History of India

મુધોળકર, રઘુનાથ, રાવબહાદુર (જ. 16 મે 1857, ધૂળે, ખાનદેશ; અ. 13 જાન્યુઆરી 1921, અમરાવતી, વિદર્ભ) : મવાળ રાજકીય વિચારસરણી ધરાવતા દેશનેતા, કૉંગ્રેસના પ્રમુખ; વિદર્ભના ઔદ્યોગિક વિકાસના અગ્રેસર. રઘુનાથ નરસિંહ મુધોળકરનો જન્મ પ્રતિષ્ઠિત મધ્યમવર્ગના પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતાશ્રી ધૂળેની જિલ્લા અદાલતમાં દફતરદાર (record-keeper) હતા. રઘુનાથે ધૂળેમાં 1873માં મૅટ્રિકની પરીક્ષા પાસ…

મુન્તખબુત્ તવારીખ : (1) અકબર(1556–1605)ના સમકાલીન પ્રસિદ્ધ ઇતિહાસકાર અબ્દુલ કાદિર બદાયૂની(અ. ઈ. સ. 1596)લિખિત ત્રણ ગ્રંથોમાં મુસ્લિમ શાસકોનો ઇતિહાસ. તેના પ્રથમ ગ્રંથમાં ગઝનવી વંશથી શરૂ કરીને બાબર અને હુમાયૂંનો ઇતિહાસ છે. બીજા ગ્રંથમાં અકબરના રાજ્યઅમલનો 1594 સુધીનો ઇતિહાસ છે. તેમાં અકબરનાં ધાર્મિક અને વહીવટી પગલાં તથા તેના વર્તન બાબતે સ્પષ્ટ…

મુલ્લા, અબ્દુન નબી શેખ : મુઘલ શહેનશાહ હુમાયૂં અને અકબરના શરૂઆતના સમયના આગેવાન ઇસ્લામી પંડિત (ઉલેમા). તે રૂઢિચુસ્ત વિચારો ધરાવતા હતા તથા ધર્મની બાબતમાં અસહિષ્ણુ હતા. કાયદાના સંરક્ષક તરીકે સામાજિક તથા ધાર્મિક બાબતોમાં તેમનો અભિપ્રાય આખરી માનવામાં આવતો હતો. અકબરે વિદ્યાભ્યાસ કર્યો નહોતો; તેથી તેના રાજ્યઅમલનાં શરૂઆતનાં વરસોમાં તેણે તેમનું…

મુલ્લા, અબ્દુલ હકીમ સિયાલકુટી (જ. ?; અ. 1656) : મુઘલ શહેનશાહ શાહજહાનના સમયના અરબી સાહિત્યના વિદ્વાન. તેમની વિદ્વત્તા માટે સમ્રાટને ઘણો સારો અભિપ્રાય હતો. તેમણે અલબૈદાવીના ગ્રંથો તથા અલ્લામ તફ્તઝાનીના ગ્રંથ ‘અકાઇડ’ વિશે વિવેચનાત્મક ગ્રંથો લખ્યા છે. ઇસ્લામ ધર્મનાં શાસ્ત્રોના ભાષ્યકાર તરીકે તેમની પ્રતિષ્ઠા ઊંચી હતી. તેઓ ભારત તથા વિદેશોમાં…

મુસાફિર ગુરુમુખસિંહ (જ્ઞાની) (જ. 15 જાન્યુઆરી 1899, અધવાલ જિ. કૅમ્પબેલપુર, હાલ પાકિસ્તાન; અ. જાન્યુઆરી 1976) : કવિ, સ્વાતંત્ર્ય-સેનાની, અકાલ તખ્તના જથેદાર અને પંજાબના મુખ્યપ્રધાન. શાળાના શિક્ષક તરીકેની તાલીમ લઈને 19 વર્ષની વયે શિક્ષક તરીકે જોડાયા. શિક્ષક તરીકેની માત્ર ચાર વર્ષની કારકિર્દીમાં લોકોએ તેમને ‘જ્ઞાની’ તરીકે નવાજ્યા હતા. જલિયાંવાલા બાગના હત્યાકાંડની…

મુસ્લિમ લીગ : પાકિસ્તાનની રચના માટે ભારતમાં સ્થપાયેલ મુસ્લિમોની રાજકીય સંસ્થા. ભારતીય રાષ્ટ્રીયતા જેમ અંગ્રેજ શાસનની તેમ ભારતમાં વ્યાપેલ સાંપ્રદાયિકતા પણ અંગ્રેજ શાસકોની દેન છે. 1871 પછી અંગ્રેજ શાસકોની નીતિમાં પરિવર્તન આવ્યું હતું અને ઍંગ્લો-મુસ્લિમ સહયોગનો આરંભ થયો. જોકે સર સૈયદ અહમદ જેવા મુસ્લિમ સુધારકો હિંદુ-મુસ્લિમ એકતાના હિમાયતી હતા. 1857ના…