ચંદ્રપ્રકાશ ગોપાલદાસ ભાગચંદાની
આલ્કાઇલીકરણ
આલ્કાઇલીકરણ (alkylation) : કાર્બનિક સંયોજનોમાં વિસ્થાપન કે યોગશીલ પ્રક્રિયા દ્વારા આલ્કાઇલ સમૂહ દાખલ કરવાની રાસાયણિક પ્રવિધિ. આલ્કાઇલીકારકો તરીકે ઑલિફિન, આલ્કોહૉલ અથવા આલ્કાઇલ હેલાઇડનો ઉપયોગ કરીને કાર્બન, ઑક્સિજન, નાઇટ્રોજન, સલ્ફર અથવા ધાતુ મારફત જોડાયેલ આલ્કાઇલ સમૂહયુક્ત સંયોજનો મળે છે. વિલિયમસન ઈથર સંશ્લેષણ, ફ્રીડેલ–ક્રાફટ્સ પ્રક્રિયા અને વુર્ટ્ઝ પ્રક્રિયા આલ્કાઇલીકરણનાં અગત્યનાં ઉદાહરણો છે.…
વધુ વાંચો >કદની વધઘટ
કદની વધઘટ : ઉપયોગિતા વધારવા માટે કણયુક્ત પદાર્થોનું યાંત્રિક સાધનો વડે કદમાં ફેરફારની પ્રક્રિયા. દા. ત., લોટ, શર્કરા, મસાલા (spices) જેવા ખાદ્ય પદાર્થો, સિમેંટ, ચૂનો, પથ્થર, રેતી જેવા બાંધકામમાં વપરાતા પદાર્થો તથા ખાતર, ખનિજ, કોલસા જેવી ઉદ્યોગમાં વપરાતી વસ્તુઓનાં કદ ઘટાડવામાં આવે છે. ઘટકોને ભેગા કરીને ઘણુંખરું તેમને કાયમ માટે…
વધુ વાંચો >તરલ પ્રવાહ અને તેની માપણી
તરલ પ્રવાહ અને તેની માપણી : પ્રવાહી, વાયુ, બારીક ઘન પદાર્થો કે આવા દ્રવોના મિશ્રણનું પ્રવાહ રૂપે પરિવહન અને તે પ્રવાહનું માપન. તરલ પદાર્થની એ ખાસિયત છે કે તે કાયમ રૂપે વિરૂપણ(Shear)નો પ્રતિકાર કરતો નથી. કોઈ ચોક્કસ તાપમાને અને દબાણે તરલની ઘનતા નિશ્ચિત હોય છે. તાપમાન કે દબાણમાં ફેરફાર થાય…
વધુ વાંચો >પૂરકો (fillers)
પૂરકો (fillers) : રંગ, કાગળ, પ્લાસ્ટિક, રબર અથવા પ્રત્યાસ્થલકો (elastomers) જેવા ઘન, અર્ધઘન કે પ્રવાહી પદાર્થોના ગુણધર્મો સુધારવા તથા ખર્ચ ઘટાડવા માટે વપરાતા અક્રિય (inert), ઊંચું વિશિષ્ટ ગુરુત્વ ધરાવતા અને બારીક ભૂકારૂપ પદાર્થો. પૂરક એ નીપજનો મુખ્ય કે ગૌણ ઘટક હોઈ શકે. ઔષધો, સૌંદર્યપ્રસાધનો અને પ્રક્ષાલકો (detergents) જેવા પદાર્થોનો સ્થૂળ…
વધુ વાંચો >