ઇયળ

ઇયળ (larva) : પુખ્તાવસ્થા પ્રાપ્ત કરતાં પહેલાં કીટકોને પ્રાપ્ત થતી ઈંડા પછીની પહેલી અવસ્થા. કીટકના શરીર પરનું આવરણ નિર્ભેદ્ય કાઇટીનયુક્ત કઠણ પદાર્થમાંથી બનેલું હોવાથી શરીરની અંદર આવેલા અવયવોને વિકાસ માટે સુવિધા મળી રહે તે માટે કીટકો સૌપ્રથમ કેટલીક અપક્વ અવસ્થામાંથી પસાર થતા હોય છે. વિવિધ સમૂહોના કીટકોની ઇયળો વિભિન્ન પ્રકારની હોઈ જુદાં જુદાં નામે ઓળખાય છે.

ચણાના પોપટાને કોરી ખાનાર ઇયળને શૂકકીટ (caterpillar) કહે છે. તે ઉદરપ્રદેશમાં પાંચ છદ્મપગ(proleg)ની જોડ અને વક્ષપ્રદેશમાં સાચા પગની ત્રણ જોડ ધરાવે છે. અલ્પપાશક (semilooper) ઇયળ ઉદરપ્રદેશમાં ત્રણ છદ્મપગોની અને વક્ષપ્રદેશમાં ત્રણ સાચા પગની જોડ ધરાવે છે. પાશક (looper) ઇયળ પણ ત્રણ જોડ સાચા પગ ધરાવે છે, પરંતુ તેના ઉદરપ્રદેશમાં માત્ર બે છદ્મપગોની જોડ આવેલી હોય છે. મૅગટ અને ગ્રબ પ્રકારની ઇયળને સાચા કે છદ્મપગ હોતા નથી તેથી તેને અપાદક કહે છે.

ધાન્યપાક, કઠોળ તથા તેલીબિયાંને નુકસાન પહોંચાડનાર કેટલીક ઇયળો નાની હોય ત્યારે તેમનાં શરીરની સપાટી સુંવાળી હોય છે; પરંતુ મોટી થતાં તેમનાં શરીર ઉપર કાળા રંગના ગુચ્છા જોવા મળે છે, જેથી તે કાતરા તરીકે ઓળખાય છે. મકાઈના પાનની સપાટી ઉપર દેખાતી ઇયળો સમય જતાં લાળના તાંતણા બનાવીને એક છોડ પરથી બીજા છોડ પર ફેલાતી હોય છે. કેટલીક ઇયળો ચણાના પોપટા તેમજ કપાસનાં જીંડવાંને કોરી ખાય છે. એક બીજા પ્રકારની કાબરી ઇયળ પણ કપાસનાં જીંડવાં કોરી ખાય છે. પાનાં પર કાણાં પાડતી રાઈની માખીની ઇયળ શિયાળામાં જ જોવા મળે છે. રીંગણી પરની ઇયળ માત્ર રીંગણીને નુકસાન પહોંચાડે છે. ટામેટાંની લીલી ઇયળ બહુભોજી હોઈને ટામેટાં ઉપરાંત ચણા, કપાસ, તુવેર, મગફળી, બટાટા, બાજરી, ઘઉં, જુવાર વગેરેને હાનિ પહોંચાડે છે.

જિતેન્દ્ર રાવજીભાઈ પટેલ