મહેન્દ્ર રા. શાહ
કમ્બોડિયા
કમ્બોડિયા : અગ્નિ એશિયાનો એક દેશ. તે 10o ઉ. અક્ષાંશથી 15o ઉ. અક્ષાંશ અને 102o પૂ. રેખાંશથી 108o પૂ. રેખાંશ વચ્ચે આવેલો છે. તેની ઉત્તરે અને પશ્ચિમે થાઇલૅન્ડ, ઉત્તર અને પૂર્વમાં લાઓસ તથા વિયેટનામ, તેમજ નૈર્ઋત્યે થાઇલૅન્ડની ખાડી આવેલી છે. આ દેશનું ક્ષેત્રફળ આશરે 1,81,035 ચોકિમી. છે. વસ્તી : 1,67,18,965…
વધુ વાંચો >કવચ વિરૂપણ
કવચ વિરૂપણ (tectonic movement) : ભૂકવચની સતત બદલાતી રૂપરચના. પૃથ્વીનાં આંતરિક અને બાહ્ય બળોના ફેરફારોને પરિણામે જ ભૂસપાટી પર અગણિત ભૂમિઆકારોનો ઉદભવ, વિકાસ અને હ્રાસ થયા કરે છે. ભૂકવચમાં થતાં નિરંતર પરિવર્તનોને કારણે જ ભૂમિસ્વરૂપો સતત બદલાતાં રહે છે. પૃથ્વીના પેટાળમાં રહેલી ગરમી અને દબાણના ફેરફારોને કારણે જ ભૂકવચનાં ખડકદ્રવ્યોમાં…
વધુ વાંચો >કાયાકલ્પ (નદીનો)
કાયાકલ્પ (નદીનો) : નદીને નવજીવન પ્રાપ્ત થવાની અને તેનું ઘસારણકાર્ય અને વહનકાર્ય સક્રિય બનવાની પ્રક્રિયા. કાયાકલ્પનાં મુખ્ય કારણો અને પ્રકારો આ પ્રમાણે છે : (1) ઝડપી કે મંદ ભૂસંચલનને કારણે નદી નવજીવન પામે તેને ‘ગત્યાત્મક કાયાકલ્પ’ કહે છે. દા.ત., નદી વૃદ્ધાવસ્થામાં પહોંચી હોય પરંતુ ભૂસંચલનને કારણે તે ભૂમિક્ષેત્રનો ઊંચકાવ થાય…
વધુ વાંચો >કુદરતી કમાન
કુદરતી કમાન : ગતિશીલ કુદરતી બળોના ઘસારાના કાર્યથી કમાન આકારે રચાયેલું ભેખડનું સ્વરૂપ. સમુદ્રમાં પ્રક્ષિપ્ત થતી ભેખડવાળા ભૂમિભાગો પર સમુદ્રનાં મોજાંના સતત મારાથી બંને બાજુઓમાં બખોલો પડે છે. કાળક્રમે બખોલો પહોળી અને ઊંડી બની ગુફાઓનું રૂપ ધારણ કરે છે. બન્ને ગુફાઓ આખરે પરસ્પર ભળી જાય છે, જેથી મોજાંનું પાણી તેમાંથી…
વધુ વાંચો >કુદરતી તટબંધ
કુદરતી તટબંધ : નદીના બન્ને કાંઠે મોટા પ્રમાણમાં કાંપ-માટીના નિક્ષેપ અથવા સંચયથી રચાતા ઓછી ઊંચાઈના લાંબા અવરોધી ઢગ. નદીના આ કુદરતી તટબંધથી સામાન્ય પૂર સામે આસપાસના પ્રદેશને રક્ષણ મળે છે. પરંતુ નદીમાં વધુ પૂરની પરિસ્થિતિમાં કિનારા પર રચાયેલ આવા બંધ તૂટી જવાથી પાણી દૂર ફેલાઈ વિનાશ સર્જે છે. દા.ત., ચીનની…
વધુ વાંચો >