชชเซเชฐเชฆเซ‚เชทเชฟเชค เชธเช‚เชตเชฟเชคเซเชคเชฟ, เช—เซเชชเซเชคเชšเชฐ เชœเซ‡เชตเซ€ เชตเซ‡เชงเช• เชฆเซƒเชทเซเชŸเชฟเช—เชคเชฟ, เชธเซ‡เชจเชพเชชเชคเชฟ เชœเซ‡เชตเซ€ เช†เชฏเซ‹เชœเชฟเชค เช†เช•เซเชฐเชฎเช• เชฌเซเชฆเซเชงเชฟเชฎเชคเซเชคเชพ, เช‹เชทเชฟ เชœเซ‡เชตเซ€ เชธเช‚เช˜เชญเชพเชตเชจเชพ, เชถเซเชฐเชฎเชฟเช• เชœเซ‡เชตเซ€ เชถเซเชฐเชฎเชถเช•เซเชคเชฟ, เชชเชฟเชคเชพเชฎเชน เชœเซ‡เชตเซ‹ เชตเชพเชคเซเชธเชฒเซเชฏเชญเชพเชต, เช•เซ‹เชˆ เชชเชฃ เชชเชฐเชฟเชธเซเชฅเชฟเชคเชฟเชฎเชพเช‚ โ€˜เชšเชพเชฒเชถเซ‡-เชซเชพเชตเชถเซ‡-เชญเชพเชตเชถเซ‡โ€™เชตเชพเชณเซเช‚ เชตเชฐเซเชคเชจ เช…เชจเซ‡ เช‰เชคเซเช•เชŸ เชฆเซ‡เชถเชชเซเชฐเซ‡เชฎ – เช†เชตเชพเช‚ เช†เชตเชพเช‚ เชฒเช•เซเชทเชฃเซ‹, เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช…เชฅเซ‡เชคเชฟ เชญเชฃเซ‡เชฒเซ€ เชตเซเชฏเช•เซเชคเชฟเชจเซ‡ เชธเชฎเชฐเซเชฅ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆ เชฌเชจเชตเชพเชฎเชพเช‚ เชธเชนเชพเชฏเช• เชฌเชจเซ‡ เช›เซ‡.

XIX. เช•เซƒเชคเช•เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เชคเชฅเชพ เช•เซƒเชคเช• เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซ : เช•เซƒเชคเช•เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ‡ เช…เช‚เช—เซเชฐเซ‡เชœเซ€เชฎเชพเช‚ โ€˜เชธเซเชฏเซ‚เชกเซ‹เชฒเซ‰เชœเซ€โ€™ เช•เชนเซ‡ เช›เซ‡. เช•เซƒเชคเช•เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ เช…เชฐเซเชฅเชพเชคเซ เชชเชฆเซเชงเชคเชฟเชธเชฐ เช…เชธเชคเซเชฏ เชตเชพเชฃเซ€-เชตเชฐเซเชคเชจเชจเซ€ เชตเชฟเชฆเซเชฏเชพ. เชตเชฟเช–เซเชฏเชพเชค เชšเชฟเชคเซเชฐเช•เชพเชฐเซ‹เชจเชพเช‚ เชšเชฟเชคเซเชฐเซ‹เชจเซ€ เช•เซƒเชคเช• (เชจเช•เชฒเซ€) (fake) เชชเซเชฐเชคเชฟเชฒเชฟเชชเชฟ เช•เชฐเซ€, เช…เชธเชฒเชฎเชพเช‚ เช–เชชเชพเชตเซ€เชจเซ‡ เชตเซ‡เชšเชตเซ€; เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชถเซˆเชฒเซ€เชฎเชพเช‚ เชจเชตเซ€ เชœ เชชเชพเชทเชพเชฃเชชเซเชฐเชคเชฟเชฎเชพ เชฌเชจเชพเชตเซ€/เชฌเชจเชพเชตเชฐเชพเชตเซ€เชจเซ‡ (1) เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเชฎเชพเช‚ เช–เช‚เชกเชฟเชค เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจ เชฎเซ‚เชฐเซเชคเชฟเชจเชพ เชธเซเชฅเชพเชจเซ‡ เช‰เชฆเชพเชฐเชคเชพเชชเซ‚เชฐเซเชตเช• เชธเซเชฅเชชเชพเชตเซ€, เชฌเชฆเชฒเชพเชฎเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชšเซ€เชจเชจเซ‡ เช˜เชฐเชญเซ‡เช—เซ€ เช•เชฐเซ€, เช—เชฐเชœเชตเชพเชจเซ‹เชจเซ‡ เชตเซ‡เชšเซ€ เชฒเชพเช–เซ‹ เชฐเซ‚เชชเชฟเชฏเชพ เช‰เชชเชœเชพเชตเชตเชพ เช…เชจเซ‡/เช…เชฅเชตเชพ (2) เชœเชพเชฃเซ€เชœเซ‹เชˆเชจเซ‡ เช–เช‚เชกเชฟเชค เช…เชจเซ‡ เชฎเชฒเชฟเชจ เช•เชฐเซ€เชจเซ‡ โ€˜เชเชจเซเชŸเชฟเช•โ€™เชจเชพ เชจเชพเชฎเซ‡ เชฎเซ‹เช‚เช˜เชพ เชญเชพเชตเซ‡ เชตเซ‡เชšเชตเซ€; เชเช• เชธเซเชฅเชณเชจเชพ เชฎเซƒเชคเซเชคเชฟเช•เชพ-เชชเชพเชคเซเชฐเชพเชฆเชฟ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชท, เช—เซเชชเซเชค เชฐเซ€เชคเซ‡ เช…เชจเซเชฏ เช…เชญเซ€เชทเซเชŸ เชธเซเชฅเชณเซ‡ เชซเซ‡เช‚เช•เซ€ เช†เชตเซ€เชจเซ‡, เชคเซเชฏเชพเช‚เชฅเซ€ เชฎเชณเชคเชพ เชนเซ‹เชตเชพเชจเซ‹ เชชเซเชฐเช•เชŸ เชฐเซ€เชคเซ‡ เชฆเชพเชตเซ‹ เช•เชฐเชตเซ‹ย  เช†เชตเซ€ เช†เชตเซ€ เช…เชธเชพเชฎเชพเชœเชฟเช• เชชเซเชฐเชตเซƒเชคเซเชคเชฟ เช•เชฐเชจเชพเชฐเชพเช“ เช•เซ‡เชŸเชฒเชพเช• เช•เซƒเชคเช• (เชจเช•เชฒเซ€) เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเชจเชพ เชฐเซ‚เชชเชฎเชพเช‚ เช† เช•เซเชทเซ‡เชคเซเชฐเซ‡ เชฆเซ‡เช–เชพ เชฆเซ‡เชคเชพ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡, เช…เชจเซ‡ เช›เซ€เช›เชฐเชพเชชเชฃเซเช‚, เชชเช•เซเชทเชฟเชฒเชคเชพ เชตเช—เซ‡เชฐเซ‡ เช›เชคเชพเช‚ เช†เชฐเซ‚เชข เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเชจเซ‹ เชฆเช‚เชญเชกเซ‹เชณ เช•เชฐเชคเชพ เชนเซ‹เชฏ เช›เซ‡. เชธเซเชฅเชพเชตเชฐ-เชœเช‚เช—เชฎ เชชเซเชฐเชพเชตเชถเซ‡เชทเซ‹ เชตเชšเซเชšเซ‡ เช–เซ‹เชŸเซ‹ เช…เชจเซเชฌเชจเซเชง (co-relation) เชธเซเชฅเชพเชชเซ€ เชฌเช‚เชจเซ‡เชจเซ‡ เชธเชฎเช•เชพเชฒเซ€เชจ เช—เชฃเชตเชพเช‚-เช—เชฃเชพเชตเชตเชพเช‚, เชฎเช‚เชฆเชฟเชฐเซ‹เชจเชพเช‚ เชญเซเชฐเชพเชฎเช• เชธเชฎเชฏเชพเช‚เช•เชจ เช•เชฐเชตเชพเช‚ เช…เชจเซ‡ เชฆเซˆเชจเชฟเช• เชตเซƒเชคเซเชคเชชเชคเซเชฐเซ‹ เชคเชฅเชพ เชธเชพเชฎเชฏเชฟเช•เซ‹เชฎเชพเช‚ เช•เซƒเชคเช• เช…เชจเซ‡ เชญเซเชฐเชพเชฎเช• เชธเชฎเชพเชšเชพเชฐ/เชฒเซ‡เช– เช†เชชเชตเชพ เช‡เชคเซเชฏเชพเชฆเชฟ.

เชตเซ€เชธเชฎเซ€ เชธเชฆเซ€เชจเชพ เชธเชฎเชพเชชเชจ เชธเซเชงเซ€เชฎเชพเช‚ เชคเซ‹ เช…เชจเซเชฏ เชจเซˆเชคเชฟเช• เชฎเซ‚เชฒเซเชฏเซ‹เชจเซ€ เชœเซ‡เชฎ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชคเซเชตเซ€เชฏ-เชธเชพเช‚เชธเซเช•เซƒเชคเชฟเช• เชฎเซ‚เชฒเซเชฏเซ‹เชจเซเช‚ เชชเชฃ เช…เชตเชฎเซ‚เชฒเซเชฏเชจเชœเชจเชฟเชค เช…เชง:เชชเชคเชจ เชฅเชˆ เชฐเชนเซเชฏเซเช‚ เช›เซ‡. เชชเซเชฐเชตเชฐเซเชคเชฎเชพเชจ เชธเชฎเชธเซเชฏเชพ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเชพ เชธเช•เซเชฐเชฟเชฏ เชตเชฟเช•เชพเชธเชจเซ€ เชœ เชจเชฅเซ€, เชจเซเชฏเชพเชฏเชชเซเชฐเชฟเชฏ เชคเชŸเชธเซเชฅ เชชเซเชฐเชพเชตเชฟเชฆเซ‹เชจเซ€ เชฆเซเชฐเซเชฒเชญเชคเชพเชจเซ€ เชชเชฃ เช›เซ‡.

เชชเซเชฐเชตเชฐเซเชคเชฎเชพเชจ เชชเชฐเชฟเชธเซเชฅเชฟเชคเชฟ เช†เชตเซ€ เช›เชคเชพเช‚ เชชเซเชฐเชพเชคเชคเซเชตเชตเชฟเชฆเซเชฏเชพเชจเซ€ เช‰เชชเช•เชพเชฐเช•เชคเชพ เช†เชตเชจเชพเชฐเชพ เชธเซˆเช•เชพเช“เชฎเชพเช‚ เชชเชฃ เชฐเชนเซ‡เชตเชพเชจเซ€ เช›เซ‡.

เช›เซ‹เชŸเซเชญเชพเชˆ เช…เชคเซเชฐเชฟ