Physics
લૅટિસ ઊર્જા (Lattice Energy)
લૅટિસ ઊર્જા (Lattice Energy) : એકબીજાથી અનંત અંતરે રહેલાં બે આયનોને લૅટિસમાં તેમનાં સ્થાયી આયનો (stable positions) ઉપર લાવવા માટે કરવી પડતી જરૂરી પ્રક્રિયાને કારણે ઊર્જામાં જોવા મળતો ઘટાડો. આ ઊર્જાનો ઘટાડો બે આયનો વચ્ચેનાં સ્થિતવિદ્યુત બળો, આયનોના ઇલેક્ટ્રૉનની કક્ષાઓ અતિક્રમતાં (overlap) લાગતાં અપાકર્ષી બળો, વાન-ડર-વાલ (van der waal) બળો…
વધુ વાંચો >લેનાર્ડ, ફિલિપ
લેનાર્ડ, ફિલિપ (Lenard, Phillipp) (જ. 7 જૂન 1862, પ્રેસબર્ગ, હંગેરી અ. 20 મે 1947, મોસલહૉસન, જર્મની) : કૅથોડ કિરણો પરના કાર્ય માટે 1905નો ભૌતિકશાસ્ત્રમાં નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર વિજ્ઞાની. લેનાર્ડે બુડાપેસ્ટ, વિયેના, બર્લિન તથા હાઇડલબર્ગમાં ભૌતિકશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તેઓ બન્સેન, હેમહોલ્ટ્ઝ, કોનિગ્સબર્ગર અને ક્વિન્કના વિદ્યાર્થી હતા. તેમણે 1886માં હાઇડલબર્ગ ખાતે…
વધુ વાંચો >લેન્ઝનો નિયમ
લેન્ઝનો નિયમ : રશિયન ભૌતિકવિદ હેન્રિક લેન્ઝે 1835માં રજૂ કરેલો વિદ્યુત-ચુંબકીય પ્રેરણ(induction)નો નિયમ. આ નિયમ મુજબ જ્યારે જ્યારે વિદ્યુતવાહકમાં વિદ્યુતચાલક બળ (electromotive force/emf) પ્રેરિત થાય છે ત્યારે તે હમેશાં એવી દિશામાં હોય છે કે જેથી તેના દ્વારા ઉત્પન્ન થનારો વિદ્યુતપ્રવાહ પ્રેરિત વિદ્યુતચાલક બળ માટે કારણભૂત ફેરફારનો વિરોધ કરે છે. જો…
વધુ વાંચો >લૅન્ડ, એડવિન હર્બર્ટ (Land, Edwin Herbert)
લૅન્ડ, એડવિન હર્બર્ટ (Land, Edwin Herbert) (જ. 7 મે 1909, બ્રિજપૉર્ટ, કનેક્ટિકટ, યુ.એસ.; અ. 1 માર્ચ 1991, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ, યુ.એસ.) : યુ.એસ.ના ભૌતિકવિદ, પોલેરૉઇડ (Polaroid) તથા તત્ક્ષણ (instant) ફોટોગ્રાફીના શોધક તથા ધંધાદારી સંચાલક. પિતા હૅરી એમ. લૅન્ડ તથા માતા માર્થા જી. લૅન્ડ. એડવિને અમેરિકાની નૉર્વિક એકૅડેમી તથા હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ…
વધુ વાંચો >લૅન્ડૉ, લેવ ડેવિડૉવિચ (Landau, Lev Davidovich)
લૅન્ડૉ, લેવ ડેવિડૉવિચ (Landau, Lev Davidovich) જ. 22 જાન્યુઆરી 1908, બાકુ, યુ.એસ.એસ.આર; અ. 1 એપ્રિલ 1968, મૉસ્કો, યુ.એસ.એસ.આર) : સંઘનિત દ્રવ્ય અને ખાસ કરીને પ્રવાહી હીલિયમ માટે મૂળભૂત, પાયાના સિદ્ધાંતો આપવા માટે 1962નો ભૌતિકશાસ્ત્રમાં નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર વિજ્ઞાની. લેવ ડેવિડૉવિચ લૅન્ડૉ લૅન્ડૉનો જન્મ બાકુ, અઝરબૈજાનમાં થયો હતો. તેમનાં માતાપિતા યહૂદી…
વધુ વાંચો >લૅન્થેનાઇડ-સંકોચન
લૅન્થેનાઇડ-સંકોચન : તત્ત્વોના આવર્તક કોષ્ટક(periodic table)માં લૅન્થેનમ (La) તત્ત્વથી લ્યૂટેશિયમ (Lu) તરફ જતાં પરમાણુક્રમાંક વધવા સાથે પારમાણ્વિક (atomic) કદ અને આયનિક ત્રિજ્યામાં જોવા મળતો ઘટાડો. લૅન્થેનાઇડ-સંકોચન ઉપરનું મોટાભાગનું કાર્ય 1925માં વૉન હેવેસી અને વી. એમ. ગોલ્ડશ્મિડ્ટે કર્યું હતું. સામાન્ય રીતે આવર્તક કોષ્ટકના કોઈ એક સમૂહ(group)માં ઉપરથી નીચેનાં તત્ત્વ તરફ જતાં…
વધુ વાંચો >લેન્સ (lens)
લેન્સ (lens) : કાચ કે અન્ય પારદર્શક માધ્યમનો ટુકડો, જેની એક અથવા બંને સપાટી(ઓ) વક્રાકાર હોય. લેન્સની એક સપાટી તરફ કોઈ વસ્તુ કે ચિત્ર મૂકેલ હોય તો તેનું પ્રતિબિંબ પ્રકાશના વક્રીભવન બાદ બીજી સપાટી તરફથી અવલોકવામાં આવે છે. લેન્સની બંને (અથવા એક) સપાટી ગોળાકાર હોય છે. એટલે કે તેની વક્રતા-ત્રિજ્યા…
વધુ વાંચો >લેન્સ (કૅમેરાનો)
લેન્સ (કૅમેરાનો) : કૅમેરામાં ફોટો લેવા માટે વપરાતું અત્યંત મહત્ત્વનું કાચનું ઉપકરણ. તસવીરો ઝડપવા માટે જેમ કૅમેરાની તેમ અત્યંત આકર્ષક તસવીરો ઝડપવા માટે સારા પ્રકારના કૅમેરાના લેન્સની પણ આવદૃશ્યકતા હોય છે. કૅમેરામાં જડેલા લેન્સ ઉપરાંત વિવિધ પ્રકારની તસવીરો ઝડપવા માટે અન્ય વિવિધ લેન્સની પણ આવદૃશ્યકતા રહે છે અને આવા લેન્સ…
વધુ વાંચો >લેપ્ટૉન
લેપ્ટૉન : યથાર્થ મૂળભૂત કણોના ત્રણ પરિવાર (સમૂહ). કેટલાક કણોને મૂળભૂત તરીકે લેવામાં આવે છે. પણ ખરેખર અર્થમાં મૂળભૂત કણો એટલે લેપ્ટૉન, જે હકીકતમાં મૂળભૂત પ્રકૃતિ ધરાવે છે. તેમની આંતરિક સંરચના કે અવકાશમાં તેમના વિસ્તરણ વિશે કોઈ અણસાર મળતો નથી. લેપ્ટૉન બિંદુવત્ કણો છે. આથી હલકામાં હલકા છે. લેપ્ટૉન પરિવાર…
વધુ વાંચો >લૅમ્બર્ટનો નિયમ (Lambert’s law)
લૅમ્બર્ટનો નિયમ (Lambert’s law) : પ્રકાશનું અવશોષણ કરતા માધ્યમની જાડાઈ અને વિકિરણના પારગમન તથા અવશોષણને સાંકળી લેતો નિયમ. જ્યારે કોઈ એક સમાંગ (homogeneous) માધ્યમ ઉપર એકવર્ણી (monochromatic) અથવા વિષમાંગ (heterogeneous) પ્રકાશ પડે છે, ત્યારે તેમાંનો કેટલોક ભાગ (portion) પરાવર્તન પામે છે, કેટલોક માધ્યમમાં અવશોષાય છે અને બાકીનો પારગમન પામે છે.…
વધુ વાંચો >