મહેમૂદહુસેન મોહંમદહુસેન શેખ
અજમ (ઈરાન)
અજમ (ઈરાન) : અરબ દેશ સિવાય બીજો દેશ, ખાસ કરીને ઈરાન અને તુર્કસ્તાન. અરબી ભાષા ન જાણવાના કારણે ઈરાની લોકો આરબ લોકો સામે ચૂપ રહેતા હતા, તેથી આવાં માણસોને અરબસ્તાનમાં મૂંગાં કે પ્રાણી જેવાં કહેવામાં આવતાં. તેથી ‘અજમી’નો અર્થ જે અરબસ્તાનનો રહીશ ન હોય તે અર્થાત્ ઈરાની કે તુરાની થતો.…
વધુ વાંચો >અઝહર (વિશ્વવિદ્યાપીઠ) (જામ-એ-અઝહર)
અઝહર (વિશ્વવિદ્યાપીઠ) (જામ-એ-અઝહર) : કેરોની મસ્જિદ અને વિશ્વવિદ્યાલય. ફાતિમી વંશે ઇજિપ્ત ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કર્યો ત્યારે કેરો શહેરને પાટનગર બનાવ્યું. જોહરુલ કાતિબ સક્લબીએ, ઈ. સ. 971માં મસ્જિદનો પાયો નાખ્યો અને બે વર્ષ પછી મસ્જિદ તૈયાર થઈ ગઈ. તે પછીના રાજાઓએ તેમાં વધારો કર્યો. કેરોની મસ્જિદમાં એક મદરેસાની સ્થાપના કરવામાં આવી.…
વધુ વાંચો >અન્સાર
અન્સાર : હિજરત (ઈ. સ. 622) પછી હઝરત મુહમ્મદ સાહેબ અને મક્કાથી આવનારા મુસ્લિમ નિરાશ્રિતોને સહાય કરનારા મદીનાના મુસ્લિમો. પવિત્ર કુરાનમાં અન્સાર (સહાયક) અને મુહાજિર-(નિરાશ્રિત)નો ઉલ્લેખ છે અને લોકોને સહાયવૃત્તિ દાખવીને અન્સારોનું અનુકરણ કરવાનો ઉપદેશ કરવામાં આવ્યો છે. મદીનામાં અન્સાર અને મુહાજિર એમ મુસ્લિમોના બે વર્ગ હતા. પયગંબર સાહેબે તેમનામાં…
વધુ વાંચો >અબુલ ફરજ રુની ગઝનવી
અબુલ ફરજ રુની ગઝનવી (જ. 1035, લાહોર; અ. 1097) : ભારતનો સર્વપ્રથમ ફારસી કવિ અને વિદ્વાન. પિતાનું નામ મસૂદ. તેને ફારસી ભાષાનો ‘ઉસ્તાદે સુખન’ ગણવામાં આવે છે. લાહોરનો કવિ મસ્ઊદ સા’દ તેનો યુવાન દેશબંધુ હતો. ઉસ્તાદ રુનીએ ઘણાં કસીદા કાવ્યો સુલ્તાન ઇબ્રાહીમ બિન મસૂદ(ઈ.સ. 1059-99)ની પ્રશંસામાં લખ્યાં છે. સર્વોત્તમ કસીદા…
વધુ વાંચો >અબુલ મહાસિન
અબુલ મહાસિન (જ. 1531-32, મોરૉક્કો; અ. 14 ઑગસ્ટ 1604, મોરૉક્કો) : મોરૉક્કોના ધર્મશાસ્ત્રી અને પ્રખ્યાત સૂફી શેખ. મૂળ નામ યૂસુફ બિન મુહમ્મદ બિન યૂસુફ અલફાસી, પણ અબુલ મહાસિનના નામે સુવિખ્યાત. સાક્ષર કુટુંબ ‘ફાસીય્યૂન’ના વડીલ. તેમના વડીલ ઈ.સ. 1475માં સ્પેનનું મલાગા શહેર છોડી મોરૉક્કોમાં વસવા ગયા હતા. ત્યાં ‘અલ્ કસ્રુલકબીર’માં અબુલ…
વધુ વાંચો >અબુલહસન
અબુલહસન (જ. જુલાઈ 1620; અ. 26 માર્ચ 1681) : અરબી ઇતિહાસકાર. નામ અહમદ બિન સાલિહ, પણ ‘ઈબ્ન અબિર્ રજાલ’ને નામે જાણીતો. યમન પ્રાંતમાં જન્મ. ઝેદી શિયા સંપ્રદાય. ઇતિહાસ ઉપરાંત એણે ધર્મશાસ્ત્રવિષયક પુસ્તકો પણ લખ્યાં છે. તેણે કુરાન, હદીસ અને ઇસ્લામી ધર્મશાસ્ત્રનું અધ્યયન કર્યું હતું. એ સુન્આ શહેરનો અધિકારી નિમાયો હતો.…
વધુ વાંચો >અબૂ અલ અસ્વદ
અબૂ અલ અસ્વદ (મૃત્યુ ઈ.સ. 570) : અરબી કવિ. તેનું નામ અમ્ર, અટક અબુ અલ અસ્વદ, પિતાનું નામ કલસૂમ બિન માલિક. કબીલા તગલબનો શૂરવીર અને નામાંકિત સરદાર હતો. તેની શક્તિ અને નીડરતાને કારણે તેને ‘અરબનો સિંહ’ કહેતા. તેણે ‘બસૂસની લડાઈ’માં ભાગ લીધો હતો. હૈરાના બાદશાહ અમર બિન હિંદની માતા હિંદે,…
વધુ વાંચો >અબૂ ઝૈદ-અબૂ અન્સારી
અબૂ ઝૈદ-અબૂ અન્સારી (નવમી સદી) : અરબી વૈયાકરણ. નામ સઇદ બિન ઔસ. મદીનાના ખઝરજ પરિવારમાં જન્મ. બસરા શાળાનો અબૂ અમ્ર બિન અલઅલાનો શિષ્ય. કૂફા શહેરમાં જઈ એણે અલમુફદ્દલ અલ દબ્બી પાસેથી અરબી કાવ્યોની હસ્તપ્રતો એકઠી કરી, એનો ઉપયોગ પોતાના પુસ્તક ‘અલનવાદિર’માં કર્યો હતો. અબ્બાસી ખલીફા અલ મેહદીએ તેને બગદાદ આવવાનું…
વધુ વાંચો >અબૂ તમામ
અબૂ તમામ (જ. 806, જાસિમ, અરબસ્તાન; અ. 846, મોસલ) : અરબી કવિ. મૂળ નામ હબીબ બિન ઔસ. પુત્ર તમામ પરથી એમની અટક તમામ પાડેલી. આ નામથી જ તેઓ પ્રસિદ્ધ થયેલા. મિસર જઈને અરબી કાવ્યો તથા કાવ્યશાસ્ત્રનો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો હતો. ત્યાંથી તે પાછા સિરિયા આવ્યા. અબ્બાસી ખલીફા અલમામૂન (ઈ.સ. 800-833)…
વધુ વાંચો >