Botany
મેન્ડેલવાદ (Mendelism)
મેન્ડેલવાદ (Mendelism) : ઑસ્ટ્રિયન પાદરી ગ્રેગૉર જોહાન મેન્ડેલ (જ. 1822–1884) દ્વારા પ્રતિપાદિત સજીવોમાં આનુવંશિક લક્ષણોના સંચારણની વિધિની સમજૂતી આપતા મૂળભૂત સિદ્ધાંતો. તે ઑસ્ટ્રિયાના બ્રૂન શહેરમાં પાદરી તરીકે એક મઠ(monastery)માં 1847માં જોડાયા. ત્યાંથી તેમને ભૌતિકશાસ્ત્ર, ગણિતશાસ્ત્ર અને પ્રકૃતિવિજ્ઞાનની તાલીમ માટે વિયેના યુનિવર્સિટીમાં મોકલવામાં આવ્યા. 1853માં સ્થાનિક માધ્યમિક શાળામાં જીવવિજ્ઞાન અને ભૌતિકવિજ્ઞાનના…
વધુ વાંચો >મેન્થા
મેન્થા : જુઓ, ફુદીનો.
વધુ વાંચો >મેયુઝ, એ.ડી.જે.
મેયુઝ, એ.ડી.જે. (જ. ?; અ. ?) : વનસ્પતિવિજ્ઞાની. તેમણે વિશ્વવિખ્યાત હ્યૂગો દ ફ્રીસની પ્રયોગશાળા, યુનિવર્સિટી ઑવ્ આમ્સ્ટરડામ, હોલૅન્ડ(નેધરલડ્ઝ)માંથી આકારવિદ્યાના નવા જ અભિગમો રજૂ કર્યા. પઠન, મનન અને તર્ક દ્વારા તેમણે પુષ્પીય ઉત્ક્રાંતિ અને ઍન્થોકૉર્મની સંકલ્પના પ્રસ્તુત કરી. 1964, 1965 અને 1966માં તેમાં સુધારાઓ બહાર પાડ્યા અને પ્રાપ્ત માહિતી અને આ…
વધુ વાંચો >મેરીગોલ્ડ
મેરીગોલ્ડ : જુઓ હજારી ગલગોટા.
વધુ વાંચો >મેલાસ્ટોમેસી (મેલાસ્ટોમેટેસી)
મેલાસ્ટોમેસી (મેલાસ્ટોમેટેસી) : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી (મૅગ્નોલિયોપ્સીડા) વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. તે લગભગ 200 પ્રજાતિઓ અને 4,500 જાતિઓ ધરાવતું સર્વોષ્ણકટિબંધી (pantropical) કુળ છે. તે પૈકી 3,000 જેટલી જાતિઓ અમેરિકામાં થાય છે. બ્રાઝિલના જે ભાગોમાં તેની જાતિઓ વિપુલ પ્રમાણમાં થાય છે ત્યાંના વનસ્પતિસમૂહનું આ કુળ એક લાક્ષણિક ઘટક બનાવે છે. અમેરિકામાં તે…
વધુ વાંચો >મેલિયેસી (મહૉગની કુળ)
મેલિયેસી (મહૉગની કુળ) : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી (મૅગ્નોલિયોપ્લીડા) વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. તે વિશ્વના ઉષ્ણ પ્રદેશોમાં વિતરણ પામેલું છે અને લગભગ 50 પ્રજાતિઓ અને 1,400 જેટલી જાતિઓ ધરાવે છે. Swietenia mahoganii (મહૉગની વૃક્ષ) ઉત્તર તરફ દક્ષિણ ફ્લોરિડામાં સ્થાનિક છે. એશિયાની Melia azedarach (બકાન લીમડો) અમેરિકાના દક્ષિણના પ્રદેશોમાં હવે કુદરતી રીતે થાય…
વધુ વાંચો >મેહરા, પ્રાણનાથ
મેહરા, પ્રાણનાથ (જ. 27 ઑક્ટોબર 1907, અમૃતસર; અ. 19 નવેમ્બર 1994) : ભારતીય વનસ્પતિવિજ્ઞાની. તેમણે સરકારી કૉલેજ, લાહોરમાંથી વનસ્પતિશાસ્ત્રના વિષયમાં એમ.એસસી.ની ઉપાધિ મેળવી અને પંજાબ વિશ્વવિદ્યાલયમાં તેમની કારકિર્દીનો પ્રારંભ થયો; જ્યાં પ્રા. એસ. આર. કશ્યપના સાંનિધ્યમાં વાહક અપુષ્પ અને અનાવૃત બીજધારી વનસ્પતિઓના ઉદવિકાસીય ઇતિહાસ(evolutionary history of vascular cryptogams and gymnosperm)માં…
વધુ વાંચો >મેહૉગની
મેહૉગની : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા મૅલિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Swietenia mahagoni Jacq. (બં. મહગોની; તે. મહગોની ચેટ્ટુ, મહગોની ચેક્કા; ત. મહ્ગોની સીમીનુક્કુ; મલ. ચેરીઆ મહગોની, મહગોની; અં. જમૈકા મેહૉગની ટ્રી) છે. તેની બીજી જાતિ S. macrophylla King. (બં. બારા-મહગોની; મલ. મહગોની; અં. હાડુરાસ, કોલંબિયન, મેક્સિન, બ્રાઝિલિયન, પેરુવિયન…
વધુ વાંચો >મેંદાલકડી
મેંદાલકડી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા લૉરેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Litsea glutinosa (Louc.) C. B. Robins syn. L. chinensis Lam; L. sebifera Pars (સં. મેદાસક; હિં. મ. મૈદાલકડી; બં. ગરૂર, કુકરચિતે, મૈદાલકડી; તા. તે મેદાક નરમમીદી; પં. મેદાસક, મેદાલકડી; અ. મગાસે હિન્દી; ફા. કિલ્જ) છે. બાહ્ય લક્ષણો :…
વધુ વાંચો >મેંદી
મેંદી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા લિથ્રેસી (મદયન્તિકા) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Lawsonia inermis Linn. syn. L. alba Lam. (સં. મદયન્તિકા, મેદિકા, રંજકા, યવનેષ્ટા; હિં., બં. મેંદી, હિના; મ. ઈસબંધ; તે. ગોરંટમ્; ફા. હિના; ક. મદરંગી; અં. હેના) છે. બાહ્ય લક્ષણો : તે અરોમિલ (glabrous), 3થી 4 મી. ઊંચો,…
વધુ વાંચો >