મ. ઝ. શાહ

બિગ્નોનિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા બિગ્નોનિયેસી કુળની એક  પ્રજાતિ. આ પ્રજાતિ સ્વરૂપની ર્દષ્ટિએ બે મુખ્ય પ્રકારની જાતિઓ ધરાવે છે : (1) વૃક્ષ અને (2) આરોહી. Bignonia megapotamica એ બગીચામાં અથવા રસ્તાની બેઉ બાજુએ રોપવામાં આવતી વૃક્ષજાતિ છે. આ વૃક્ષ મધ્યમ ઊંચાઈનું થાય છે. પર્ણો સાધારણ નાનાં, થોડાં લાંબાં ચળકતાં અને…

બેલોપેરોન : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા ઍકેન્થેસી કુળની એક પ્રજાતિ. મોટાભાગની જાતિઓ આછા પાતળા છાંયડામાં નાના છોડ સ્વરૂપે થાય છે અને મોટા છોડની નીચે ઉપક્ષુપ (undershrub) તરીકે રોપવામાં આવે છે. આ બધી જાતિઓને બારેમાસ પુષ્પો બેસે છે. તેમની જાતિ અનુસાર પુષ્પોના રંગમાં વૈવિધ્ય હોય છે. તેની કેટલીક મુખ્ય જાતિઓ નીચે…

બ્રાઉનિયા : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા ફેબેસી કુળની એક શોભન પ્રજાતિ. તે મૂળ સેન્ટ્રલ અમેરિકા અને ટ્રિનિદાદથી ભારતમાં આવેલી મનાય છે. કચનાર, કેસિયા, અશોક વૃક્ષ – એ બધાં એના જાતભાઈ છે. તેની એક જાણીતી જાતિનું વૈજ્ઞાનિક નામ Brownea grandiceps છે. મધ્યમ ઊંચાઈનું આ વૃક્ષ એનાં લીલાંછમ મધ્યમ કદનાં પર્ણો અને…

બ્રાયોફાઇલમ : દ્વિદળી વર્ગના વનસ્પતિસમૂહમાં આવેલા ક્રેસ્યુલેસી કુળની એક પ્રજાતિ. તેની એક જાણીતી જાતિ Bryophyllum pinnatum. (Lam.) Kurz. syn. B. calycinum Salisb. (ગુ. એલચો, પર્ણકૂટી, પાનફૂટી, ઝખ્મે-હયાત, ખાટ-ખટુંબો, ઘાયમારી) છે. કેટલીક જગ્યાએ તેને પાષાણભેદ કહે છે. પાષાણભેદનો સાચો છોડ Bergenia ligulata Ergl. syn.; Saxifraga lingulata Wall. છે. લગભગ 0.75 મી.થી…

ભીંગડાવેલ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા વર્બીનેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Gmelina hystrix Schult. (ગુ. ભીંગડાવેલ, અર્જુનવેલ, શંખવેલ) છે. તે કાંટાવાળી ભારે વેલ છે અને તેની શાખાઓ પ્રકાંડમાંથી સમાંતરે વિકસી બધી દિશામાં ફેલાતી હોવાથી તે વિપથગામી (straggler) સ્વરૂપની છોડ અને વેલ વચ્ચેની જાતિ ગણાય છે. તેનાં પર્ણો મધ્યમ કદનાં…

ભોંયઆમલી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા યુફોરબિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Phyllanthus fraternus Webster. syn. P. niruri Hook f. છે. તે 60 સેમી. જેટલી ઊંચાઈ ધરાવતી શાકીય જાતિ છે અને ભારતના ગરમ પ્રદેશોમાં ખાસ કરીને ખેડાયેલી ભૂમિમાં હંમેશાં શિયાળુ-અપતૃણ તરીકે થાય છે. તે સંભવત: બાંગ્લાદેશ અને પશ્ચિમ ભારતની મૂલનિવાસી…