Sanskrit literature

મિત્ર (સૂર્ય) : ભારતીય વૈદિક દેવતા. ઋગ્વેદમાં સૂર્યદેવતા સાથે સંબંધ ધરાવનારા ‘મિત્ર’ દેવતાનું એક જ સૂક્ત (ઋગ્વેદ 3.59) છે. મિત્રદેવને પ્રકાશના એટલે દિવસના દેવ મહાન આદિત્યના રૂપે પણ જોવામાં આવે છે. ‘મિત્ર’ના સ્વરૂપલક્ષી વર્ણન કરતાં ત્યાં તેમના ગુણલક્ષી સ્વરૂપનું વર્ણન વિશેષ છે; દા. ત., ‘‘લોકોને બૂમ પાડીને તે ભેગાં કરે…

મિત્રાવરુણૌ : બે પ્રાચીન ભારતીય વૈદિક દેવો. વૈદિક દેવોમાં કેટલાક દેવો યુગલ રૂપે પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે. ઋગ્વેદનાં કુલ સાઠ સૂક્તોમાં આવા બાર દેવોની સ્તુતિ મળે છે. તે પૈકી સૌથી વધુ સૂક્તો (23) મિત્રાવરુણૌનાં છે. તે ઉપરાંત, કેટલાંક સૂક્તોમાં આંશિક રૂપે પણ આ દેવોને સંબોધ્યા છે. ‘દ્યાવાપૃથિવી’ પછી વિશેષ ઉલ્લેખાયેલા યુગ્મદેવો…

મિશ્ર, રાજેન્દ્ર (જ. 1943, દ્રોણીપુર, ઉત્તરપ્રદેશ) : સંસ્કૃત ભાષાના લેખક. રાજેન્દ્ર મિશ્રની સંસ્કૃત કૃતિ ‘ઇક્ષુગન્ધા’ને 1988ના વર્ષનો સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો છે. તેમણે 1964માં અલ્લાહાબાદ યુનિવર્સિટીમાંથી સંસ્કૃતમાં એમ.એ.ની ડિગ્રી મેળવી છે. તેમની શૈક્ષણિક કારકિર્દી ઘણી તેજસ્વી હતી. 1966માં તેમણે ડી. ફિલ.ની ઉપાધિ મેળવી. અલ્લાહાબાદ યુનિવર્સિટીમાં સંસ્કૃતના રીડર તરીકે કામગીરી બજાવવા…

મુકુલ (ભટ્ટ) (નવમી-દસમી સદીનો સમયગાળો) : સંસ્કૃત સાહિત્યના પ્રાચીન આલંકારિક આચાર્ય. તેઓ અભિધા શબ્દશક્તિના સમર્થ પક્ષકાર તથા ઉપાસક હતા. મુકુલ ભટ્ટ અભિનવગુપ્તાચાર્યના પુરોગામી સાહિત્યશાસ્ત્રી હતા. તેમના પિતા કલ્લટ ભટ્ટ રાજા અવન્તિવર્મા (ઈ. સ. 815–882)ના સમયમાં થઈ ગયા હતા. કલ્હણ તેમને નવમી સદીના ઉત્તરાર્ધ અને દસમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં મૂકે છે. પ્રતીહારેન્દુરાજ…